Tema. O`zbekstan Respublikasi xaliq bilimlendiriw dizimi ha`m onin` turleri

Balalar baqshasinda pedagogikaliq protsessti sho`lkemlestiriw

Reje

1. Baqshada balalar o`mirin sho`lkemlenstiriw

2.

3.

4.

1. Fiziologiya, gigiena, psixologiya, pedagogika tarawinda alip barilg`an ilimiy-izertlew na`tiyjesinde balalar baqshalarinda kishkeneler o`mirin sho`lkemlestriwdin` to`mendegi printsipleri juzege keledi.

1. Ha`r bir jas toparda balalardi ja`ma`a`tshilik ruwhinda ta`rbiyalaw ha`m ha`r bir balanin` ha`r ta`repleme rawajlaniwin ta`miyinleytug`in bir qiyli shart-sharayatlar jaratiw.

2. Balalardi jas toparlarga bo`listiriwde ha`r bir toparg`a tek g`ana bir qiyli jastag`i balalardi tan`law ha`m usig`an qarap ta`lim-ta`rbiya protsessin sho`lkemlestriw.

3. Balalardin` ha`r qiyli iskerlik penen shug`illaniwlari ha`m bir-birleri menen qarim-qatnasqa kirise aliwlari ushin zarur bolg`an materiallin` ortaliqti jaratiw. Bunin` ushin topar xanasi ha`m maydanshani gigienaliq, pedagogikaliq, estetikaliq talaplar da`rejesinde kerekli a`sbap-uskeneler menen ta`miyinlew.

4. Balalardin` jasina say kun ta`rtibine a`mel etiw ha`m onin` birg`iylig`in ta`miyinlew.

5. Balalar shaxsin qa`liplestiretug`in iskerlik turlerin sho`lkemlestiriw ha`m bul iskerlikler ushin kun ta`rtibinen belgili waqit ajiratiw.

Balalardin` ha`r qiyli iskerliklerin ilimiy tiykarlang`an printsipler tiykarinda almastirip bariw balalar baqshasinin` ha`r qiyli jas toparlarinda balalar o`mirin tuwri sho`lkemlestiriwdi ta`miyinleydi

2. Balalardin` ha`r ta`repleme rawajlaniwin ta`miyinlewge qaratilg`an pedagogikaliq protsess kuramali ha`m ha`r qiyli.

Ta`rbya ma`seleleri ta`lim-ta`rbiya isinin` sho`lkemlestiriwshi formalari, balalar iskerliginin` ha`r qiyli turleri, shinig`iwlarda ta`lim beriw arqali, do`retiwshilik ha`m qag`iydali oyinlar, balalardin` o`z betinshe iskerlikleri, olardin` o`z miyneti ha`m ulkenler miyneti menen tanistiriw arqali, o`z-o`zine xizmet etiw, seyiller o`lkiziw gigienalin` is ilajlar arqali a`melge asiriladi.

Ta`lim-ta`rbiya islerin jetiskenlikli a`melge asiriw balalar baqshasindag`i pedagogikaliq proyessti, ha`r bir iskerlik turin tuwri sho`lkemlestiriwge baylanisli.

Balalar baqshasinin` pedagogikaliq proyesste ta`lim zarur a`hmiyet kasip etedi ha`m ol kundelik o`mirde, oyinda, msiynetde, shinig`iwlar arqali a`melge asiriladi. Shinig`iwlarda ta`lim ha`m ta`rbiya waziypalari sheshiledi. Balalar do`gerek-a`tiraptag`i o`mir ha`m ta`biyatpenen tanisiw, tilin o`siriw ha`m sawat uyreniw, matematika, fizikaliq ma`deniyat, suwretlew iskerligi, muziqa boyinsha en` a`piwayi sa`wleler ha`m bilimlerdi, uqip ha`m ko`nlikpeler sistemasin iyelep aladi. Balalar iyelep aliwlari kerek bolg`an bilim, uqip ha`m ko`nlikpeler balalar baqshasi da`sturinde belgilep berildgen bolip, ol balalardin` uliwma rawajlaniwinda ha`m olardi mektep ta`limine tayarlawda zarur a`hmiyetke iye. Shinig`iwlardi ta`lim beriw didaktika printsiplari tiykarinda balalardin` jas ha`m o`zine say o`zgesheliklerin esapqa alip belgili izbe-izlikte alip bariladi, mazmuni a`sten kuramalasip bariladi. Na`tiyjede ol rawajlandiriwshi ha`m ta`rbiyalawshi o`zgeshelikke iye boladi.

Da`sturde ha`r bir jas toparinda ha`pte dawaminda o`tkiziletug`in shinig`iwlar sani ha`m ha`r bir shinig`iw qansha dawam etiwi belgilep qoyilg`an.

BALALAR BAQShASINDA TA`LIM-TA`RBIYa ISLERIN REJELESTIRIW HA`M ESAPQA ALIW

Reje

1. Pedagogikaliq protsessti planlastiriw.

2. Azang`a saatlardi rejelestiriw.

3. Seyildi rejelestiriw

4. Kunnin` ekinshi yarimin rejelestiriw

5. Ta`lim-ta`rbiya islerin esapqa aliw

1.Balalar baqshasinda a`melge asirilatug`in ta`lim-ta`rbiya islerin rejelestiriw belgili maqsetke qaratilg`an protsess bolip, onin` waziypasi, mazmuni ha`m metodi mektepke shekemgi ta`rbiya jasindag`i balalardin` ruhiy fiziologiyaliq rawajlaniwin ha`m olardin` o`zine say ta`replerin itibarg`a alg`an halda ta`rbiyalaw.

Mektepke shekemgi ta`rbiya mekemelerindegi ta`lim-ta`rbiya islerin rejelestiriw quramali bolip, ta`rbiyashidan balalardin` ruhiy fmiziologiyaliq rawajlaniw da`rejesi haqqindag`i bilimlerdi, ta`lim-ta`rbiya da`sturin, ta`lim ha`m ta`rbiyanin` metod ha`m usillarin biliwdi o`z ishine aladi.

Reje ta`rbiyashig`a jol boyi a`melge asiratug`in ta`lim-ta`rbiya islerin bir tegiste bo`listirip, belgili izbe-izlik penen a`melge asiriwg`a ja`rdem beredi.

Reje balalar menen a`melge asirilatug`in ta`lim-ta`rbiya islerine aldinnan puxta tayarliq ko`riw metod ha`m usillardi jaqsilap oylap aliw, kerekli material ha`m jihazlardi tayarlaw imkaniyatin jaratadi. Ta`rbiyashi rejelestirgen ha`mme isler ha`r bir balanin` ha`r ta`repleme rawajlaniwin ta`miyinlewi lazim. Sonin` menen birge reje qatip qalg`an na`rse bolmay, waziyatdan kelip shig`ip, og`an o`zgerisler kiritiw mumkin.

Sonin` ushin balalar baqshasinda bir-birin toltiratug`in bir neshe ha`r qiyli reje duziledi, balalar baqshasinin` jilliq rejesi, perspektivaliq reje ha`m ta`rbiyashinin` kalendarliq rejesi.

Jilliq reje tiykarinan baqsha baslig`i, metodist ta`rbiyashi ia`repinen duzilip, balalar baqshasinda a`melge asirilatug`in barliq islerdi o`z ishine aladi.

Perspektivaliq reje 1-3 ayg`a mo`lsherlengen bolip, onnan ko`zlengen maqset balalar menen alip barilatug`in ta`lim-ta`rbiya islerin ta`rtipke saliw ha`m onin` belgili maqsetke qaratilg`an ha`m na`tiyjeli boliwin ta`miyinlew.

Perspektiv rejede da`sturdin` a`mme bo`limleri boyinsha a`melge asiriliwi lazim bolg`an ta`lim-ta`rbiya isleri dizimi balalar iskerliginin` ha`mme turlerinde aniq temalar boyinsha belgilep shig`iladi.

Kalendar reje 10-12 kunge duziledi. Ol kun dawaminda a`melge asirilatug`in ta`lim-ta`rbiya isleri mazmunini sa`wlelendiredi. Oni duzuwde da`stur talaplari, balalardin` rawajlaniw ha`m ta`rbiyalaw da`rejeleri, mektepke shekemgi ta`rbiya mekemelerinin` is sharayati emapqa alinadi.

Kalendar rejege balalardin` aniq bilim ha`m ko`z aldina keltiriw protsessi ha`m olarda do`gerek-a`tiraptag`i na`rse ha`m buimlar haqqinda uliwmalastirilg`an bilimlerdi qa`liplestiriw, biliwge qizig`iw ha`m aqiliy qa`biletlerin o`stiriw, a`dep-ikramliliq sanasin qa`liplestiriw, a`dep-ikramliliq minez-quliq, a`det ha`m uqipliliqlardi iyelewi ha`m basqalar kiredi.

Balalar baqshasi ta`rbiya da`sturin jaqsi biliw kalendar rejeni jetiskenlikli duziwdin` tiykarg`i girewi.

Pedagog ha`m psixolog alimlar alip barg`an ilimiy izertlew islerinin` juwmaqlari balalardin` uqip ha`m ko`nlikpelerin iyelewi belgili jas basqishinda juzege keliwin ko`rsetedi.

Ta`rbiyashi mine usi da`wirdi qoldan bermey , balani ha`r ta`repleme rawajlandiriwg`a erisiwi zarur.Ta`rbiyashi o`zi islep aiirg`an topar, sonday-aq o`zinen alding`i ha`m keyingi toparlar da`sturi talaplari ha`m mazmunin jaqsi biliwi kerek. Ma`selen, da`sturdin` kishkene topar balalarin do`gerek-a`tirap penen tanistiriw bo`liminde balalardi haywanlar, o`simlikler ha`m usig`an uxsaslar haqqindag`a en` a`piwayi bilim ha`m tusinikler menen tanistiriw waziypasi belgilengen.

Orta toparda da`stur balalardi do`ggerek-a`tirap penen tanistiriw ha`m na`rse-buimlarg`a, waqiya-qublislarg`a karay qizig`iwshilig`in o`stiriw ha`m usi tiykarinda en` a`piwayi tusinikler payda etiw, en` zarurlisi bolsa, baqlawshiliqti, na`rse ha`m buimlar, waqiya-qublislar ortasindag`i o`z-ara baylanisliqti taba bilige uyretiw bas waziypa esaplanadi. Ulken ha`m tayarlaw topari balalarin na`rse-buimlar, waqiya-qublislar haqqindag`i haqiyqiy tusinikler, olardin` ta`biiy sebepler menen baylanisli ekenligin qa`liplestiriw da`sturdin` zarur waziypasi.

Mektepke shekemgi ta`rbiya jasindag`i balalarg`a ta`lim-ta`rbiya beriw isin jetiskenlikli a`melge asiriw ushin da`sturdi jaqsi biliwdin` o`zi jeterli emes, sonin` menen bire, ha`r bir balanin` shaxsin rawajlandiriw jollarin jaqsi biliw balanin` bilim, uqip, ko`nlikpelerin iyelep aliw qa`bileti ha`r qiylig`in ha`m itibarg`a aliw kerek.

Ta`rbiyashinin` isin jetiskenlikli rejelestiriwdin` ja`ne bir zarurligi –onin` metodikaliq qollanba, pedagoglar ken`esi, metodikaliq birlespe, kurslarda ha`m usig`an uxsaslardan alg`an usinislardan ken` paydalaniw.

Kalendar rejeni toparda islewshi ha`r eki ta`rbiyashi birlesip ma`slaha`tlesip duziwleri lazim. Ta`rbiyashilar aqti-waqti menen balalardin` islerin analizlep bariwlari lazim. Kalendar reje bir-eki ha`ptege duziledi ha`m ta`rbiyashinin` ma`jburiy hujjeti esaplanadi.

Da`sturge muwapiq ha`mme ta`lim-ta`rbiya isleri balalar iskerliginin` barliq turleri oyin, miynet, turmis ha`m shinig`iw arqali a`melge asiriladi. Kalendar rejenin` mazmuni balalar iskerliginin` ha`mme turlerinde sa`wlelendiriledi. Kalendar rejeni ta`rbiyashi kun ta`rtibine muwapiq duzip shig`adi. Balalardin` oyini ha`m miynet shinig`iwi ha`m, turmis iskerligi ha`m ta`rbiyashinin` ha`r kungi kalendar rejesinen orin aliwi lazim.

Kalendar rejenin` mazmuni ha`m formasi balalardin` ha`r ta`repleme barkamal shaxs bolip qa`liplesiwi qay da`rejede barip atirg`anina qarap bahalanadi.
2. Azang`i saatlardi rejelestiriw.

Azang`i saatlarg`a to`mendegiler rejelestiriledi

1. Balalardin` awiz-eki tilin duzetiw ha`m rawajlandiriw

A) kitaplar, oyinshiqlar, balanin` dem aliw kunin qanday o`tkizgenin, onin` shan`araq ag`zalari ata-anasi, ajapasi, ajag`asi ha`m usig`an uxsaslar haqqinda ja`ma`a`t ta`rzinde ha`m jeke ta`rtipte gurrin`ler o`tkiziw.

B) al`bomlar, jurnallar, jan`a kitaplar, otkritkalar, suwretshilerdin` jan`a shig`armalarin ko`riw,

V) taqmaqlardi ta`kirarlaw,

G) duris aytiwg`a uyretiw, tildin` grammatik duzilisin qa`liplestiriwshi didaktikaliq oyinlar,

D) dawislardi duzetiw boyinsha jeke ta`rtipte shug`illaniw.

2. Balalardi ulken, tur, waqit penen tanistiriw boyinsha didaktikaliq oyinlardi rejelestiriw.

3. BYualalar qa`legen iskerlik rejelestiriledi. Balalardin` o`z betinshe shugillaniwlari ushin plastalin, bayawlar, qa`lemler, boyawlari ushin suwretli kitaplar ha`m o`zlerinin` sizg`an suwretleri beriledi.

4. Balalar tamasha etiwleri ushin xaliq oyinshiqlari, kiyimler, idis-tabaqlar, na`rse-buimlar, milliy kiyimdegi quwirshaqlar beriledi.

5. Balalardi ma`deni-gigienaliq uqipliliqlarg`a uyretiw boyinsha jeke ta`rtiptegi isler rejelestiriledi, ma`selen, kishkene toparda bet oramaldan paydalaniwg`a uyretiw boyinsha didaktikaliq oyin o`tkiziledi.

6. Dopti domalatiw, tirmasip shig`iw, embeklep juriw siyaqli tikarg`i ha`rektlerdi rawajlandiriwshi isler rejelestiriledi.

7. Qosiq ha`m oyinnin` ayirim bo`limlerin ta`kirarlaw rejelestiriledi.

1. 
   Balalardin` oyin iskerlikleri rejelestiriledi.
   

A)qurilis oyinlari, rol`, syujet penen baylanisli qurilis oyinlari rejelestiriledi,

B) syujetli-rolli oyinlar, turmisti sa`wlelendiriwshi ha`m basqa usig`an uxsas oyinlar rejelestiriledi,

V) stol usti baspa didaktikaliq oyinlari, so`zli, buimlar menen oynalatug`in didaktikaliq oyinlar, ermek oyinlar, xaravod oyinlar, xaliq didaktikaliq oyinlari rejelestiriledi.

9. Miynettin` a`r qiyli turleri rejelestiriledi

A) ta`biyatdag`i miynet,

B) xojali turmis miyneti,

V) qol miyneti .

Ha`r bir jas toparda miynettin` qaysi turi o`tkiziliwi da`sturde ko`rsetilgen. Azanda 2-3 qiyli iskerlik rejelestiriledi. Azang`i saatlardi rejelestiriwde uchi kungi o`tkiziletug`in shinig`iwlar itibarg`a alinadi. Shinig`iwlarda bir na`rse oqip beriw rejelestirilgen bolsa, azang`i saatda suwret ko`riw, anasi haqqinda so`ylep beriw, oqiw rejelestirilmeydi, usi kungi azang`i saatg`a miynet, ulken, forma menen tanistiriw, suwret iskerligi rejelestiriledi.

Ta`rbiyashi ha`r qiyli shinig`iwlardi rejelestiredi, balalarg`a jan`a bilim beriwshi shinig`iwlar olardin` alg`an bilimlerin, arttirg`an ta`jiriybelerin bekkemlewshi ha`m ta`rtipke smaliwshi shinig`iwlar, kompleks shinig`iwlar ha`m esap-baqlaw shinig`iwlari boladi. Ta`rbiyashi kalendar rejesine shinig`iwdin` ati ha`m da`stur mazmunin jazip qoyadi. Da`stur mazmunina shinig`iwdin` ta`lim-ta`rbiyaliq waziypalari ha`m balalar iyelep aliwlari aniqlaw ha`m bekkeemlew kerek bolg`an bilim, uip ha`m ko`nlikpeler ko`lemi ha`m jaziladi.

Shinig`iwdi rejelestiriw balalar ta`repinen belgili ko`lemdegi bilimlerdi iyelew ha`m ken`eytiriw imkaniyatin jaratip qalmay, usi menen birge olardin` bilimlerin aniqlaw, bekkemlew, o`z betinshe iskerliklerinde qollaw imkaniyatin beredi. Balalarg`a beriletug`in bilim, uqip ha`m ko`nlikpelerdin` ko`lemi shinig`iwdan-shinig`iwg`a ken`eyip, kuramalasip bariladi. Ma`selen, ta`rbiyashi birinshi shinig`iwda balalardi uy haywanlari menen tanistiradi, balalar olardi bahlaydi, atin aytiwg`a uyrenedi. Keyingi shinig`iwda bolsa bul bilimler bekkemlenip, haywanlardi baqlaw protsessinde jan`a bilimler payda boladi. Balalar bul haywanlardin` paydali belgilerin, ha`tti-ha`reketin baqlasa, keyingi shinig`iwda balalar uy haywanin adamlar qanday qarawi ha`m bul qarawg`a haywanlar o`z minnetdarshilig`in qanday bildiriwi haqqinda ga`p baradi.

Da`stur materialin uyreniw shinig`iwdan-shinig`iwg`a mine usi izbe-izlik penen a`melge asirilip biriladi.

Balalardin` bilim, ko`nlikpe ha`m uqipliliqlarin jetiskenlikli o`zlestiriwleri ta`rbiyashinin` qollag`an metod ha`m usillarina, shart-sharayatlarg`a baylanisli boladi. Bul jastag`i balalardin` jas eshgeshelikleri tiykarinan ko`rgizbeli metoddan, baqlaw, ko`rsetiw, so`z metodi, gurrin`, gurrin`lesiw, tusindiriw, a`meliy metod, shinig`iw, oyinnan paydalaniw.

Ha`r bir metod uliwma waziypani a`melge asiriwg`a qaratilg`an jeke jol bolip, usillar jiyindisinan sho`lkemlestiriledi. Ha`mme usillardi sha`rtli ra`wishte ush toparg`a bo`liw mumkin, ko`rgizbeli, awiz eki, a`meliy.

Ko`p hallarda metod ha`m usillardan kompleks ta`rizde paydalaniladi. Shinig`iw waqtinda berletug`in bilim, uqip, ko`nlikpeler balalar jaqsi o`zlestirip aliwlari olardin` sezim halatin ko`teriw ushin xizmet qiladi.

Ta`rbiyashi o`zinin` kalendar rejesinde shinig`iwlarda paydalanatug`in usildig`ana jazip qalmastan, sonin` menen birge onin` mazmunin ha`m aship jaziwi kerek.

Balalarg`a beriletug`in sorawlar ha`m qanday izbe-izlikte berilse, sonday jazip qoyiw kerek. Eger ta`rbiyashi shinig`iwda jumbaq yamasa qosiqtan uzindi keltirmekshi bolsa, onin` mazmunin jazip qoyg`an ma`kul. Salistirg`anda uyretiwde qaysi buimlardan, olardin` qaysi belgisinen, qanday sorawlardan paydalaniw lazimlig`i ha`m jaziladi.

Ta`rbiyashinin` shinig`iwdi rejelestiriwdegi ba`zibir metod ha`m usillardi ko`rip shig`amiz.

Ta`rbiyashi shinig`iwg`a tayarliq ko`rip atirg`anda, a`lbette, jas balanin` oylawi ko`rgizbeli-obrazli boliwin itibarg`a aladi ha`m tiykarinan shinig`iwda ko`rgizbeli metodlardirejelestiredi. Baqlaw metodi ta`rbiyashi basshilig`inda baqlanip atirg`an ob`ekti balanin` sezim kabil etiliwin ta`miyinleydi. Na`rse ha`m buimlardi ko`rsetiw ha`m sonday a`hmiyetke iye. Ko`p shinig`iwlarda, a`sirese-til o`stiri shinig`iwlarinda ta`rbiyashinin` gurrin`inen paydalaniladi. Bul balalarg`a tanis bolg`an a`debiy shinig`iwdan, do`gerek- a`tiraptag`i o`mirden aling`an waqiya-qubilislardi ta`rbiyashi sezim menen janli, obrazli etip bayan etiwi.

Gurrin` metodi ha`m rejelestiriledi. Gurrin` balalarg`a da`slep iyelegen bilimleri menen jan`asin baylanistiriw imkaniyatin jaratadi, sonday-aq, jan`a bilimlerdi o`zlestirip aliwlarin jen`illestiredi. Ta`rbiyashi shin`ig`iwlarda paydalanilatug`in so`zli metodda onin` ko`pshiligin sorawlar sho`lkemlestiredi. Sorawlardi balalardin` biliw protsessleri, seziw, qabil etiw, oylawdi aktivlestiretug`in etip duziw kerek. Sorawlar balalarda aqliy zor beriwge, sebep-na`tyjelerdi aniqlawg`a qaratilg`an boliwi zarur. Bunday sorawlar balalardi o`z betinshe pikirlewge uyretedi.

Shinig`iwlarda problemali waziyatlar jaratiw ha`m balanin` pikirlew iskerligin kusheytiredi, bilimlerdi iyelep aliwin jeillestiredi., olardin` parasatli, o`z betinshe pikirleytug`in boliwg`a ja`rdem beredi.

Shinig`iwlarda salistiriw usillarinan paydalaniw insannin` en` qimbatba`ha` aqliy g`a`ziynesi bolip, ol buimlardi jaqsiraq uyreniw ha`m tusindiriwge ja`rdem beredi.

Imkaniyat barinsha ha`r bir shinig`iwda ob`ekttin` uxsas ha`m uxsamaslig`in salistiriw usillarinan paydalaniw kerek, a`sirese eki ha`m onnan ko`p buimdi bir-biri menen salistiriw balalardin` pikirlew shen`berin aktivlestiriwde jan`a na`tiyje beredi. Ta`rbiyashi kishi toparda-yaq salistiriw usillarinan paydalaniladi. Bunda buimlardin` parqi ko`zge jaqsi taslanatug`in boliwi kerek. Bular buimlar ha`m olar bo`liminin` ulken-kishiligi, forma, duzilisi, ren`i, dawisi h.t.b.

Kishi toparlarda salistirilatug`in buimlar bir-ekinshisinen ko`p bolmaydi. Ta`rbiyashi salistiriwdi qanday izbe-izlikte alip bariwdi o`zinin` kalendar rejesinde jazip qoyadi.

Orta toparda salistiriwg`a mo`lsherlengen buimlardag`i belgiler sani ko`beyedi ha`m balalardan buimlardi baqlap olardag`i belgilerddi belgili izbe-izlikte bayan etiw talap etiledi.

Ulken ha`m mektepke tayarlaw toparlarindag`i balalardan tek g`ana olar ko`rip turg`an buimlardin` belgilerin soraw menen shegaralanip qalmay, olardi salistiriwda tasirlerden paydalaniw ha`m talap etiledi.

Salistiriw bul kuramali forma balalardin` jasina mas boli, olardin` aqliy rawajlaniwlari ushin zarur a`hmiyet ka`sip etedi.

Ta`rbiyashi shinig`iwlarda oyin usilinan ken` paydalaniladi. Oyin usili shinig`iwdin` qiziqli o`tiwin ta`miyinleydi, shinig`iw protsessinde juzege keletug`in qiyinshiliqlardi bala an`satliq penen jen`edi.

Shinig`iw rejesinde balalardin` minez-kulqi, qizig`iwi, rawajlaniw da`rejesine qarap jeke ta`rtiptegi isler ha`m rejelestiriledi. Uliwma rawajlaniw biraz arqada qalip atirg`an, o`zine isenim joq yamasa o`zi haqqinda joqari pikirli balalarg`a ko`birek itibar beriw kerek.

Sonday etip, kalendar rejege shinig`iwdin` da`stur mazmuni, metodikaliq usil og`an kerekli ko`rgizbeli ha`m tarqatpa materiallar, balalar menen jeke islew rejelestiriledi.
3. Seyildi rejelestiriw.

1.Qag`iydali oyinlardin` ta`lim-ta`rbiyaliq waziypasi ko`rsetilgen halda rejelestiriledi. Kishi toparda bir jan`a oyin yamasa tanis oyindi rejelestiriw mumkin. Ulken toparda ha`m balalarg`a tanis bolg`an ekinshi oyindi seyildin` basinda ha`m aqirinda rejelestrgen ma`kul.

2. Ta`biyatdag`i, ja`miyetlik o`mirdegi waqiya-kublislardi baqlaw rejelestiriledi. Ma`selen, ha`reketlenip atirg`an transporti, bayramg`a bezetilgen ko`sheni ha`m usig`an uxsaslardi baqlaw, Bular ha`ptesine 5-6 ma`rte baqlanadi. Xawa rayin baqlawdi aldinnan rejelestirip bolmaydi. Buni kalendar rejege to`mendegishe jaziladi, jaqin aradaqar jawiwdi baqlaw. Bul ta`dbir o`tkiziletug`in shinig`iw menen o`z-ara baylanisli boliw kerek.

3. Balalardin` maydanshadag`i, atizdag`i miyneti rejelestiriledi,

a) ta`biyattag`i miynet,

b) turmis-xojaliq miyneti.

4. Balalar menen alip barilatug`in jeke ta`rtiptegi isler, fizikaliq ta`rbiyadan tiykarg`i ha`reketlerdi shinig`iw etiw, san`at, ana tilin uyreniw h.t.b.

Tiykarg`i ha`reketlerdi shinig`iw etiw boyinsha is ilajlar jil ma`wsimlerine qarap tan`lanadi, ma`selen, qista jugiriw, sekiriw, juriw siyaqli isler rejelestiriledi, embeklep juriw, gimnastika zangisinde bir qalipti saqlawga uyretiwshi shinig`iwlar rejelestirilmeydi.

5. Sport oyinlari, sport ermek oyinlari.

6. Maqsetli seyiller maydansha boylap ha`m maydanshadan tisqarida o`tkiziledi. Da`slep ekskursiyag`a barip kelingen jerge maqsetli seyil sho`lkemlestiriledi.

7. Qurilis oyinlari ha`m olarg`a kerekli materiallar, qurallar.

Seyilde balalardin` syujetli-rolli oyinlari juzege keliwi ha`m rawajlaniwi, oyin ha`reketlerine balalardi uyretiw usillari ha`m rejelestiriledi. Ta`rbiyashi kalendar rejesinde oyin ushin alip shig`ilatug`in oyinshiqlardi, olardin` ayirim bo`limlerin ha`m ko`rsetedi. Seyilge shig`iwdan aldin ta`rbiyashi bugun seyil waqtinda ne menen shug`illaniwlari, qanday miynet iskerligin orinlawlari yamasa qanday oyin materiallarin alip shig`iwlari kerekligi haqqinda balalar menen so`ylesip aladi.

4. Kunnin` ekinshi yarimin rejelestiriw. Kunnin` ekinshi yarimi eki bo`limnen ibarat, topardag`i ha`m seyildegi isler.

Kunnin` ekinshi yarminda balalardin` topardag`i oyin iskerligi rejelestiriledi.

Uyqidan keyingi oyin ushin kishi toparda – 45 minut, orta toparda 1 saat, ulken toparda -1 saat, tayarlaw toparinda -1,5 saat ajiratiladi.

Syujetli-rolli oyinlar ha`m rejelestiriledi. Rejede sol\onday-aq stol usti baspa oyinlari, didaktikaliq oyinlar ha`m mo`lsherlengen. Rejege stol usti baspa oyinlari qag`iydasi, tusindiriliwi ha`m jaziladi. Bul waqitta drammalastirilg`an oyinlar ha`m rejelestiriledi.

Ta`rbiyashi qurilis oyinlarinda o`zinin` qatnasiwin ha`m rejege jazip qoyadi. Onda ta`rbiyashinin` balalar menen atributlar jasawi ha`m mo`lsherlenedi.

Keshki payt kewil ashar oyinlarin rejelestiriw mumkin. Ol ha`ptesine bir ma`rte o`tkiziledi.

Ulken ha`m tayarlaw toparinda kitaplardi bir neshe kun dawaminda oqip beriw ha`m rejelestiriledi. Ta`rbiyashi ha`r sapar oqiwdan aldin O`tken sapar men sizlerge ne oqip bergen edim deydi. Balalar buni esine tusirip, so`ylep beredi. Ta`rbiyashi sorawlar menen ja`rdem berip turadi.

Kunnin` ekinshi yarminda tiykarinan balalardin` ha`r qiyli oyin iskerlikleri sho`lkemlestiriledi. Balalardin` syujetli-rolli oyinlari ushin sharayat jaratiw, oyinshiqlar menen oynawg`a uyretiw ha`m basqalar kalendar rejesine jaziladi.Oyinda ta`rbiyashinin` qatnasiwi ha`m rejede belgilenip bariladi. Bul balalar oyinin sho`lkemlestiriw ha`m og`an ta`rbiyashinin` basshiliq etiwi ushin shart-sharayat jaratiladi.

Ulken ha`m tayarlaw toparlarinda ta`rbiyashinin` balalar oyinina basshilig`i o`zgerip, ta`rbiyashi balalardin` o`z betinshe iskerliklerin xoshametleydi. Ta`rbiyashi qurilis materiallari menen oynalatug`in oyinlardi, sahnalastirilg`an ha`m qag`iydali oyinlardi ha`m rejelestiredi.

Kundizgi uyqidan keyin topar xanasin jiynastirip, jirtilg`an kitaplardi jamaw, quwirshaq kiyimin juwiw, kishi balalar ushin oyinshiqlar jasap beriw, o`simlik ha`m haywanlardi qqaraw siyaqli miynet iskerligi rejelestiriledi. Ta`rbiyashi sonday-aq kewil ashar oyinlardi ha`m umitpaydi. Bug`an quwirshaq, soya teatri, kontsertler, sport, qosiq ha`m a`debiy kewil ashiw saatlari, gramplastinka esitiw ha`m usig`an uxsaslar kiredi. Ta`rbiyashi a`debiiy shig`armalardi oqip beriw, klassik ha`m zamanago`y suwretkeshlerdin` suwretlerin tamasha etiwdi ha`m esten shig`armaydi. Kunnin` ekinshi yariminda ha`r kuni seyil o`tkiziledi, onin` mazmunina ha`reketli ha`m do`retiwshilik oyinlar, miynet iskerligi kiredi.

Buimlardi, ja`miyetlik o`mir waqiyalarin baqlaw, janli ob`ekt penen qarim-qatnasiqta boliw ha`m kalendar rejesinen orin iyelewi kerek.

Ta`rbiyashi balalardin` o`zleri qiziqqan iskerlik penen shug`illaniwlari ushin shart-sharayat jaratadi. Reje kun dawaminda ha`r bir bala mazmunli, qiziqli iskerlik penen shuqg`illanatug`in etip duziliwi kerek.

5. Ta`lim- ta`rbiya islerin esapqa aliw. O`z isin analiz ete biliw, o`z ha`reketin duris bahalay aliw, balalar da`stur materialin qanday o`zlestirip alg`anliqlarin qanday kemshiliklerin barlig`in aniqlaw, balalar menen jeke-jeke is alip bariw siyaqli talap etiledi. Ta`rbiyashi ha`r bir balanin` da`stur materialin o`zlestiriw da`rejesine qisqasha ta`rip beredi. O`zlestiride qiynaliw sebeplerin analizleydi. Shinig`iwda, azang`i seyilde, oyinda, miynette balalar o`zin qanday tutganlig`in, bir-birine qarim-qatnasi, rawajlaniw da`rejesi qandaylig`in ta`rbiyashini qiziqtiradi. Bular onin` keleshekte a`melge asiratug`in islerinde nelerge ko`birek itibar beriw kerekligin tuwri belgilep aliwg`a ulken imkaniyat jaratadi.

Rolli oyindi kim oynawdi mira`a`tetedi, oyin mazmuni qanday juzege keledi. Balalar oyinda ne qildi. Oyinda neshe bala qatnasti.Oyin qansha waqit dawam etdi. Rejeden tisqari qanday oyin oynaldi. Bulardin` ha`mmesi jazip bariladi. Sonday-aq balalardin` ha`tti-ha`reketleri, oyindag`i jetiskenlik ha`m kemshilikler ta`riplenedi.

Mektepke shekemgi ta`rbiya mekemesindegi ayirim ta`jiriybeli ta`rbiyashilar balalardin` rawajlaniwindag`i o`zgerislerdi esapqa aliwdin` basqa formalarinan ha`m paydalanadi. Bunday esapqa aliwdin` ken` tarqalg`an formalarinan biri da`sturdin` ha`mme bo`limleri boyinsha aling`an ta`sirler tiykarinda diagnostikaliq tablitsalar duziw. Olarda balalardin` bilim ha`m uqipliliqlari, minez-quliq ha`m a`detleri qay da`rejede qa`lipleskenligi o`z sa`wlesin tabadi.

Waqti-wiqti menen balalardin` tasviriy iskerligi ha`m qol miyneti boyinsha orinlag`an islerinin` salistirmali analizi berip bariladi.

Ta`rbiyashi usilar tiykarinda jildin` aqirinda o`z isi haqqinda esabat jazadi.

Onin` a`melge asiratug`in ta`lim-ta`rbiya isleri qay da`rejede puxta rejelestiriliwi ha`m esapqa aliniwi is ta`jiriybesine, pedagogikaliq sheberligi ha`m toplag`an metodikaliq materiallarina baylanimli.