Tema: Pedagogikalıq etika

Pedagogikalıq etika normaları hám faktorları
Pedagogikalıq etikaliliktiń úzliksizligin támiyinleytuǵın faktorlar :
• pedagogik etikalilik oqıtıwchTning pútkil pedagogikalıq iskerliginde ısıwlanıp rawajlanıwlasıp baratuǵın process;
• pedagogik etikalilik ádetde pıtken formaǵa iye bolmay, insaniy pazıyletler ornına úzliksiz boyib baradı ;
• o'qituvchi pedagogikalıq etikaliliktiń strukturalıq bólimlerin social ortalıqqa hám adamlardıń jasaw tárizine, úrp-ádetine qaray ózgertiwi múmkin;
• pedagogik etikalilikti oqıtıwshı hár bir oqıwshı menen óz-ara munasábette ózi ushın eń qolay formaǵa keltirip, málim bir teń salmaqlılıqta saqlaydı
• o'z kásipin qádirlewi, hadallıǵı, rostgo'yligi, etikalıq pákligi, adamiyligi, kishipeyilligi, shın júrekten mámilesi pedagogikalıq etikaliliktiń zárúr talapları bolıp tabıladı;
• pedagogik etikalilik tiykarında oqıtıwshınıń mehribanlıǵında tárbiyada talap etiwshilik hám qattıqo'llik hislatlari sáwlelengen boladı ;
• pedagogik etikalilik tiykarında oqıtıwshı pedagogikalıq etika hám etika normalarini óziniń dúnyaǵa kóz qarası hám etikalıq tájiriybesi menen boyitib baradı ;
Oqıtıwshı pedagogikalıq etikalilikke tálim hám tárbiya processindegi hár bir jaǵdayǵa ádalatlı ataq beriwi, oqıwshılardıń minez-qulqın tuwrı aqıl etiwi, turaqlılıq hám shıdamlılıq, ózin tuta biliw, taqat, bayqaǵıshlıq, hújdan, oriyat sıyaqlı ayrıqshalıqlardı ózinde sáwlelengenlashtirishi menen erisedi. Pedagogikalıq iskerlikte óz kásipin jaxsı kórgen oqıtıwshıǵana pútkil kúsh ǵayratın, końil nurı hám dil temperaturasın sol jumısqa baǵıshlaydı hám óz iskerliginde jaqsı nátiyjelerge erisedi. Balalardı súyiw, olarǵa miyir-muhabbatlı bolıw oqıtıwshı etikalıq túsin kórinetuǵın etiwshi zárúrli pazıyletler bolıp tabıladı.
Oqıtıwshı derlik hár kúni oqıwshılar menen ushrasadı, soraw -juwap etedi, olardıń jaqsı qulıq hám iygilikli jumısların maqullaydi, bilimlerin bahalaydı, orınsız minez-qulqları ushın eskertiw berip, kerek bolǵanda tárbiyalıq metodlardı qollaydı.
Pedagogikalıq etikalilik turaqlı izertlewdi, dóretiwshilikti talap etedi. Turaqlı dóretiwshilik izertlewde bolǵan oqıtıwshı izertlewshilik kónlikpe hám ilmiy tájriybelerine iye boladı, ilim mashqalalani, tárbiya etikasi hám psixologiyasi maydanınan erkin pikir júrgize aladı.
Oqıtıwshı oqıwshılardıń úlkenler menen baylanıske kirisiw sistemasına málim dárejede kirip barıp, olardıń ishki qaǵıydaların úyreniwge háreket etiwi kerek. Bul zat oqıwshılar menen gáplesiw arqalı, fe'1-atvorini úyreniw, qatarlasları hám úlkenler menen munasábetlerin baqlaw, oqıwshılar turmısındaǵı túrli waqıyalar hám mashqalalardi birgelikte analiz qılıw, olar ortalıǵında júz berip atırǵan hádiyselerge salıstırǵanda oy-órislerin biliw tiykarında ámelge asıriladı. Bunda ol oqıwshılar jámáátinde júz berip turatuǵın, sırtqı tárepden kuzatganda hesh bilip bolmaytuǵın yasbirin hádiyseler hám waqıyalardı úyreniw múmkinshiligine iye boladı.
Nátiyjede oqıtıwshı tálim-tárbiyalıq processda óz aldında turǵan wazıypalardı sheshiwde oqıwshılardıń ózlerin da tarta aladı.
Unamlı nátiyjelerge erisiw ushın, oqıtıwshı oqıwshılardıń isenimin qazana alıwı shárt. Jas oqıwshı " doslar" isenimin erisiw yamasa isenimine kiriwi ushın oqıtıwshı pedagogikalıq etikalilik múmkinshiliklerin óz o'mida qollay alıwı kerek. Óz-ara isenim munasábetlen ornatilgach, oqıwshılar salmaqli dámlerde oqıtıwshınan járdem sorap shaqırıq etediler, óz oy-pikirlerin ol menen bóliw kórediler. Óz-ara isenim rásmiy bolmaǵan munasábetlerde de oqıtıwshına oqıwshılardıń geyde ańlap bolmaytuǵın ishki dúnyasın kóriw múmkinshiligin beredi.
Oqıwshılar menen munasábetlerde pedagogikalıq etikalilikti qóllaw nátiyjesinde:
• • oqıtıwshı oqıwshılardıń xarakterin, ishki dúnyasın jaqsı bilip aladı, oqıwshılar menen munasábette dos sıpatında ushırasıw múmkinshilikleri payda boladı ;
• • oqıtıwshı oqıwshılar menen shın ko'ngildan bir-birine jaqın boladı, geyde esitmasligi kerek bolǵan oqıwshılardıń óz-ara sırlı gáplerin esitmesten ótip ketiwi múmkin, sebebi ózgeler gápin tıńlaw odobsizlik bolıp tabıladı;
• o'qituvchi geyde oqıwshılar komandasınıń kúndegilik jumıslarına qospasligi, jámáátte ro'yberadigan birpara ko'ngilsiz hádiyselerdi unamlı sheshiwdi jámáát aktivleri moynına silteme etiwi múmkin.
Bulardıń hámmesi oqıtıwshınıń oqıwshılar menen bolatuǵın kelispewshiliklerine, kelispewshilik vaziddiyatlariga toqtatıw beredi.
Mámleketimizde hár qanday kásip iyesi áwele etika hám etika úlgilerine ıyelewi tábiy, lekin pedagogikalıq etikalilik hám etikalilik ulıwma ózgeshe háreketti hám mámileni talap etetuǵın oqıtıwshılar ushın anıq uqıp bolıp tabıladı. Sebebi bul hislatlar tek ǵana pedagogikalıq qábilet hám uqıpǵa iye bolǵan oqıtıwshında jıllar dawamında qáliplesedi. Oqıtıwshınıń pedagogikalıq etikaliligi mánisinde áwele etnopedagogik sezimler, milliy qádiriyatlar, úrp-ádet hám dástúrler, ózbekona tavoze hám mámile mádeniyatı, oqıwshılar jámáátine sińip keta alatuǵın hár qanday social ortalıqqa kelisiwshi individual qábiletler, kásiplik bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybeler sáwlelengen boladı.
Házirgi kúnde informatsion jarayorming jedel rawajlanıwı oqıwshı ruwxıylıqına keskin tásir etedi. Olardıń psixologiyalıq qásiyetlerin, psixik jaǵdayın bir taktta ustap turıw ushın oqıtıwshınan kúshli shıdamlılıq, mámile mádeniyatı hám bosiqlik, pedagogikalıq uqıptıń keń múmkinshiliklerinen paydalanıw talap etiledi. Jetkinshek tárbiyasında oqıtıwshı eń qıyın jaǵdaylarda da pedagogikalıq etikaliliktiń tómendegi jaǵdaylarıg Trioya etiwi hám usıTaoKyatga ózin maslastırıwı kerek: