Tema: Processorlerdin islew principi, turleri ha’m arxitekturasi

Tema: MP ha’m sirtqi apparatlar arasindag’i informaciya almasi tu’rleri.
Oraylıq proсessor (CPU) - kompyuterdiń basqa apparat hám programmalıq támiynatınan buyrıqlardıń kópshiligin aytıw hám orınlaw ushın juwapker bolǵan kompyuter komponenti.
Processorlar programmalardı birneshe rejimlerde orınlawı múmkin. Processor rejimleri hár qıylı ortalıqlarda programmalardı orınlaw ushın arnalǵan: hár qıylı rejimlerde chiptiń múmkinshilikleri birdey emes, sonlıqtan komandalar hár qıylı orınlanadı. Processor rejiminen ǵárezli máseleler hám yad sistemasın basqarıw sxeması ózgeredi.
Processorlar tómendegi rejimlerde islewi múmkin.
• Haqıyqıy rejim
• IA-32 rejim
• IA-32e keńeytirilgen 64 razryadlı rejim - sáykeslik rejimi
• virtual haqıyqıy rejim.
Tiykarında zamanagóy processorlar shinasınıń taktli jiyiligi processordıń óziniń tezliginen, sonday-aq paydalanatuǵın yad modullerinen (SDRAM, DDR SDRAM, RDRAM) ǵárezli. Zamanagóy kompyuterlerde sistemalı platada jaylasqan ózgermeli jiyilik generatorı paydalanadı: ol processor hám sistemalı plata ushın tayanısh jiyilikti generaciyalaydı.

Keyingi áwlad processorlarında birneshe komandanı bir waqıtta orınlay alatuǵın birqansha ishki konveyerler qurılǵan. Birneshe komandalardı bir waqıtta orınlaw texnologiyası superskalyar dep ataladı.
Superskalyar arxitektura ádette RISC (Reduced Instruction Set Computer – qısqatılǵan komandalar sistemasına iye kompyuter) mikrosxemaları menen baylanısqan. Keyingi áwladlarda iske asırılǵan superskalyar texnologiyanıqollanatuǵın CISC (Complex Instruction Set Computer – quramalı komandalar sistemasına iye kompyuter) mikrosxemaların keltiriw múmkin.

Joqarida ko’rip turg’anin’izday Superskalyar sxema ko’rinisinde.
MMX texnologiyası MMX-multimedia extensions (multimediyalı keńeytpe) yamasa matrix math extensions (matematikalıq matricalı keńeytpe). MMX texnologiyası Pentium processorınıń keyingi modellerinde qollandı. Bunda video maǵlıwmatlardı kompressiya dekompressiya tezlestirildi, kórinisti basqarıw, kiritiw shıǵarıw ámellerin orınlaw hám shifrlaw—ulıwma, zamanagóy kompyuterlerde paydalanatuǵın barlıq ámeller tezlestirildi.