Тема. Qarim – qatnas ha’m shaxs psixologiyasi (2s.) Joba

Shaxs haqqında túsinik. Ulıwma psixologiya páninde shaxs túsinigi usı tarawdıń eń tiykarǵı kategoriyası sıpatında kóp qollanılıp kelmekte. Bul túsinikke jaqın bolǵan qaraqalpaq tilinde qánige wákilleri jeke adam degen túsinikte qollanıladı. Kópshilik psixologlardan tısqarı bolǵan biziń tilimizde jeke adam degen sózligi bar degen pikirlerdi bildiredi. Biraq jeke adam túsinigi shaxs túsinigin tolıq mazmunın ashıp bere almaytuǵının aytıp ótkimiz keledi. Keliń, endi jeke adam túsinigin táriypleytuǵın bolsaq tek bir adamǵa tiyisli bolǵan basqalardan jekkelengen, jalǵız qalǵan adamdı kóz aldımızǵa keltiremiz. SHaxs degen túsinikke keletuǵın bolsaq, sociallıq múnásibetlerdiń aktiv qatnasıwshısı belgili bir topardıń wákili, óz átirapımdaǵı menen sanalı múnásibet ornata alatuǵın sanalı iskerlik penen shuǵıllanıwshı ózine tán individual hám sociallıq ózgesheliklerge iye bolǵan adamdı aytsaq boladı. Usı táriplerden kelip shıǵatuǵın bolsaq shaxs túsinigi jeke adam túsinigin óziniń ishine qamtıǵan tolıq mazmundaǵı juwmaqqa kelsek tuwrı boladı dep oylaymız. Jáne de shaxs haqqındaǵı túsinikler den basqa «Individ», «Adam», individuallıq túsiniklerinde túsindirme berip ótsek maqsetke muwapıq bolar edi. Sebebi adam dúnyaǵa individ sıpatında keledi. Tayar sociallıq ortalıq tásirinde ol shaxsqa aylanadı. Individ (latın endiviol – ajıralmas, óz aldına bólinbeytuǵın degen maǵananı ańlatadı) qanday da bir tutas nárseniń birden bir wákili retindegi yaǵnıy adamzat násiliniń wákili sıpatında dúnyaǵa kelgen adamdı, balanı aytsaq boladı. Individ – biologiyalıq túrge kiriwshi óz aldına tiri organizm. SHaxstıń xarakterli belgileri onıń individuallıǵında kórinedi. Individuallıq shaxstıń psixologiyalıq ózine tán ózgesheliklerin, tákirarlanbaytuǵınlıǵı menen sol adamdı basqalardan ajıratıp turatuǵın ayırmashılıqqa iye shaxstı aytsaq boladı.
Shaxs – bul adam belgili dárejede psixologiyalıq hám sociallıq rawajlanıwǵa erisken adam dep, onda ol óz aldına turmıslıq áhmiyetke iye maqsetler qoyıw hám oǵan erisiw uqıbına iye bolǵan: onda óziniń kózqarasları baylanısları, óziniń ádep – ikramlılıq talapları jáne pikirleri payda bolǵanda bular adamdı bir qansha turaqlı hám dógerek átiraptan tásir jasaytuǵın jat kózqaraslarǵa tótepki beretuǵın etedi. Shaxs bolıw ushın ol aktivlikke de iye bolıwı kerek. Sebebi iskerliktegi aktivlik shaxstıń eń tiykarǵı belgilerinen biri. Aktivlik insannıń ómirindegi awhalın hám jámiyette óz ornın iyelewge poziciyasın belgilew, jaqsı jasawǵa, jámiyetti rawajlandırıw ushın aktivlik kórsetedi, bul onıń sapalı ekenligin bildiredi. Aktivlik shaxstıń minez – qulqın, qarım – qatnas motivlerinde ustanovkalarında ámeliy kónlikpelerinde kózge taslanadı. Shaxstıń sociallıq tájiriybeni ózlestiriw procesi adamnıń ózinshe ámelge asırıp atırǵan iskerligi hám onıń qanday maqsette ekenligin onıń ruwxıy dúnyası arqalı payda boladı.