Tema: Shinalar hám basqa óz-ara baylanıstırıwshı hámde baylanıs tarmaqlarınıń wazıypaları Jobası

Tema: Shinalar hám basqa óz-ara baylanıstırıwshı hámde baylanıs tarmaqlarınıń wazıypaları


Jobası:
I.Kirisiw
II.Tiykarǵı bólim
a)Shinalar haqqında túsinik
b)Registrler haqqqında túsinik
c)Triggerler haqqında túsinik
III.Juwmaqlaw
IV.Paydalanılǵan ádebiyatlar
Kirisiw
Kompyuter shinasi — kompyuter tómen sisteması, kompyuter funktsional birlikleri ortasında maǵlıwmatlardı uzatıw ushın xızmet etedi. Shinalardi ádetde ótkeriwshilerde bir neshe apparatlar jalǵanıwı noqatı -to-názerinen, mexanik (fizikalıq ) elektr hám logikalıq (qadaǵalaw ) ga ajıratıw múmkin. Hár bir shina, bir baylanıs, karta hám kabel ushın jalǵawshına jalǵanadı, onıń kompleksin belgileydi. Kompyuter shinalari dáslepki kompyuterlerde (kabellarining jıynaqlar — signal hám kúsh-quwat, Íqsham hám birge baylanısqan texnikalıq qolaylıq ushın ) bir neshe jalǵanıwlar menen parallel elektr tokın ótkeriw apparatı edi.. Zamanagóy kompyuter sistemalarında, bir múddet parallel shinalar kompyuter birdey logika funksiyaların támiyinlew hám hár qanday mexanizmleri ushın isletiledi. Zamanagóy kompyuterde shina parallel yamasa izbe-iz jalǵanıw retinde isletiledi hám parallel (Eń. Multidrop) hám shınjır (Eń. Daisy shınjır ) tapologiyasiga bolıw múmkin. USB hám basqa shinalarda konsentratorlar (xablardan) paydalanıw múmkin. Uzatıw signalları ushın tezjurer shinalari ayırım túrlerinde (Fibrin Channel, InfiniBánt, tezjurer Ethernet, SDH) elektr jalǵanıwlardan paydalanilmaydi, optikalıq jalǵanıwlar isletiledi .Transmission qadaǵalaw shina signalı arqalı (Multipleksorler, demultiplexers, tamponlar, registrlar, shina aydawshısı ) ámelge asıriladı hám operatsion sistemasınıń yadrosı tárepinen arnawlı drayver kerek boladı.
Protsessordiń ulıwma qásiyetlerine onıń maǵlıwmatlar shinasi hám mánzil shinasiniń razryadliligi da kiredi. Shina -túrli signallar uzatılatuǵın jalǵanıwlar kompleksi.
Birden artıq bolǵan shıǵıwǵa iye uzatıw liniyasini (yamasa signallardı uzatıw ortalıǵın ) shina dep ataw múmkin.
Ápiwayı kompyutyerda bir neshe ishki hám sırtqı shinalar, hár bir protsessorda tiykarǵı maǵlıwmatlardı hám yad mánzillerin uzatıw eki shinalar bar. Bular maǵlıwmatlar shinasi hám mánzil shinasi bolıp tabıladı. Protsessor shinasi degende, kóbinese maǵlıwmatlardı uzatıw yamasa qabıllaw baylanısıwları kompleksi retinde kórsetilgen maǵlıwmatlar shinasi názerde tutıladı. Shinaga bir waqtıniń ózinde qansha signal kóp kelip tusse, waqtıniń anıq bir intervalında, ol arqalı sonsha kóp maǵlıwmatlar uzatıladı hám ol sonsha tez isleydi. EHM de funksional bloklar tómendegi shinalar erdamida birlestiriledi: EHM blokları arasında informaciya almasinuvi shinasi, EHM dıń túrli apparatlarǵa shaqırıq etiletuǵın adreslerdi uzatıw shinasi hám basqarıwshı signallardı uzatıwshı basqarıw shinalari. Paydalanıwshınıń EHM menen baylanısde bolıwı ushın basqarıw pulti bolıp, ol EHM ni jumısqa túsiriw yamasa generatordan taktlovchi signallardı keliwin toqtatıp, protsessorni kútiw jaǵdayına ótkeriwshi toqtatıw sıyaqlı islerdi orınlawǵa múmkinshilik beredi. Programmanı baslanǵısh adresi programma esaplagichiga kiritiledi, yad yacheykalaridagi hám protsessor registrlaridagi informaciyalar indikatsiya etiledi hám de programmanı sazlawda komandalar adım sayın atqarıladı. EHM ga informaciyalardı kirgiziwde mayısqaq magnit diskı (EMD), teletayp, klaviatura, perforator sıyaqlı periferiya apparatlarınan paydalanıw múmkin. Process yamasa basqarıw xakidagi maǵlıwmatlardı tikkeley kirgiziw múmkin. Eger maǵlıwmatlar kernew yamasa tok sıyaqlı analog formasında berilsa, daslep bul maǵlıwmatlar cifrlı formaǵa almastırıladı. Bunday almastırıw analog-cifrlı almastırǵısh (ARA) erdamida atqarıladı. Tap sonıń menen birge EHM den shıǵıwshı jaraenni basqarıw haqqındaǵı maǵlıwmatlar cifrlı -analog almastırǵısh (RAA) erdamida analog formasına almastırılıwı múmkin. Kirgiziw apparatı arqalı ótetuǵın maǵlıwmatlar kirgiziw portı arqalı 8 xanalı parallel eki izbe-iz kod signalları erdamida shinalarga uzatıladı. Adres selektori maǵlıwmatlardı málim waqıtta kirgiziw portı arqalı maǵlıwmatlar shinasiga uzatadı.
Mikro-EHM dıń shinalar sisteması
EHM dıń túrli blokların birlestiriw ushın " shinalar strukturası" den paydalanıladı. SHina - kóp talshıqlı kabel. Mikro-EHM de úsh qıylı: adres, maǵlıwmatlar hám basqarıw shinalari bar. Adres shinasi. Adres shinasidagi sızıqlar sanı yad adresindegi bólmeler sanı anıqlanadı. Kópshilik mikro-EHM lar 16 eki 20 xanalı adreske iye (KR580 - 16 xanalı, KM181 OvM80 - 20 xanalı ). Maǵlıwmatlar shinasi. CHiziqlar sanı derlikk mudami 8 xanalı bolǵan mikro-EHM suzi uzO'nligiga teń. SHunday etip, maǵlıwmatlar shinasi segizta sızıqqa iye. Basqarıw shinasi. Mikro - EHM túrine moe basqarıw sızıǵın óz ishine aladı. Túrli bloklardı jumısqa túsiriwshi signallar basqarıw shinasi arqalı uzatıladı. Mikro - EHM shinalari haqqında sóz etkende ishki shinalar názerde tutıladı
2. Operativ qosımsha yad túrleri haqqında maǵlıwmat beriń
Yad kompyuterde programmalar hám berilgenlerdi, ámel nátiyjelerin saqlaytuǵın apparat. Yaddıń túrleri kop: operativ, turaqlı, sırtqı, kesh, video hám basqalar.
Operativ yad kompyuterdiń zárúrli bólegi bolib, protsessor odan ámellerdi orınlaw ushın programma, berilgenlerdi aladı hám ámeldi atqarıp, nátiyjeni taǵı ol jaǵdayda saqlaydı. Mına nárseni ayrıqsha atap ótiw kerekki, kompyuter ochirilsa, operativ yadta saqlanıp atırǵan programmalar hám berilgenler jaq bolib ketedi. Sol sebepli olardı qattı diskta yamasa disklarda saqlap qalıw kerek. Kompyuter islep turǵanda elektr tokın eskertmesten ochirish, ulıwma aytqanda, úlken zálel keltiriwi múmkin. Barlıq túrdegi yadlar ushın zárúrli túsinik onıń kólemi bolıp tabıladı. Kompyuterlerde maǵlıwmat birliginiń eń kishi olchovi retinde báyit qabıl etilgen bolib, 1 báyit 8 bıyt (ekilik nomer) ga teń.
Operativ yad (orıs. Operativnaya Pamyat, ingl. RAM-Random Access Memory)- kompyuterdi elektr derekke baylanıslı bolǵan yadı esaplanadı. Protsessor qısqa waqıt ishinde kóp isletiletuǵın processlerdi operativ yadqa júklep aladı jáne bul kompyuterdi islewin tezlestiriw ushın xızmet etedi. Operativ yadtı tiykarǵı ólshem birligi onıń yad kólemi bolıp, kilobayt, megabayt, gigabaytlarda olshenedi. Operativ yad chastotası — operativ yad shinalaridan málim waqıt ishinde ótetuǵın maǵlıwmatlar potoki sanı.
Kompyuter degi operativ (operativ) yad (RAM, OZU) nege kerek?
Házirgi kúnde tiykarınan úlken kólem degi programmalar, oyınlar menen kompyuterdi bánt etkende, kompyuterge túsip atırǵan júkleme tiykarınan operativ yad (RAM - Random Access Memory, operativnoe zapominayushee ustroystvo, OZU) dep atalıwshı yad túrine túsedi. Bul yaddıń ólshemi programma hám oyınlardıń islew tezligine úlken tásir kórsetedi. Bul yad túri ózi ne? Xosh bolmasa kettik.. Bul yad túri waqtınshalıq informaciyanı ózinde saqlaydı. Programma júklengende daslep operativ yadqa juklenedi hám ondan jumısqa túsedi. Bunnan kelip shıǵadıki operativ yaddıń kólemi qansha úlken bolsa, bir waqıttıń ózinde bir neshe programmalardı júklep, jumıs aparıwıńız múmkin boladı (mısal ushın qosıq esitip, oyın oynaw múmkin). Qandayda bir programmanı jumısqa túsirip (daslep operativ yadqa júklep), keyin bul programmadan shıǵıp ketib, ya'na sol programmanı jumısqa túsirsangiz, programma júkleniwi azmaz tezirek ámelge asıriladı. Sebebi kompyuter daslep operativ yadqa shaqırıq etedi, eger onda ámeldegi bolsa, sol jerden programmanı júkleydi, keri jaǵdayda programmanı izlewdi baslaydı. Házirgi zamanagóy oyınlar operativ yaddıń úlken bolıwın talap etedi. Eger operativ yad talap dárejesinde bolmasa oyın oynaw procesi páseytiwedi (lekin oynasa boladı ). Usınıń sebepinen diskta satıp alınǵan oyın talapların bir názerden keshirim kerek. Operativ yad 2 tiykarǵı xarakteristikaǵa iye jáne bul yadtı satıp alıwda sol xarakteristikalarǵa qaraladı. Operativ yad kólemi hám sol yad isleytuǵın chastota muǵdarı. Operativ yad kólemi megabaytlarda olshenedi (lekin kópshilik gegobaytlarga da ótip ketiwdi) 128, 256, 512, 1024, 2048... Daslep júklengen programmalar sol kólemde saqlanadı. Eger kólem to'lib qalsa, birinshi júklengen maǵlıwmatlar óshiriledi. Operativ yad chastotası islew tezligin anıqlap beredi. Chastota bul waqıt birligindegi jarayn bolıp tabıladı. Mısal ushın, 600 megagerst (MGTs) chastotalı operativ yad 100 MB maǵlıwmattı 10 sekunda júklese, 1000 MGTs li operativ yad bul processni 5 sekundta ámelge asıradı.
Operativ yad kórinisi hám plataǵa (materinskiy plata, motherboard) jalǵanıwı boyınsha bir neshe túrlerge bólinedi. Házirgi zaman operativ yadlar DDR1, DDR2, DDR3 túrlerge bólinedi. Sanı kottasi jańarog'i esaplanadı. DDR1 eskiroq esaplanadı jáne bul túri házirde kamdan kem paydalanıwshılarda ámeldegi bolıp, kem bolǵanı sebepli qımbatlaw bolıp tabıladı. Maksimal islew chastotası 400 MGTs gacha bolıp tabıladı. DDR2 keń tarqalǵan túri esaplanadı. Maksimal chastotası 800 MGTs ge shekem. DDR3 zamanagóy, jańa chiqgan operativ yad túri esaplanadı. Maksimal islew chastotası 1800 MGTs ge shekem. Hár bir operativ yad túri óziniń platasına iye, yaǵnıy plata daǵı slot tek bir túrdegi operativ yadtı qabıl etedi. Mısal ushın, DDR1 ushın mólsherlengen plataǵa DDR2 ni ornatıp bolmaydı. Sebebi hár bir operativ yad túri ózgeshe jalǵanıw tislerine iye. Ólshemi birdey bolıwı múmkin lekin tisleri ortasında parq bar. Olardı ajrata almay kúsh isletip operativ yadtı da platanı da buzib qo'ymang. Zárúrli maǵlıwmatlardan biri mınada, plata shinasini da operativ xotrani jalǵawda itibarǵa alıw, onıń chastotasın da bilip qoyıw zárúr. Bul maǵlıwmattı siz kompyuter platası hújjetinen tabıwıńız múmkin. Ya'na bir zárúrli maǵlıwmat. Eger siz hár túrlı chastotada isleytuǵın 2 operativ yadtı bir plataǵa ulasangiz, ulıwma islew chastotası kishi bolǵan chastota menen baylanıslı boladı.
3. Buyrıqlardıń túrleri. Buyrıqlardıń formatları haqqında maǵlıwmat beriń.
Buyrıqlardıń túrleri
Kompyuterdiń buyrıqlar sisteması (vM) bul vM orınlawı múmkin bolǵan buyrıqlardıń tolıq dizimi. Buyrıq sistemasınıń arxitekturası (BTA) - bul kompyuterge kórinetuǵın hám programmist kóretuǵın kompyuter quralları.
Semantik boslıqtı kemeytiw kózqarasınan BTA dıń ush túrinen biri ajralıp turadı :
- buyrıqlardıń tolıq kompleksine iye bolǵan arxitektura : CISC (Komple Instruction Set Computer);
- qısqartirilgan buyrıqlar kompleksi menen arxitektura : RISC (qısqartirilgan kórsetpeler kompleksi kompyuteri);
- júdá uzın buyrıqlı sózler menen arxitektura : vLIW (Júdá uzın qóllanba sózi).
CISC tipidagi kompyuterlerde semantik úzilis mashqalası oqıtıw sistemasın keńeytiw, onı Java operatorlarına semantik uqsas bolǵan quramalı kórsetpeler menen toltırıw arqalı sheshiledi.
RISC tipidagi kompyuterlerde semantik boslıq mashqalası oqıtıw sistemasın kemeytiw jolı menen sheshiledi.
vLIW kontseptsiyası RISC arxitekturasına tiykarlanadı, ol jaǵdayda bir neshe ápiwayı RISC buyrıqları bir artıqsha uzınlıqtaǵı buyrıqlarǵa birlestirilib, parallel túrde atqarıladı.
Hár qıylı vM-lar buyrıq sistemalarında hár túrlı túrdegi operatsiyalarǵa ıyelewi múmkin. Soǵan qaramay, buyrıqlardıń tiykarǵı túrleri ajıratıp kórsetiledi:
1) maǵlıwmatlar uzatıw buyrıqları ;
2) arifmetik hám logikalıq qayta islew buyrıqları ;
3) qatarlar menen islew ushın buyrıqlar ;
4) SIMD buyrıqları ;
5) aylandırıw buyrıqları ;
6 ) kirisiw / shıǵıw buyrıqları ;
7) sistemanı basqarıw buyrıqları ;
8) buyrıq aǵımı qadaǵalawı gruppaları.
Buyrıq formatları
Buyrıqtıń formatı onıń dúzilisin, yaǵnıy pútkil jámáátke ajıratılǵan ekilik bıytlardıń sanın, sonıń menen birge buyrıqtıń bólek maydanlarınıń sanı hám jaylasıwın anıqlaydı. Maydan bul buyrıq strukturalıq bólegin kodlaytuǵın ekilik bıytlar kompleksi. Soǵan kóre, jámáát eki bólekten ibarat : operatsion hám mánzil. Bir vM buyrıq sistemasında hár qıylı buyrıq formatlarınan paydalanıw múmkin. Bul, ádetde, hár qıylı shaqırıq qılıw usıllarınan paydalanıw menen baylanıslı. Bunday halda, mánzildi basqarıw usılın (CA) sazlaw ushın maydan buyrıq kodına kiritiledi.
Mánzil bólimine kiritilgen mánziller sanın anıqlaw ushın " mánzillashtirish" termininen paydalanıladı. " Eń keng" jámáátler úsh mánzilli. Olar tómendegilerden ibarat : birinshi operandning adresi, ekinshi operandning adresi hám operatsiya nátiyjesi kiritilgen kameranıń adresi. Tómendegi jollamanı saqlaw jayın kórsetken halda basqa mánzil qosılıwı múmkin. Nátiyjede tórt mánzilli buyrıq formatı bar.
Eger únsizlik boyınsha operandlardan birewiniń adresin nátiyje adresi retinde alsaq, ol jaǵdayda biz úshinshi mánzilsiz isley alamız hám nátiyjede buyrıqtıń eki mánzilli formatın alamız. Unicast formatına ótiw arqalı buyrıqtı jáne de kemeytiw múmkin. Birinshi operand hám nátiyjeni saqlaw ushın arnawlı protsessor registri - batareya ajıratılǵan. Operandlardan birin saqlaw ushın bir registrdan paydalanıw hám nátiyje júdá qolay emes, sol sebepli batareyaǵa qosımsha túrde basqa protsessor protsessorlari da isletiledi. Tiyisli format bir yarım mánzil yamasa dizimnen ótiw formatı dep ataladı. Eger siz eki operand ushın da anıq belgilengen jaydı anıqlasangiz, sonıń menen birge, operandni talap etpeytuǵın buyrıqlar ámeldegi bolsa, siz buyrıqtıń nol mánzil formatın alıwıńız múmkin. Bunday halda, buyrıqtıń mánzil bólegi ulıwma joq yamasa isletilmaydi.
Tarmaq adapterleriniń hámme wazıypaları ekige bólinedi :
1) magistral
2) tarmaq.
Magistral wazıypaları adapter menen kompyuterdiń sistema shinasi ortasındaǵı almasinuvni ámelge asırıw (yaǵnıy óziniń magistral adresin tanıw, kompyuterge informaciya uzatıw hám kompyuterden informaciya qabıllaw, kompyuter ushın úzilis signalın payda etiw hám taǵı basqalar ) kiredi.
Kompyuterdiń sırtqı apparatları menen informaciya almaslawı procesin, kompyuterdiń sırtqı interfeysi quraydı. Sırtqı interfeys sırtqı portlar, shinalar, kompyuterler birlespesi hám sırtqı apparatlar jıynamasidan ibarat esaplanadi. Tiykarınan kompyuter hám sırtqı apparatlardı birbiriga bólewde shinalardan paydalanıladı. Kompyuterge printer, skaner, tıshqansha, klaviatura hám soǵan uqsas apparatlardıń kompyuterge jalǵanıwı sırtqı interfeyske mısal boladı.
Simmulyatorlar menen islew
Oqıw processinde modellerden paydalanıw jańa usıl emes. Áyyemgi-áyyemginen oqıw -úyreniw dawamında modellerden paydalanıp kelingen. Simulyatorlar oqıw procesiń derlik barlıq iskerlik tarawılarında : baslanǵısh tálimnen baslap joqarı oqıw orınlarınasha qollanılıwı múmkin. Keyingi waqıtlarda xattoki meditsina salasında da simulyatorlardan paydalanılıp atır. Simulyatorlardan paydalanıwdıń tiykarǵı sebeplerinen biri olardıń real ob'ektlerge salıstırǵanda oǵırı arzan alternativa ekenliginde bolıp tabıladı.
Simulyatorlar bolsa sonday haqıyqıy ásbap -úskene hám úskenelersiz virtual jaǵdayda qandayda bir bir fizikalıq processni modellestiriw hám de virtual laboratoriya jumısların ótkeriwge múmkinshilik jaratadı. Bul óz-ózinen tekǵana úlken muǵdarda aqshalar tejalishiga, bálki olarǵa ulıwma mútajlik de tuwdırmaydi. Simulyatorlarning derlik hesh qanday finanslıq aqshalar talap etpewi málim izertlewlerdi studentler tárepinen júzlegen, kerek bolsa mińlaǵan márte qayta -qayta ámelge asırıwǵa múmkinshilik jaratadı.
Bul izertlewler processinde bilimlerin jáne de bekkemlew menen bir qatarda teoriya hám de turmıslıq nátiyjeni ámelde qollanıwotlarning rawajlanıwına tikkeley ules qosadılar. Bunnan tısqarı sol simulyatorlarning da jáne de rawajlanıwına, jáne de haqıyqıy turmıslıq izertlewlerge jaqın nátiyjeler beretuǵın dárejege shıǵarıwda óz uleslerin qosıwları múmkin. Bul óz ornında studentlerdi tek ǵana “tıńlawshı” wazıypasında qalmastan, tikkeley ilimiy-izertlew jumıslarında qatnasuvshılarǵa aylantıradı.
PhET saytında usınıs atırǵan modeller Open Sourse bolıp, qálegen paydalanıwshı biypul paydalanıwı múmkin. PhET dagi modeller sanı 100 den artıq bolıp olar fizika, matematika, ximiya pánlerine tiyisli kórsetiw tájiriybelerin ótkeriw, virtual laboratoriya jumısların shólkemlestiriw hám modellestiriw múmkinshiligine iye. Bul PhET programması Ózbekstan mámleket tálim standartlarına hám oqıw mákemelerinde qollanilayotgan ádebiyatlarına sáykes keledi. PhET programmasın http://phet. colorado. edu saytınan kóshirip alıwıńız múmkin.
Crocodile Clips Ltd simulyatorlari menen islew.
Crocodile Clips Ltd óziniń jaratqan programmaların házirde úy sharayatında (home licence) oqıtıwshı hám oqıwshılar (studentler) biypul paydalanıwları ushın múmkinshilik jarattı. SHuni aytıp ótemizki, házirde Crocodile kompaniyası programmalıq támiynatların Yenka atı menen rawajlanıwlastırılgan halda jaratıldı. Házirde bul programmalar Yenka atı menen shıǵıp atır, lekin programmalardıń islewi Crocodile dagidan parq etpeydi.
Programma arqalı qálegen forma daǵı ıdıslardan paydalanıp, túrli reaktivlerdi óz-ara aralastırıp ximiyalıq reaksiyanı gúzetish múmkin. Ximiyalıq reaksiya waqtında reaktivlerdiń reńi, elementlar úlesin, ximiyalıq reaksiya formulalardı arnawlı aynada kóriw múmkinshiligi programmanıń kúshli pedagogikalıq qural retinde paydalanıw múmkinshiligin beredi.
Crocodile ICT programması haqqında.
Crocodile ICT programması, Evropa mámleketlerinde Informatika pánin oqıtıwda áp-áneydey nátiyje berip atır. Bul programma járdeminde informatikada programmalastırıw procesin, anıqlaw etip aytqanda algoritmlaw bólimin oqıwshına anıqlaw jetkizip beriw múmkin.
Sızıqlı elektr shınjırlarınıń rejimleriniń esap procesin ápiwayılastırıwǵa tiyisli KTU hám TPU jaratqan edi. 5. 1. Kontur toklar usılı (KTU) KTU Kirxgof 2- nızamına tiykarlanǵan. KTU boyınsha dúzilgen teńlemeler sanı ǵárezsiz ko'nturlar sanına teń: K = Nsh - Nt + 1 - Nj Bul usıldı mısal járdemi menen kórip shıǵamız : K=3-2+1-0=2
Maǵlıwmat (informaciya ) mashina yadı yacheykalarida, sóz adresleri dep atalıwshı yacheyka nomerleri arqalı identifikaciyalanadı.
Mashina yadı - xar bir informaciya sózin saqlawshı jay xızmetin otawshı yacheyka kompleksi bolıp tabıladı. San yamasa buyrıq ma`nisin saqlaw ushın yad yacheykasi ajratıladı. Yadqa sózdi jazıw ushın sol sóz saqlanıwına ajıratılǵan yacheyka adresi kórsetiliwi kerek.
Barlıq kompyuterler dúzilisi fon Neyman principine tiykarlanǵan tórt kismdan ibarat hám olardıń bir kismi yad dep aytqan edik. Yad maǵlıwmat hám programmalar saklash ushın xızmet etedi hám olar bir neshe túrge bólinedi: Operativ yad, keshxotira, BIOS (turaqlı yad ), CMOS (yarım turaqlı yad ) hám videoxotira bolıp tabıladı.
Portlar bul kompyuterdiń qosımsha apparatlri jalǵanatuǵın bólegi bolıp esaplanadı. Olardıń tiykarınan úsh qıylı túri ámeldegi: parallel, ketma - ket hám USB (Universal Serial Bus- universal ketma ket shina) RS arxitekturasındaǵı jańasha port bulib, ol barlıq telefon hám elektronikaga mólsherlengen bolıp tabıladı.
Registrlar dep, rakamli informaciyanı kabul etiw, yadta saklash, onı uzatıw hám sol informaciyanı kodın uzgartiradigan kurilmaga aytıladı. Registr anglichan suzdan alınǵan bulib, jazıw jurnalı (Jurnal registratsiy) degen mánisti ańlatadı. Registrda informaciya 0 hám 1 rakamlarining kombinatsiyasınan ibarat sanlar kurinishida saklanadi.
Registrlar trigerlardan yigiladi hám olardıń sanı rakamli kod daǵı razryadlar sanına teń boladı. Informaciya daǵı ekilik koddıń xar bir razryadına registrning uyqas razryadı tugri keledi. Registrlar informaciyanı yadta saklashdan tashkari olar kuyidagi wazıypalardı xam atqaradı.
Registrlar dep, cifrlı informaciyanı qabıllaw, yadta saqlaw, onı uzatıw hám sol informaciyanı kodın ózgertiretuǵın apparatqa aytıladı. Registr anglichan sózden alınǵan bolıp, jazıw jurnalı (Jurnal registratsiy) degen mánisti ańlatadı.
Registrda informaciya 0 hám 1 nomerleriniń kombinatsiyasınan ibarat sanlar kórinisinde saqlanadı. Registrlar triger dep atalıwshı logikalıq elementler kompleksinen shólkemlesken hám olardıń sanı mashina sóziniń razryadlar sanına teń boladı. Informaciya daǵı ekilik koddıń hár bir razryadına registrning bir uyqas razryadı tuwrı keledi. Registrlar informaciyanı yadta saqlawdan tısqarı olar tómendegi wazıypalardı da atqaradı.
1) Sannıń kodın ózgertiw;
2) Informaciyanı ońǵa hám shep qálegen razryadqa jıljıtıw ;
3) Izbe-iz kodlardı parallel kodlarǵa almastırıw hám kerisinshe;
4) Ayırım logikalıq ámellerdi orınlaw ;
Registrlar informaciyanı jazıw usılına qaray izbe-iz hám paralel registrlarga bólinedi. Registrda informaciyanı qabıllaw, qózǵaw hám uzatıw basqarıwshı impulslar járdeminde ámelge asıriladı. Basqarıwshı impulsli signallar konyuktorlar arqalı registrlarga túsedi.
Registrlar informaciyanı uzatıw usılına qaray 2 túrge bólinedi:
 yad (jıljıtmaydigan) registr;
 jıljıtuvchi registr.
Jıljıtuvchi registrlarni kóremiz.
Jıljıtuvchi registr dep, basqarıwshı taktli impuls tásirinde ekilik sanı
kodın bir yamasa bir neshe razryad ońǵa yamasa shepke jıljıtadigan registrga aytıladı. Razryad setkasınan shıǵıp ketken san joǵaladı. Jıljıtuvchi registrlar arifmetik hámlogikalıq operatsiyalardı orınlaw ushın da qollanıladı. Qońsılas razryadlı triggerlar arasına keshiktiruvchi elementler jalǵanadı. Úlken razryadlı trigerni esapshınıń kiriwine jalǵanǵan. San registrga 2 usılda jazılıwı múmkin.  Parallel kodlarda ;  Ketma - ket kodlarda.
Ketma - ket kodlar menen sannı jazıwda úlken razryadlı trigerni esapshınıń kiriwine sanı kishi razryaddan baslap ketma - ket kodlı signal impulsi kórinisinde beriledi. Hár bir razryad jazılǵannan keyin jıljıtuvchi impuls beriledi.
Nátiyjede jazılǵan ekilik san bir razryad ońǵa jıljıydı. Jıljıtuvchi impuls hámme trigerlarni 0 jaǵdayǵa keltiredi. Bul halda trigerlarda jazılǵan birlik signal impulse sol trigerlarning shıǵıwınan kishi razryadlı trigerga málim waqıt keshikib baradı. Trigerlardagi o'tkinchi protsesslar tawısıwı menen registrdagi ekilik san (kodlı signal ) kishi razryadqa jıljıydı. Registrda sanı hámme razryadlar jazıp bulingandan keyin “oqıw” komandası menen shıǵıw daǵı kon'yunktorlar arqalı parallel kodlı shinaga uzatıladı. Parallel kod menen sanı jazıwda signal kodı kodlı shinaga beriledi.
Kóbinese EHM larda rezerv jıljıtuvchi registrlar da kóp qollanıladı. Házirgi waqıtta registrlar integral mikrosxema kóriniste islep shıǵarılmokda. Trigerlar, yad hám arifmetik apparattıń tiykarǵı elementi esaplanadı. Ol 2 turaqlı jaǵdayǵa iye bolǵan elektron apparat bolıp tabıladı. Ol eki kaskadli simmetrik qarsılıqlı kúsheytgishten ibarat bolıp kaskadlar arasında 100 % li oń teris baylanısıwı ámelge asırılǵan. Esaplaw texnikasında trigerlar yad apparatı retinde qollanıladı.
Trigger kiriwine beriletuǵın basqarıwshı signal tásirinde ol bir turaqlı jaǵdayından ekinshi turaqlı jaǵdayǵa ótedi. Onıń bir turaqlı jaǵdayı logikalıq 1 dep, ekinshisi 0 dep qabıl etiledi. Trigerni kiriwine beriletuǵın hár bir signalǵa muvofik ol óz jaǵdayın ózgertiwi ushın esaplı kirisiw rejimi qollanildi. Bunıń ushın trigerni bólek kiriwleri óz-ara birlestirib jalǵanadı. Trigerlar ámelde inersiyasız bolıp 1 sekunda 106 ret qayta -qayta ulanib turıwı múmkin. Trigerlar tiykarında EHM larni registrlari, esaplagichlari hám jıynagichlari jıynaladı. Trigerlar integral mikrosxema tiykarında jumıs chiqilmokda. Trigerlar informaciyanı saqlaw usılına kóre asinxron hám sinxron trigerlarga bólinedi.
Asinxron trigerlarda informaciya waqtıniń qálegen momentinde kirisiw signalınıń ózgeriwi menen ózgeriwi múmkin. Sinxron trigerlarda olardıń shıǵıwlarındaǵı informaciya waqtıniń anıq momentinde sinxron signal berilgendagina ózgeredi