Tema: Suw resurslarin basqariw túrlerin aniqlaw Joba: Kirisiw

3. Basqarıw teoriyasındaǵı tiykarǵı túsinikler
«Basqarıw» sózin túrli jaǵdaylarda esitiw múmkin. Mısalı, «Mashina aydawshisi basqarıwdı epley almadı hám apat júz berdi». Mashinalar tárepinen ámelge asırilatuǵın basqarıw - bul texnikalıq basqarıw, retlew, avtomatıka sıyaqlı bólimlerdi óz ishine aladı. Mısalı, avtopilot samolyottı basqaradi. Biologiyalıq basqarıw bolsa tiri organizmler iskerligi menen baylanisli.
Insan miyneti - social individual basqarıw bolıp tabıladı. Jámáátlik basqarıw - insanlardıń bir-birleri menen ózara muwapıqlastırılģan tárzdegi háreketlaniwleri bolıp tabıladı. Bunnan tısqarı islep shıǵarıw processlerin basqarıw, jámiyeti basqarıw, mámleket basqarıwı hám basqa túrlerin esitemiz.
Basqarıwdıń ayriqshalıqları. Mısal jol menende ushıp kiyatırǵan samolyotlarǵa kórsetpe berip atırǵan dispetcher, yaǵnıy bul bir kisi ekinshisine ne qılıw kerekligin aytıp atırǵan jaǵdaydı alayıq. Bunda tapsırma beretuǵınlar hám atqaratuǵınlar bar. Yaǵnıy eki kishi sistemalar - basqarıwshı hám basqariliwshi bar. Mısalı, dispetcher hám ushqısh. Bul eki kishi sistema ózara baylanisli boliwi kerek, yaǵnıy bir sistemaǵa, bir shólkemge qosılıwı kerek. Ózara baylanisliq xarakteri sonday boliwi kerek, bir kishi sistema ekinshisi ushın basqarıwshı boladi. Sonıń menen birge basqarıwda buyrıq, komanda bar. Qánige ayttı, dispetcher jetkizdi. Komanda - basqarıwshı sistemanıń basqariliwshi sistemaǵa tásiri.
Basqarıwda kúsh emes, qanday da xabar, informaciya tásir etedi. Basqarıwdıń maqseti basqarilip atirģan kishi sistemadaǵı qanday da ózgerisler esaplanadi hám basqarılatuǵın kishi sistemanı jańa jaģdayģa ótkiziw zárúr. Sol sebepli basqarıw informaciyalı komandalar járdeminde tásir kórsetiw eken, ol jaǵdayda basqarıw sistemasında komandalardı haqıyqıy háreketlerge aylandırıw imkaniyatın beretuǵın mexanizm da boliwi shárt. Lekin basqarıwda eń itibarlisi - qaytarda baylanıs esaplanadı. Komanda berilgennen soń onıń orınlanǵanlıǵı xali málim emes.
Basqarıw - bul óz-ózine komanda emes, bul taǵı maqsetke erisiw da bolıp tabıladı. Oǵan erisilgenin biliw ushın basqarıwshı sistema qaytarda informaciyanı alıwı kerek. Bunday baylanısız, komandadan soń ne bolģani haqqındaǵı maǵlıwmatlarsız basqarıwdıń ılajı joq. Tek qaytarda informaciyanı alipģana jańa komandanı tuwri islep shıǵıw múmkin.
Maqset, komanda, qaytarda baylanıs — hár qanday basqarıwdıń bazisli tárepleri bolıp tabıladı.
Basqarıw sistema retinde. Bárinen burın, neni basqarıw kerekligin anıqlap alıw kerek - obekt ne jáne onı kim basqaradi, bul basqarıw subekti kim - áne sonnan soń birden-bir sistemanı quraytuǵın onıń bólimlerin úyreniwge kirisemiz.
Basqarıwda eń zárúrli hám birinshi tiykar - bul maqset. Gáp ne ushın basqarıw sisteması jaratılıp atır hám ámel etip atır, áne sol halda baradı. Maqsetti jánede nátiyjeli ámelge asırıw ushın basqarıwda miynet bólistiriwi ámelge asıriladı. Onıń ayrıqsha shınjırları - basqarıw funksiyaları belgilenedi. Funksiya tiykarında basqarıw shólkemleri (apparatı) hám basqarıw kadrların óz ishine alatuǵın basqarıw sistemanıń strukturası jaratıladı. Ámelde basqarıw shólkemleri basqarıw obektlerine tásir kórsetiw ushın moljellengen. Tásir kórsetiw usılları basqarıw usılları, dep ataladı. Tásirdiń ózi bolsa basqarıw processi, dep ataladı.
Basqarıw processiniń eń zárúrli tárepleri - basqarıw qararların qabıllaw hám ámelge asırıw, apparat xızmetkerleri jumısın shólkemlestiriw, informaciyanı qayta islew, basqarıwdıń texnikalıq quralı hám texnologiyasın óz ishine aladı.
Basqarıw sisteması elementleri:
Maqsetler. Eger maqsetlerdi adamlar qáliplestirse de, olardıń tiykarında obektiv shártler boliwi kerek. Basqarıw ámeliyatında ekonomikalıq, social, ekologiyalıq, qorǵaw hám basqa maqsetler jatadı. Kóbinshe bir maqsettiń ózi kompleks boladi.