Tema: Suw resurslarin basqariw túrlerin aniqlaw Joba: Kirisiw

Tema: Suw resurslarin basqariw túrlerin aniqlaw
Joba:
Kirisiw
1. Suw resurslarin basqarıw túsinigi.
2. Suw resurslarin basqarıwdıń gidrologik tárepleri
3. Basqarıw teoriyasındaǵı tiykarǵı túsinikler
4. Suw resurslarin basqarıw túrleri, dárejeleri hám evolyusiyasi
Paydalanilģan ádebiyatlar
Kirisiw
Teoriyalıq tárepten qaralģanda suw resursları tawsilmas bolıp tabıladı, sebebi olardıń ulıwma muǵdarı (sapasın itibarǵa almaǵanda) ámeldegi talaplarǵa salıstırǵanda talay úlken hámde dushshı suw resursları suwdiń tábiyaatdaǵı aylanba háreketi processinde tiklenip, jańalanıp turadı. Biraq suwdı paydalanuw sonday jedel pát penen rawajlanbaqta, insaniyat búgingi suw resursları deficitligi hám olardıń sapasın jamanlasıp barıwı sharayatında, óziniń keleshektegi suwǵa bolatuģin mútájliklerdi qanday támiyinlew kerekligi haqqındaǵı tereń oyģa tolmaqda.
Jáhánnıń kóplep mámleketleri hám regionlarında jıldan-jılǵa suw resursları takchilligi kúsheyip baratırǵanı sezilmekde.
Suw xojaliģiniń tiykarǵı waziypası - xalıq xojaliģiniń barlıq tarmaq hám tarawlarınıń, sonıń menen birge, átirap ortalıqtıń talaplarınan kelip shıqqan halda olardı zárúrli muģdardaģi hám sapadaǵı suw menen támiyinlew, sonıń menen birge suw menen baylanisli unamsız aqıbetlerdiń aldın alıwdı óz ishine aladı. Suw resurslarınan aqilana paydalanıw hám olardı qorǵawdı basqarıw túrli mexanizmler járdeminde ámelge asırılıp, atap aytqanda onı ekonomikalıq mexanizmler menen basqarıw wazıypaları óz ishine tómendegilerdi aladı:
- suw resurslarınan aqilana paydalanıw hám olardı qorǵaw boyinsha tiykarlanǵan ilajlardı joybarlaw hám zárúrli daramad penen támiyinlew;
- suwdan paydalanıw limitlarin belgilew;
- suwdan paydalanǵanliq hám suw tutınıwı ushın tólew normaların belgilew;
- suw obektlerine pataslantıratuǵın elementlerdı shıǵarganliq ushın sheklew hám tólew normaların belgilew;
- kem shıǵındı ajıratıwshı hám shıǵındısız isleytuǵın texnologiyalardı, suwdan aqılǵa say paydalanıw jáne onıń puxtalıǵı salasında joqarı nátiyje beretuǵın basqa ilajlardı qollaģanliģi ushın salıq, kredit hám basqa jónelislerde jeńillikler beriw;
- suw nızamshiliģi talapların aynıwı sebepli suw obektleri hám insan salamatlıǵına jetkizilgen zálellerdi oraw hám basqalar.
Suw resurslarınan paydalanıw natiyjeliligin asırıwdıń tiykarǵı jónelisi, suw xojaliģi kompleksi urıs qatnasıwshısıları, yaǵnıy xalıq xojaliģi tarawlarında nátiyjesiz suw tutınıwı muǵdarın kemeytiwge jóneltirilgen bolip, ásirese bul taza suw tutınıwına tiyisli bolıp tabıladı. Usı máselede ekinshi jónelis - suwdan paydalanıwdıń barlıq basqıshlarında úlken muģdardaģi suw joģaltiliwlarina toqtatıw beriwden ibarat esaplanadi. Búgingi kúnde suw joģaltiliw jaǵdayı suw xojaliģi kompleksiniń barlıq urıs qatnasıwshısıları sistemalarında da ushraydı. Atap aytqanda kommunal uy xojaliģinda vodoprovod sistemalarınıń ayırım qaniqarsiz jaģdaylari, suw ólshegishlerdiń joqliģi yamasa toliq isletilmesligi hám basqa sebepler sebepli júzege kiyatırǵan suw joģaltiwlarin mısal qılıw múmkin. Bul bolsa basqa unamsız aqıbetler menen bir qatarda xalıqtı taza ishimlik suwı menen támiyinlew mashqalasın da quramalılastirmaqda.
Suw resurslarin basqarıw zárúriyatı tómendegi jaǵdaylar menen belgilenedi:
- ámeldegi suw resurslariniń sheklengenligi hám tegis emes tarqalǵanlıǵı;
- suwǵa bolģan talaptıń keskin artıp barıwı;
- suw resursları muģdariniń, olardıń qáliplesiw sharayatları hám dáreklerine baylanisli túrde waqıt dawamında ózgeriwsheńligi hám ózgeriw amplitudasiniń úlkenligi;
- tábiyiy hám antropogen faktorlar tásirinde suw resurslariniń pataslanıwı hám shórlaniwiniń kúsheyip barıwı;
- suw obektleriniń tábiyaatqa hám xalıq xojaliģi obektlerine unamsız tásiri (suw tasqını, suw basıwı hám b.).
Suw resurslarin basqarıw eki jónelisde ámelge asıriladı:
1) Suw resursları muģdarin basqarıw;
2) Suw resursları sapasın basqarıw;