Tema: Suw resurslarin basqariw túrlerin aniqlaw Joba: Kirisiw

2. Suw resurslarin basqarıwdıń gidrologik tárepleri
Teoriyalıq hám ámeliy tárepden ekenin aytıw kerek suw xojaliģi salasınıń barlıq qánigeleri barlıq túrdegi suw resurslariniń elementlardıń háreketleniwi hám teń salmaqlılıqı nızamına tiykarlanıp gidrografikalıq háwizler sheńberindegi gidrologik cikllerge baylanisliģin jaqsı biledi, biraq olardı barlıqları da bunı óz xızmetlerinde inabatqa almaydılar. Suw resursları gidrografikalıq háwizler sheńberinde qáliplesediler, háreket etediler, qaytadılar hám qayta paydalaniladilar. Bul processlerdiń barlıǵı óte ózara baylanislilida keshedi.
Hár bir gidrografikalıq háwiz óziniń tiykarǵı dárya ózeni, onıń dáryaǵa shekem jetip baratuǵın hám jetip barmaytuǵın irmaqlari, jer astı suwiniń dinamikalıq rezervleri hámde qáliplesetuǵın qaytarda suw resurslarına iye. Dáryanıń tábiyiy suwlılıǵı onıń háwzesine jawiwshi jawingershilik hám odan orınlanatuǵın puwlaniw, aǵıs modulı qáliplesiwi, mızlıqlar hám qar qatlamlarınan qáliplesetuǵın aǵıslar hámde jer astı hám grunt suwi aǵıslarına baylanisli boladi.
Háwiz aymaǵında ámeldegi bolģan suw resurslariniń ulıwma balansı suwdiń tábiyiy aǵıp keletuǵın hám aǵıp ketetuǵın aǵısları hámde insan tárepinen tábiyaatqa qaytarılıp atırǵan aǵımnıń antropogen quraytuǵın bólimlerinen ibarat boladi. Suw balansınıń usı qurawshılar oǵada túrli dárejedeki olardı sanap ótiw qıyınshılıqlı, biraq olardıń barlıǵı ámeldegi hám olar ózleri menen baylanisli ortalıqlarǵa tásir etedi.
Olardı sistemalastırıwǵa háreket etemiz:
Ózgeris, nátiyje, aqıbet
− suw jiynaliwi háwizinde ormanlardiń kóbeyiwi (yamasa azayıwı)
− grunt suwi betiniń tómenlewi (kóteriliwi)
− suw kólemi hám aǵımınıń jıl dawamındaǵı tarqalıwıniń ózgeriwi;
− yeroziyaniń kóbeyiwi (yamasa azayıwı);
− suw resurslariniń qáliplesiw zonasında diyxanshiliq, sonday-aq suwģarma dıyxanshılıq, kólemniń úlkenlesiwi;
− jerler maxsuldorliginiń asıwı;
− suw ılaylılıǵın artpaqtası;
− tómengi jıyeklerge suw aǵımın artpaqtası hám tómende jaylasqan jerlerde jer astı suw júzesiniń kóteriliwi;
− suwģariw hám basqa maqsetler ushın jer ústi suwin alıwdıń kóbeyiwi;
− suw alıw noqatlarınan tómende suw aǵımınıń azayıwı;
− dáryada suw sapasın jamanlasıwı;
− qaytarda suwdiń qáliplesiwi;
− grunt suwi aǵımın kóbeyiwi hám olardıń sapasın ózgeriwi;
− topıraq sapasın ózgeriwi;
− deltaģa jetip baratuǵın jer ústi suwdiń azayıwı;
− deltaģa jetip baratuǵın jer ústi suwdiń azayıwı − grunt suwi betin tómenlewi;
− infiltratsion jawinlar muǵdarın artpaqtası;
− aǵıs modulınıń ózgeriwi;
− aeratsiya zonası hám suw tutınıwı kóleminiń artpaqtası;
− pataslanǵan suwdi dáryalarǵa taslanıwı − dáryalarda suw sapasınıń jamanlasiwi;
− toģonlar qurılısı − suw háwizleri júzesinen puwlaniw muǵdarın artpaqtası;
− suw háwizlerinde suwdı turıp qalıw hádiyseleri;
− ılaylı basıwı;
− dáryada suw ılaylılıǵınıń azayıwı;
− suw aǵımı rejimin ózgeriwi;
− dáryalardıń qısqı rejimin jamanlasiwi;
− grunt suwina aǵımdı artpaqtası;
− suw basqan zonalardı ónim boliwi;
− kanallarda suw menen juwılıw hádiysesiniń kóbeyiwi.