Tema: Termodinamika tiykarları. Ishki energiya, salıstırmalı jıllılıq sıyımlılıǵı

Tema: Termodinamika tiykarları. Ishki energiya , salıstırmalı jıllılıq sıyımlılıǵı .

Makroskopiyalıq sistemada júz berip atırǵan hár túrli proceslerde energiya bir túrden ekinshi túrge ótedi. Fizikalıq procesler ishindegi qatnaslardı úyrenetuǵın molekulyar fizikanıń bólimine termodinamika dep ataladı. Termodinamikada denelerdiń qásiyetleri tek ǵana energiya almasıw jaǵınan úyrenilip, olardıń molekulyar dúzilisine onsha itibar berilmeydi.

ISHKI ENERGIYA
Molekulyar-kinetikalıq teoriyası boyınsha makroskopiyalıq deneni qurawshı barlıq molekulalar tártipsiz qozǵaladı. Deneni qurawshı barlıq bóleksheler kinetikalıq hám potencial energiyaları qosındısı usı dene(zat) niń ishki energiyasına teń, yaǵnıy:
U =
Bunda hám deneni qurawshı barlıq molekulalardıń sáykes túrde kinetikalıq hám potencial energiyaları. Ideal gazdiń ishki energiyasın esaplaw qattı hám suyıq denelerdiń ishki energiyasın esaplaw sıyaqlı quramalı emes. Ideal gaz molekulaları bir-biri menen óz ara tásirlespegeni ushın, olardıń óz ara tásir potencial energiyasın nolge teń dep alıwǵa boladı. Onda ideal gazdiń ishki energiyası onı qurawshı barlıq molekulaları tártipsiz qozǵalısı kinetikalıq energiyalarınıń qosındısınan ibarat boladı, yaǵnıy:
U = ... +
Ideal gaz molekulasınıń ortasha kinetikalıq energiyası kT ekenligin
esapqa alsaq, U = ... + ańlatanı tómendegidey etip jazamız:
U = N * = NkT
Sonday-aq, N = hám k* ekenligin esapqa alsaq ańlatpa tómendegi kóriniske keledi:
U = .
U = teńlik ideal gazdiń ishki energiyasın esaplaw imkaniyatın beredi. Demek, ideal gazdiń ishki energiyası onıń massası menen absolyut temperaturası kóbeymesine tuwra, molyar massasına keri proporcional eken. Termodinamikada sistema bir jaǵdaydan ekinshi jaǵdayǵa ótkende onıń ishki energiyasınıń ózgeriwi áhmiyetli bolıp esaplanadı. Ishki energiyanıń ózgeriwi degende sistemanıń dáslepki hám aqırǵı halatı arasındaǵı ishki energiyalar ayırmashılıǵı túsiniledi, yaǵnıy:
∆U = – .
Eger gazdiń temperaturası den ge shekem ózgerse, U = ańlatpa boyınsha onıń ishki energiyasınıń ózgeriwin tómendegishe jazıwǵa boladı:
∆U = – = = .
Ideal gazdiń hal teńlemesi boyınsha pV = bolǵanı ushın U = teńlikti tómendegi kóriniste jazıwǵa boladı: