Tema: Termodinamika tiykarları. Ishki energiya, salıstırmalı jıllılıq sıyımlılıǵı

U = .
U = teńlikten gazdiń ishki energiyası gaz basımı hám kólemine baylanıslı ekenligi kórinedi. U = hám U = teńlemelerdi bir atomlı gazler ushın jazsaq:
U = =
Hárqanday deneniń ishki energiyası onıń jıllılıq halatına baylanıslı.Denede jıllılıq halatınıń ózgeriwi menen onıń ishki energiyası da ózgeredi. Zat bir agregat halattan basqa agregat halatqa ótkende, máselen: zat suyıq halattan gaz halatına ótkende hám qattı halattan suyıq halatqa ótkende deneniń ishki energiyası ózgeredi. Qattı halattan suyıq halatqa ótkende deneniń ishki energiyası artsa, kerisinshe, suyıq halattan qattı halatqa ótkende deneniń ishki energiyası kemeyedi. Sonday-aq, zat suyıq halattan gaz halatına ótkende onıń ishki energiyası artadı .

Termodinamikalıq jumıs .
Geybir sistemanıń ishki energiyasınıń ózgeriwine jumıs orınlaw hám jıllılıq almasıw procesleri sebep boladı. Gazde júz beretuǵın kópshilik proceslerde onıń kólemi ózgeredi. Gaz belgili bir kólemdi iyelep turıwı ushın ol ıdısqa qamalǵan bolıp, qandayda bir sırtqı kúsh astında turıwı kerek. Máselen, m massaslı gaz erkin jılısatuǵın porshenli cilindrli ıdısqa qamalǵan dep oylayıq . Gazdiń bul jaǵdaydaǵı temperaturası , kólemi hám basımı bolsın. Eger gazdi temperaturaǵa shekem qızdırsaq (porshen erkin jılısqanı ushın, gaz basımı turaqlı dep qaraladı, yaǵnıy: = , gaz izobarlı keńeyip kólemdi iyeleydi . Gazdiń kólemi ózgergende, ol sırtqı basım kúshine qarsı jumıs isleydi. Bul jumıs termodinamikalıq jumıs dep ataladı. Gaz qızdırılǵanda, gaz molekulaları porshenge barıp urılıwı nátiyjesinde porshendi belgili bir ∆h aralıqqa jılıstıradı hám jumıs isleydı. Mexanikalıq jumıs formulası boyınsha gazdiń sırtqı kúshke qarsı orınlaǵan jumısı tómendegige teń: A = F *∆h . Basımnıń F = p*S ekenligin esapqa alsaq, A = F *∆h ańlatpa tómendegi kóriniske iye boladı: