Tema: Texnikalıq dóretiwshiliktiń ayriqsha qasiyetleri Joba

2. 1. Oqıwshılardıń dóretiwshilik dárejeleri
Oqıwshılardıń dóretiwshilik iskerligine tayorgarlik bes dárejesin kórsetiwshi normativ ilimiy jixatlar tiykarlanǵan. Olar qoyidagilardan ibarat :

1.
Oqıwshılardıń buyımdı onıń formasın jetilistiriw yamasa detallarni ratsional jaylastırıw maqsetinde sızılmaǵa, sxemaǵa bólekan ózgertiw kiritip, berilgen hújjetler boyınsha tayarlay alıwı.

2.
Oqıwshınıń instruksiyalanishi aqırına jetkezip hám berilgen texnikalıq hújjetke yamasa bólek sxemaǵa ózine ózgertiwler kiritip buyımlardı yasay alıwı.
3.
Oqıwshınıń buyımdı, onı konstruksiyasın dáslepki original rawajlanıwlashtirib hám texnologiyalıq sxemaǵa ǵárezsiz halda ózgertiwler kiritip tayarlay alıwı.
4.
Oqıwshınıń original konstruktorlıq ideyasın ǵárezsiz halda texnologiyalıq jixatdan islep shıǵıwı jáne onı tayarlawdı udalay alıwı.
5.
Oqıwshı buyımdıń original konstruktorlıq yamasa ratsionalizatorlik ideyasın ǵárezsiz halda tiykarlab hám tariyplab bere aladı, hújjetlerdi islep shıǵıw hám buyım soǵıwdı atqara aladı.

Oqıwshılar texnikalıq dóretiwshiliktiń tiykarǵı túsinikleri hám mánisi; texnikalıq dóretiwshiliktiń ayriqsha qásiyetleri; texnikalıq dóretiwshiliktiń shólkemlestirilgen tiykarları ; jańa ashılıw, oylap shıǵarıw, ratsionalizatorlik usınısları tuwrısında oyda sawlelendiriwge ıyelewleri kerek:

Ilimiy-texnikalıq hám patent informaciyası. Dóretiwshilik metodları, texnikalıq máselelerdi sheshiw; texnikalıq dóretiwshilik metodların rawajlandırıw. “Ámel hám qate” metodı ; “intellektual hújim” metodı. Sinektika hám morfologiyalıq analiz. Teoriyalıq sorawlar metodı. Oylap shıǵarıw máselelerin sheshiw algoritmın biliw, ilmiy tájriybe payda etiw hám ámelde qollay alıw kerek;
Texnikalıq másele sheshimlerin tabıwdıń basqa metodları ; buyımdıń kórkem joybar konstruksiyasın jaratıw. Texnikalıq obiektlerdi proektlestiriw hám tayarlaw ; ápiwayı texnikalıq obiektlerdi konstruksiyalaw hám modellestiriw; avto modeli, keme modeli, avia model hám awıl xojalıǵı mashina hám úskenelerin modellestiriw, qollanılıwına kóre oqıw hám islep shıǵarıw texnikalıq obiektlerin konstruksiyalaw, oqıwshılardıń texnikalıq dóretiwshiligin basqarıw ; texnikalıq dóretiwshilik boyicha klass hám mektepden tısqarı alıp barılatuǵın islerdi shólkemlestiriw; oqıwshılardıń baslanǵısh dóretiwshilik awqamlarındaǵı jumıslar mazmunı hám metodları tuwrısında kónlikpelerge ıyelewi kerek.
Oqıwshılardıń dóretiwshilik ideyaların bahalawda ekologiyalıq qawipsizlik kriteryaları. Insaniyat rawajlanıwınıń barlıq dáwirleri dawamında aktual bolıp kelgen máselelerden biri bul ekologiya, yaǵnıy átirap -ortalıqtı qorǵaw mashqalası bolıp tabıladı. Hár qanday mashqalalardi, atap aytqanda ekologiyalıq mashqalalardi sheshiwdiń eń nátiyjeli sheshimine dóretiwshilik ideyaların tabıslı ámelge asırıw arqalı erisiw múmkin.
5 Ekenin aytıw kerek, dóretiwshilik delingende insannıń bolmıstı biliw hám ózgertiwge qaratılǵan sanalı, maqsetke jóneltirilgen iskerligi tushunilib, onıń nátiyjesinde jańa, ayriqsha, ilgeri ámeldegi bolmaǵan materiallıq hám ruwxıy naǵıymetler jaratıladı. Bul tariypda keltirilgen iskerlik túrine uyqas keliwshi jańa ideyalarınıń natiyjeliligin bahalawda tómendegi tórtew tiykarǵı principke ámel etiledi: ideyanıń social áhmiyeti; ekologiyalıq qawipsizligi; texnikalıq-ekonomikalıq natiyjeliligi; kepillik berilgen isenimliligi.
Keltirilgen principler hár biri óz ornında zárúrli áhmiyetke iye boladı. Biraq dóretiwshilik ideyasınıń ekologiyalıq qawipsizligi principine muwapıq kelmewi onıń jámiyet ámeliyatına qollanıw etiliwinde biykar etiliwine alıp keledi, bul jaǵday onıń bólek aktuallıq kásip etiwin aytıp otedi. Usınıń sebepinen usı princip tómendegi kriteryalar tiykarında qurıladı :
1. Jaratılatuǵın dóretiwshilik ideyasın ámelde qollanıw qılıwda júzege keliwi múmkin bolǵan unamsız jaǵdaylar tekǵana házirgi, bálki keleshek áwladlarǵa tásiri kózqarasınan da analiz etiledi.
2. Sırtqı ortalıq, ósimlikler, haywanlar dúnyası hám de insanlarǵa zıyanlı elementlar, nurlanıwlar hám basqa unamsız tásirinlerdi bahalawda olar ulıwma jıyındı retinde qaraladı, sebebi bul tásirinler bir- birine kúshaytiruvchi tásir kórsetedi. Bahalaw hár bir unamsız tásirdiń kórsetiwi múmkin bolǵan eń joqarı nátiyje tiykarında alıp barıladı.
4. Jaratılatuǵın dóretiwshilik ideyasınıń unamsız ekologiyalıq tásiri shártli alınǵan kórsetkishke salıstırǵanda emes, bálki onı qóllawda júzege keliwi múmkin bolǵan barlıq unamsız jaǵdaylar jıyındısına salıstırǵanda uyreniledi.
5. Dóretiwshilik ideyasınıń tiykarında jaratılatuǵın texnika hám texnologiyalardıń ekologiyalıq kórsetkishleri salıstırmalı bahalaw principine kóre ámelge asıriladı, yaǵnıy proektlestiriw processinde ol tap sol wazıypanı orınlawshı ekologiyalıq tárepten eń jaqsı kórsetkishlerge iye bolǵan, texnika yamasa texnologiya úlgisine salıstırǵanda uyreniledi, sanaat óndiriste bolsa almastırılıp atırǵan obiekttiń ekologiyalıq kórsetkishlerine salıstırǵanda bahalanadı.
6. Jaratılıp atırǵan dóretiwshilik ideyası tiykarında texnikalıq sheshimdiń ekologiyalıq qawipsizligin ol qollanılatuǵın texnikalıq sistemanıń ekologiyalıq qawipsizligi kózqarasınan bahalanadı.
7. Jaratılatuǵın dóretiwshilik ideyasınıń texnikalıq sheshimin islep shıǵıwda unamsız tásirinlerdiń eń salmaqli aqıbetleri keltirip shıǵaratuǵın eń jaman jaǵdayları jıyındısı onıń ekologiyalıq pasportı retinde qaraladı.
Qaray shıǵılǵan dóretiwshilik ideyasınıń ekologiyalıq tárepten keltirip shıǵarıwı múmkin bolǵan unamsız jaǵdayları onıń eń joqarı bahaları tiykarında uyreniledi. Bul tárepten alıp qaralganda jaratılatuǵın dóretiwshilik ideyalarınıń ekologiyaǵa kórsetetuǵın unamsız tásirinleriniń minimal bahada bolıwı támiyinlenedi.
Ekologiyalıq qawipsizlik tárepinen dóretiwshilik ideyası isenimliliginiń eń maqul túsetuǵın kórsetkishin anıqlaw izbe-izligi tómendegi tártipte ámelge asıriladı :
1. Dóretiwshilik ideyası isenimliligi kórsetkishleri menen onı ámelge asırıw daǵı sarplanatuǵın ǵárejetler ortasındaǵı baylanıslılıqlar tabıladı.
2. Isenimlilik kórsetkishlerinen kelip shıqqan halda texnikalıq sheshimlerden waz keshiwdiń texnikalıq zálellerge baylanıslılıǵı anıqlanadı.
3. Isenimlilik kórsetkishlerinen kelip shıqqan halda texnikalıq sheshimlerden waz keshiwdiń ekologiyalıq zálellerge baylanıslılıǵı anıqlanadı.
4. 1, 2, 3 kórsetkishlerdiń óz-ara baylanıslılıǵı anıqlanadı.
5. Anıqlanǵan baylanıslılıq eń kishi ma`nisi ushın uyqas túrdegi isenimlilik ma`nisi tabıladı. Ol sarp etiw-ǵárejetlerdiń eń kishi muǵdarın belgilewde eń maqul túsetuǵın esaplanadı.
•