Тemir yo’l muhandisligi

Gorizontal trubkasimon drenajlarni loyihalash quyidagi tartibda amalga
oshiriladi

50. 
    Dastlab suv ketkazish koeffitsiyenti qiymatiga ko'ra drenajning ehtimoliy samaradorligi aniqlanadi (quritilganidan so'ng grunt namligining pasayish ulushiga qarab)
    

bu yerda: m_o-suv ketkazish, ya’ni quritilgan g'ovaklar hajmi (quritilayotgan grunt umumiy hajmidan ulushlarda);
e – grunt g'ovakliligi; kurs loyihasi vazifasiga ko'ra e = 31 %;
m_o = e – (1 + α) W_м ; m_o =
bu yerda a - kapillyar-tiqilib qolgan suv ulushi; vazifaga ko'ra a = 5.6 %
γ_d, γ_b- mos ravishda quruq grunt va suvning solishtirma og'irliklari;
vazifaga ko'ra γ_d=20.90 kN/m³ γ_b =10 kN/m³;
W_m - maksimal molekulyar namlik sig'imining namligi;
vazifaga ko'ra W_m =24%
Shu tarzda, > 0.20 drenaj o’rnatish samarali
m_o ma’lum bo'lganida quritishga qadar bo'lgan grunt vaznli namligining kamayishi bilan tavsiflanadigan quritish samarasi ΔW ni quyidagi formula bo'yicha topish mumkin:
ΔW = m_o
Og'irlikka bog'liq to'liq namligi (quritilguniga qadar) W_p va quritilganidan so'ng og'irlikka bog'liq namligi W_y quyidagiga teng:
W_p = ; W_y = W_p – ΔW = 0.1483-0.1229=0.0254
Shu tarzda, kо'rib chiqilayotgan holatda namlikni 14.83 % dan 12.29 % gacha, ya’ni 2,54 % ga kamaytirishga erishildi.
2. Drenaj qazilishining zarur chuqurligi aniqlanib, u sovuqda shishini kamaytirish yoki buning oldini olishga ko'maklashishi, hamda yuk ko'tarish imkoniyatini oshirishi uchun gruntning muzlash chuqurligidan gravitatsiya suvini ketkazish imkonini berishi lozim. Drenajning qazilish (joylashtirilish) chuqurligi [4] formula bo'yicha aniqlangan (10-rasm).

_10-rasm. Drenajning qazilish (joylashtirilish) chuqurligini aniqlashning hisobiy sxemasi
=2.16+0.20+0.76+0.632-0.85-0.6=2.302 m,
bu yerda: z-gruntning muzlash chuqurligi hisobiy qiymatlari (odatda, ko'p yillik ma’lumotlar asosida 10% ta’minlanganlik bilan aniqlanadi);
vazifaga ko'ra z = 2.16 m;
Δ - grunt (yer osti) suvlari darajasining ehtimoliy o'zgarishi zaxirasi;
Δ = 0,15 - 0,25 m; Δ =0,20 m deb qabul qilingan;
d_kap- suvning kapillyar ko'tarilish qiymati;
vazifaga ko'ra d_kap= 0.76 m;
f - depressiya egri chizig'i strelasini o'z ichiga olgan o'lcham
f₀ =L_m J₀
va h₀ masofa (drenaj transheyasidagi suv chuqurligi, odatda, (0,3 - 0,4), ya’ni h₀=0.4 m
f = f₀ + h_o = L_m J₀ + h_o=4.64*0.05+0.4=0.632
L_m - yo'l o'qidan drenaj zovurining ichki devorigacha bo'lgan masofa
L_м= ;
bu yerda: B_zp=7.6 m - o'yiq yer polotnosi asosiy maydonining eni;
k - kyuvet chuqurligi k= 0,6 m ga qabul qilingan;
b - kyuvetning tubi bo'yicha eni; b = 0,4 m;
d - drenaj zovuri tubi enining yarmi; d = 0,26 m;
J₀ - depressiya egri chizig'i qiyaligi; qumli tuproq (sog' tuproq) uchun quyidagicha qabul qilingan J₀ =0.05;
b¹ - ballast prizmasi tepasidan yer polotnosi qirrasigacha bo'lgan masofa, vertikal bo'yicha
b¹ = h_b + 0,15=0.7+0.15=0.85 m
bu yerda h_b - ballast qatlami qalinligi, m;
h_б= h_ya + h_щ + h_пп=0.15+0.35+0.20=0.7
bu yerda: h_ya - shpala yashiklaridagi shag'al qalinligi; h_ya = 0,15 m;
h_щ – shpala ostidagi shag'al qalinligi; h_щ = 0.35 m;
h_pp - qumli “yostiq” qalinligi; h_pp = 0,20m

3. 
   Gruntni ehtimoliy quritilish muddati tekshiriladi. Uning qiymati boshqa raqobatbardosh variantlarga nisbatan drenaj tiklash to'g'risida uzil-kesil qabul qilinadigan qarorga ta’sir ko'rsatishi mumkin.
   

Quritish muddati t - bu uning davomida topilgan drenaj samaradorligi erishiladigan vaqt, ya’ni grunt suvi depressiyasining egri chiziqlari statsionar holatini egallaydilar (11-rasm).
11-rasm. Quritish muddatlarini aniqlashning hisobiy sxemasi
Quritish muddati
s
bu yerda: L₀ - depressiya egri chizig'i uzunligining hisobiy proyeksiyasi;
L_o= m
H - suvli qatlam qalinligi (quvvati) drenaj tubidan yuqoriroq; kyuvet chuqurligi k = 0,6 m bo'lganida drenaj tubi belgisi quyidagicha
G_d=G_b-(h + k)=31-(2.302+0.6)=26.5
G_b - o'yiq yer polotnosi belgisi; vazifaga ko'ra G_b=31 m.
Tub belgisi G_d=28.098 m suvga bardoshli qatlam belgisidan yuqori G_v=23.5m (vazifaga ko’ra). Demak, nomukammal tipdagi loyihalashtirilayotgan drenaj.
Suvli qatlam qismining qalinligi drenaj tubidan yuqoriroq
H = G_gv - G_d, m, H =26.7-28.098=1.398 m
bu yerda G_gv- grunt suvi darajasining belgisi; vazifaga ko'ra G_gv= 26.7m.
Suvli qatlamning drenaj tubidan suvga bardoshli tuproq qatlamiga qadar quvvati
T = G_d - G_v; T = 28.098-23.5=4.598m.
Drenajning quyi uchastkada joylashish chuqurligi saqlanib qoladi, chunki drenaj tubi qiyaligi kyuvet tubi qiyaligiga parallel ravishda joylashtiriladi;
B- drenajning nomukammalligini hisobga olgan koeffitsiyent:
В = 1 + 5,5 =3,077
a - drenaj zovuri enining yarmi; a = 0,26 m
k_f - o'yiq gruntining filtratsiyalanish koeffitsiyenti; kurs loyihasi vazifasiga ko'ra k_f =1.15 m/s;
-quritish boshlanganidan depressiya egri chizig'ining dala tarafidan hisobiy holatga o'tishigacha o'tadigan vaqtni, drenajlararo bo'shliq mavjud bo'lgan holda depressiya egri chizig'i shohobchalari birikishigacha bo'lgan vaqtni aniqlab beradigan funksiya;
-ana shu birikish momentidan depressiya egri chizig'ining hisobiy holatga o'tishigacha bo'lgan vaqtni aniqlaydigan funksiya.
Dala tarafi uchun

Drenajlararo bo'shliq uchun
;

Koeffitsiyent А = f qiymati 4-jadvaldan interpolyatsiya bo'yicha deb qabul qilingan; A =0.8205 =0.286 bo'lganida


4-jadval
А = f koeffitsiyenti qiymati

h0/H	0	0,05	0,10	0,20	0,30	0,40	0,50	0,60	0,70	0,80	0,90
A	0,862	0,861	0,857	0,842	0,817	0,781	0,734	0,674	0,597	0,497	0,357

Drenajlararo bo'shliqda gruntni quritish muddati yo’lni ta’mirlash sharti vazifasiga ko'ra 4 yil. Bundan kelib chiqib, olingan va 0,637 yilga teng bo'lgan quritish muddatini qabul qilish mumkin. Dala tarafidan quritish ishlari 3,362 yil davom etadi.

4. 
   Drenajga keladigan suvning hisobiy miqdori aniqlanadi. Drenaj uzunligining 1 p.m. ga to'g'ri keladigan suv sarfi:
   

Dala tarafidan (bir drenajga):

bu yerda q_ч- drenaj tubidagi keltirilgan sarf; quyidagiga bog'liq ravishda grafik bo'yicha qabul qilingan