Тemirbeton ko’priklarning tafsiloti va qo’llanish sohasi

Gidroizolyatsiya va suv qochiruv. Тemirbeton ko’priklar elementlarining umrboqiyligini ta’minlash uchun, ularning konstruksiyasi himoyalangan bo’lishi kerak. Suvning betonga uzoq vaqt ta’sir qilishi uning tarkibidan ohakning sho’rlanib yuvilib ketishiga olib keladi. B esa betonning mustahkamligini pasaytiradi va uning asta-sekin buzilishiga olib keladi; ayniqsa, bu ketma-ket muzlab-erish sharoitida ro’y beradi. Betonni suv ta’siridan muhofazalash uchun, ballast koritasining sirti bo’ylab gidroizolyatsiya o’rnatiladi (2.44-rasm).

2.44-rasm. Ballast koritasining gidroizolyatsiyasi: a – ko’ndalang kesim;

b, v – I va II tugunlarda izolyatsiyaning chekkalarini mahkamlash
Suvni oqib ketishi uchun, plita sirti nishab qilinadi. Izolyatsiyaning chekkalari bortchalarning mahsus botiqlarida mahkamlanadi. Ballast koritasining gidroizolyatsiyasi barcha izolyatsiyalanayotgan sirt bo’ylab namo’tkazmaydigan, suv, bio- va kimyoviy, issiqlik hamda sovuqga bardoshli bo’lishi va vaqt bo’yicha hamda hisobiy haroratlar intervalida elastik bo’lishi, betonning izolyatsiyalanayotgan sirtida yo’l qo’yarli darajada ochilgan yoriqlar vujudga kelganida o’z yaxlitligini saqlay olishi kerak. Gidroizolyatsiya sement-qumli qorishmadan yoki mayda zarrali betondan qilingan tayyorlov (barobarlashtiruv) qatlamiga yotqiziladi. Gidroizolyatsiyani yotqizishdan avval tayyorlov qatlami gruntovka bilan qoplanadi.
Qurilish hududi iqlimiy sharoitlardan kelib chiqib gidroizolyatsiyaning har xil turlari qo’llaniladi. BM-1 indeksiga ega bo’lgan bitum mastikali gidroizolyatsiya barcha iqlimiy zonalarda qo’llanishi mumkin. U qaynoq holatda surtiladigan bitum mastikasining uch qatlamidan, hamda shishamato yoki zig’ir-jun-kanop matosidan qilingan armaturalovchi materialning uchta qatlamidan iboratdir. (2.45,a-rasm).
Bitum mastikasining oxirgi (pardozlov) qatlamiga sement-qumli qorishma yoki maydazarrali betondan qilingan, hamda diametri 2 – 4 mm bo’lgan simdan yasalgan, katagining o’lchami 45...75 mm bo’lgan to’r bilan armaturalangan himoyalov qatlami yotqiziladi. Himoyalov qatlamining tayyor sirtiga bitum gruntovkasi surtiladi. Izol rulonli gidroizolyatsiya (indeksi IR) rulon qatlamlariaro yopishtiriladigan, armaturalovchi ora qatlam bilan mustahkamlanadigan negizsiz rulonli izol va sovuq mastika asosida bajariladi. (2.45,b-rasm).

2.45-rasm. Izolyatsiyani o’rnatish variantlari: a – bitum mastikali (BM-1);

b – rulonli izolyatsiya (IR); 1 – himoyalov qatlami; 2 – bitum gruntovkasi;

3 – bitum mastikasi; 4 – armaturalovchi material; 5 – izolli gruntovka;

6 – rulonli izol; 7 – izolli mastika
O’ta og’ir iqlimli hududlar uchun, rezinasimon rulonli gidrizolyatsiya ham qo’llaniladi (indeksi RPR). Uni izolyatsiyalanayotgan sirtga, tarkibiga texnik rezina, vulkanizatsiyalangan butizol va armogidrobutil kiradigan rulonli materialning ikkita qatlami oldinma-ketin yopishtirib bajariladi. Yelimlovchi tarkiblar sifatida MBB xilidagi sovuq mastikalar qo’llaniladi. Ballast koritasidan suvni qochirish plitalarning tashqi chetlari oldida joylashgan suv qochirish quvurcha-novlari orqali amalga oshiriladi (2.46,a-rasm). Diametri kamida 15 sm bo’lgan quvurchalar cho’yandan bajariladi va suv yig’ish yuzasining 1 m² ga quvurcha ko’ndalang kesimi yuzasining 5 sm² ini ta’minlaydigan qilib qadamlab joylashtiriladi. Quvurchalar teshiklarga ega bo’lgan cho’yan qopqoqchalar bilan berkitiladi. Тo’sinlarni stropovkalash uchun ballast koritasi plitasida, sidra yaxlit qopqoqchalar bilan berkitiladigan teshiklar yaratiladi (2.46,b-rasm).
Suv qochirish va stropovkalash quvurchalarining beton bilan tutashuv joylari ishonchli tarzda gidroizolyatsiyalangan bo’lishi kerak. Izolyatsiyaning buzilishi betonning sho’rlanishiga va oqma dog’larning paydo bo’lishiga olib keladi. Suv qochirishning yomonlashishi sifatsiz ballastdan foydalanish va undan foydalanish mobaynida uning ifloslanishi bilan bog’liqdir. Suv qochirish va stropovkalash teshiklari izolyatsiyalash qatlamining yaxlitligini buzadi va konstruksiya umrboqiyligining kamayishiga sababkor bo’lishi mumkin. Ko’priklarning plitali oraliq qurilmalarida va stansiyaga oid yo’l o’tkazgichlarning konstruksiyalarida so’nggi yillarda qo’shni bloklar aro tirqishlarga suv qochirish moslamalari o’rnatiladigan bo’ldi. Ushbu maqsadda plitalarning yuzasiga yo’l o’qiga qarata ko’ndalang nishablik beriladi.


2.46-rasm. Тeshiklar atrofidagi izolyatsiya: a – suvqochirish quvurchasi;

b – stropavkalash teshigi; 1 – cho’yan quvurcha; 2 – og’iz; 3 – zichlovchi stakan;

4 – teshikli qopqoqcha; 5 – armaturalangan himoyalovchi qatlam;

6 – gidroizolyatsiya; 7 – tayyorlov qatlami; 8 – sidra yaxlit qopqoqcha