Temperament haqida tushuncha va uning fiziologik asoslari

Temperamentning fiziologik asoslari. Qadimgi yunon olimi Gippokrat ta’limotiga binoan, insonlarning temperament xususiyatlari jihatidan oʻzaro bir-biridan tafovutlanishi, ularning tana a’zolaridagi suyuqliklarning (xiltlarning) turlicha nisbatda joylashuviga bogʻliq ekanligi tasavvur qilinadi. Gippokrat ta’biricha, inson tanasida toʻrt xil suyuqlik (xilt) mavjud boʻlib, ular oʻt yoki safro (yunoncha "chole"), qon (lotincha sanguis yoki sanguinis), qora oʻt (yunoncha melas "qora", chole "oʻt"), balgʻam (yunoncha "phlegma") kabilardan iboratdir. Uning mulohazasicha:

• Temperamentning fiziologik asoslari. Qadimgi yunon olimi Gippokrat ta’limotiga binoan, insonlarning temperament xususiyatlari jihatidan oʻzaro bir-biridan tafovutlanishi, ularning tana a’zolaridagi suyuqliklarning (xiltlarning) turlicha nisbatda joylashuviga bogʻliq ekanligi tasavvur qilinadi. Gippokrat ta’biricha, inson tanasida toʻrt xil suyuqlik (xilt) mavjud boʻlib, ular oʻt yoki safro (yunoncha "chole"), qon (lotincha sanguis yoki sanguinis), qora oʻt (yunoncha melas "qora", chole "oʻt"), balgʻam (yunoncha "phlegma") kabilardan iboratdir. Uning mulohazasicha:
• 1.Oʻtning xususiyati - quruqlikdir, uning vazifasi-tana a’zolarida quruqlikni saqlab turish yoki badanni quruq tutishdir.
• 2.Qonning xususiyati-issiqlikdir, uning vazifasi tanani isitib turishdir.
• 3.Qora oʻtning xususiyati-namlikdir, uning vazifasi badan namligini saqlab turishdir.
• 4.Balgʻamning (shilimshiq moddaning) xususiyati-sovuqlikdir, uning vazifasi badanni sovutib turishdan iboratdir.
• Gippokrat ta’limotiga muvofiq har bir insonda shu toʻrt xil suyuqlik mavjud boʻlib, uning bittasi ustuvorlik kasb etadi. Mazkur aralashma (lotincha temperamentum)lardan qaysi biri salmoqliroq boʻlsa, shunga qarab insonlar temperament jihatdan farqlanadilar, chunonchi xolerikda sariq oʻt, sangvinikda qon, flegmatikda balgʻam, melanxolikda qora oʻt ustun boʻlishi ta’kidlanadi.
• Gippokratning toʻrt xil moddalar (suyuqliklar) aralashmasi, ya’ni temperament tushunchasi va uning tipologiyasi (sangvinik, xolerik, flegmatik, melanxolik) ramziy ma’noda hozirgi zamon psixologiyasida ham qoʻllanilib kelinmoqda.