Tenglamalar tizimi ko’rinishidagi ekonometrik modellar Bajardi: mf-52 guruh talabasi Alisherov Ozodbek

Ko’rsatkichlar va omillarni to’liq qator sifatida quyidagicha tasvirlash mumkin:

• Ko’rsatkichlar va omillarni to’liq qator sifatida quyidagicha tasvirlash mumkin:

y=f(/x₁, …,xₖ/x₍ₖ₊₁₎,…,xₘ/x₍ₘ₊₁₎, …,xₙ)

• Birinchi omillar guruhi (x₁, …,xₖ) – bu modelga kiritiladigan o’zgaruvchilar.
• Ikkinchi omillar guruhi (x₍ₖ₊₁₎,…,xₘ)– modelda qatnashmaydi, lekin ulardan har biri tadqiqotchi tomonidan kuzatilayotgan statistik jamlanmada u yoki bu qiymatlarda nazorat qilinadi.

3) Uchinchi omillar guruhi ,(x₍ₘ₊₁₎, …,xₙ) – tasodifiy o’zgaruvchilar, ular tadqiqotchi tomonidan nazorat qilinmaydi, lekin y ning o’zgarishiga ta’sir etmoqda.

Modellarning tuzilmaviy va keltirilgan shakllari

• Ekonometrik tadqiqotlarda ko’proq o’zaro bog’liq tenglamalar tizimi qo’llaniladi. Bunday tenglamalar tizimida bitta natijaviy belgi bir tenglamaning chap qismida boshqa tenglamaning o’ng qismida qatnashadi, ya’ni:

Ushbu o’zaro bog’langan tenglamalar tizimi “birgalikdagi, birpaytli tenglamalar” tizimi deb ataladi. Shuni takidlash kerakki tizimda (u) o’zgaruvchi bir paytning o’zida bitta tenglamada bog’liq o’zgaruvchi sifatida va boshqasida bog’liq bo’lmagan o’zgaruvchi sifatida qatnashadi. Ekonometrikada bunday tenglamalar tizimi modelning “tuzilmaviy” shakli deb ataladi.

Modelning tuzilmaviy shaklida o’ng qismidagi endogen va ekzogen o’zgaruvchilar oldida qatnashuvchi bi va ai (bu erda bi –endogen o’zgaruvchilari oldidagi koeffitsient, ai ekzogen o’zgaruvchilar oldidagi koeffitsient) koeffitsientlar modelning “tuzilmaviy koeffitsientlari” deb ataladi. Modeldagi barcha o’zgaruvchilar o’rtacha darajasidan chetlanish sifatida ifodalanadi, ya’ni x sifatida , u sifatida x-x’I, u sifatida y-y’ tasavvur qilinadi. Shuning uchun tizimdagi tenglamalarda ozod had qatnashmaydi.

Modelning tuzilmaviy shaklida o’ng qismidagi endogen va ekzogen o’zgaruvchilar oldida qatnashuvchi bi va ai (bu erda bi –endogen o’zgaruvchilari oldidagi koeffitsient, ai ekzogen o’zgaruvchilar oldidagi koeffitsient) koeffitsientlar modelning “tuzilmaviy koeffitsientlari” deb ataladi. Modeldagi barcha o’zgaruvchilar o’rtacha darajasidan chetlanish sifatida ifodalanadi, ya’ni x sifatida , u sifatida x-x’I, u sifatida y-y’ tasavvur qilinadi. Shuning uchun tizimdagi tenglamalarda ozod had qatnashmaydi.