Теоретические аспекты выбора посткризисных моделей экономического развития

Ssuda foizi, sudxo‘rlik va ribo

• TOSHKENT -2023

• O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI BANK MOLIYA AKADEMIYASI

• Tayyorladi: Xolmurodov Botir
• Shodiyev Shoxzod
• Usmonov Asqar

Mavzuning rejasi:

• Mavzuning rejasi:
• 1. Ssuda foizi, sudxo’rlik va ribo tushunchalari.
• 2. Ssuda foiziga munosabatlar va qarashlar hamda riboning tasniflari.
• 3. Islomda riboga munosabat va islomdagi mazhablarning riboga qarashlari.
• Mavzuga oid taynch tushunchalar (glossariy)
• Mavzuga oid adabiyotlar

• 1. Ssuda foizi, sudxo’rlik va ribo tushunchalari.

• Kamus Dwibahasa (Malayziya ikki tilli so‘zlashgichi)dagi izohga ko‘ra foiz – pullardan foydalanganlik uchun to‘lanishi lozim bo‘lgan puldir. U miqdor asosiy qarzga qo‘shiladi va qarz miqdori yoki kreditga nisbatan foiz ifodasida ko‘rsatilgan hisoblanadi.
• Oksford so‘zlashgichi (1989, 1099-bet) foizga quyidagicha aniqlik kiritadi: “Qarzdor tomonidan kreditdan foydalangani uchun yoki belgilangan stavkaga (foiz miqdoriga) muvofiq qarzning kechiktirilishi uchun to‘lanadigan pullardir”.
• Jon Nunanning tasdiqlashicha, lotin tilidagi intero so‘zi yo‘qotish ma’nosini anglatib, foizlarning foydaga aloqasi yo‘q, balki foiz kreditor tomonidan kreditlash natijasida yuzaga kelgan zararlar sababidan to‘lab berilgan qoplama (kompensatsiya) hisoblanadi.

Sudxo‘rlik so‘zi lotincha “usura” so‘zidan kelib chiqadi. Yunon tilida sudxo‘rlik “tokos” so‘zidan kelib chiqib, hosil keltirish yoki yetishtirish ma’nosini anglatadi. Shunday qilib, kredit talqinida sudxo‘rlik kreditdan foydalanganlik uchun to‘lanadigan baho hisoblanadi. Keng ma’noda sudxo‘rlik pul yoki tovarlarni qarzga berish natijasida o‘rnatilgan, lotin tilidagi “mutuum” deb ataluvchi barcha yig‘im va to‘lovlarni o‘z ichiga oluvchi tushunchadir.

• Sudxo‘rlik so‘zi lotincha “usura” so‘zidan kelib chiqadi. Yunon tilida sudxo‘rlik “tokos” so‘zidan kelib chiqib, hosil keltirish yoki yetishtirish ma’nosini anglatadi. Shunday qilib, kredit talqinida sudxo‘rlik kreditdan foydalanganlik uchun to‘lanadigan baho hisoblanadi. Keng ma’noda sudxo‘rlik pul yoki tovarlarni qarzga berish natijasida o‘rnatilgan, lotin tilidagi “mutuum” deb ataluvchi barcha yig‘im va to‘lovlarni o‘z ichiga oluvchi tushunchadir.
• “Ribo” arabcha so‘z bo‘lib, ko‘paytirish (al-ziyoda) va o‘sish (al-numuv) ma’nosini yoki baland bo‘lish (al-ulug‘) ma’nosini anglatadi. Ibn Manzur o‘zining “Lison al-arab” nomli kitobida shunday ta’kidlaydi: “Bu so‘zning o‘zagi orttirish hisoblanadi: qayerda orttirish bo‘lsa, o‘sha yerda pul ribosi paydo bo‘ladi”.