Teoriyaliq materiallar 1-tema. Finanslıq analiz pániniń teoriyalıq tiykarları

Aǵımdaǵı (aylanba) aktivler menen baylanıslı bolǵan kórsetkishler

Aǵımdaǵı (aylanıs) qarjılardıń (Ayq) aylanıstaǵı óz qarjıları (O’q) menen támiynlengenlik koefficienti (Kaqt)	Kaqt=O’q / Ayq	Hár bir swm aylanıs qarjıǵa qansha óz qarjısı tuwra keliwin ańlatadı
Aǵımdaǵı (aylanıs) qarjılardıń qaramlılıq koefficienti (Kshtq)	Kshtq=SHtq / Ayq	Shetten tartılǵan qarjılardıń aylanıs qarjılardaǵı úlesin ańlatadı
Aǵımdaǵı (aylanıs) qarjılardıń qısqa múddetli bank kreditlerine (Qmbk) qaramlılıq koefficienti (Kbk)	Kbk= Qmbk / Ayq	Qısqa múddetli kreditlerdiń aylanıs qarjılardaǵı úlesi
Aǵımdaǵı (aylanıs) qarjılardıń tez hárekettegi (Pmba) Ayq menen támiynleniw koefficienti (Kaqt)	Kaqt= Pmba / Ayq	Aylanıs aktivlerdiń qansha bólegi tez likvid bolatuǵın aktivler menen qaplanǵanlıǵın ańlatadı
Aǵımdaǵı (aylanıs) qarjılardıń barlıq múliktegi úlesi (Kaqmu`)	Kaqmu`=Ayq / B	Aylanıs qarjılardıń barlıq múlktegi úlesin xarakterleydi

Xojalıq júritiwshi subyektlerdi finanslıq jaǵınan turaqlı dewimiz múmkin, eger, onıń jaǵdayın ańlatıwshı kórsetkishler normal jaǵdaydan joqarı dárejede bolsa. Xojalıq júritiwshi subyektlerdi finanslıq jaǵınan qáwip-qáteri bar dewimiz múmkin, eger kórsetkishler dárejesi normal dárejede hám onnan túsip ketse, finanslıq turaqlı emes dewimiz múmkin, eger onıń kórsetkishler sistemasınıń ańlatpası normal dárejeden keskin túsip ketse. Onıń shegaralılıǵın hár bir kórsetkishler sistemasına qatnasta óz aldına belgilew kerek.

Ámeliyatta, finanslıq turaqlılıqtı belgilewdiń eń áhmiyetli metodikalıq tárepi aktivlerdi (uzaq múddetli aktivler hám de zapas hám qárejetlerdi) dereklerden alǵandaǵı jaǵday kórsetkishlerine qarap belgilenedi.

Aktivlerdi qarjılandırıwda aktivlerdiń uzaq múddetli hám aǵımdaǵı bólegi bir-birinen túpten parıq qıladı. Ádette uzaq múddetli aktivlerdi qarjılandırıw boyınsha óz qarjıları hám uzaq múddetli qarız qarjıları qamtıladı. Sol sebepli ekonomikalıq bankrotlıqtı bahalawda birinshi náwbette olardıń ótken jıl hám aǵımdaǵı jaǵdayına baha beriledi.

Ózbekstan Respublikası ekonomika ministrligi janındaǵı Ekonomikalıq sharasız kárxanalardıń jumısları Awqamınıń «Kárxanalardıń finanslıq-ekonomikalıq jaǵdayınıń monitoringi hám analizin ótkeriw kriteriyaların anıqlaw tártibi haqqındaǵı qararı»na muwapıq kárxanalardıń finanslıq-ekonomikalıq jaǵdayı boyınsha tómendegi toparlarǵa bólinedi:

- ekonomikalıq turaqlı;

- ekonomikalıq riskli (qáwip-qáterli);

- ekonomikalıq turaqlı emes (tólemge uqıplılıǵın tiklew imkanına iye bolǵan kárxanalar, tólemge uqıplılıǵın tiklew imkanına iye bolmaǵan kárxanalar)

Xojalıq júritiwshi subyektlerdiń ekonomikalıq jaǵdayın bahalaw boyınsha Ózbekstan Respublikası Ekonomika ministrligi janındaǵı Ekonomikalıq sharasız kárxanalardıń jumısları Awqamınıń «Kárxanalardıń finanslıq ekonomikalıq jaǵdayınıń monitoringi hám analizin ótkeriw kriteriyaların anıqlaw tártibi haqqındaǵı qararı»na muwapıq tómendegi kórsetkishler sistemasın úyreniw usınıs etiledi.

- tólemge uqıplılıǵı yaki qaplaw koefficienti (Ktu):

- óz aylanıs qarjıları menen támiynleniw koefficienti (Kat)

- kárxananıń aktivleri hám qárejetleriniń rentabelligi (Ra, Rx)

Eń sońǵı juwmaqtı shıǵarıw boyınsha sonday-aq tómendegi qosımsha kórsetkishler úyreniledi:

- óz qarjıları hám qısqa múddetli qarız qarjıları qatnasınıń koefficienti (Kóq)

- óndiris quwatlarınan paydalanıw koefficienti (Kquw)

- tiykarǵı qurallardıń eskiriw koefficienti (Kesk)

Kárxanalardıń finanslıq-ekonomikalıq jaǵdayın bahalawdıń tiykarǵı kórsetkishleriniń sıpatlaması:

Múddeti ótken kreditorlıq minnetlemeler sıpatında pullı hám májbúriy tólemler boyınsha tólem múddeti kelip úsh aydan artıq múddet ótken kreditorlıq minnetlemeleriniń summası názerde tutıladı.

Tólemge uqıplılıq koefficienti aǵımdaǵı aktivler summasınıń uzaq múddetli minnetlemeler summasına kemeytilgen jámi minnetlemelerdi qaplawǵa imkaniyatlılıǵın xarakterleydi.

Bul koefficient balans bántleri boyınsha tómendegishe esap-kitap qılınadı: