Teoriyaliq materiallar 1-tema. Finanslıq analiz pániniń teoriyalıq tiykarları

Buxgalteriya balansınıń aktiv hám passiv tárepiniń klassifikaciyası

Aktiv (A)	Uzaq múddetli aktivler (UMA)
	Aǵımdaǵı aktivler (AA)
Finanslıq aktivler (FA)	Finanslıq uzaq múddetli aktivler (FUMA)
	Finanslıq aǵımdaǵı aktivler (FAA)
Finanslıq bolmaǵan aktivler	Finanslıq bolmaǵan uzaq múddetli aktivler (FBUMA)
	Finanslıq bolmaǵan aǵımdaǵı aktivler (FBAA)
Passiv (P)	Óz qarjıları derekyi (UMM)
	Minnetlemeler (M)
Balanstaǵı ańlatpalar:
Ulıwma ańlatpa	A=K+M
Balans bólimlerine salıstırǵanda	UMA+AA= ÓQD+M
Bólimlerdiń quram birliklerine salıstırǵanda	FBUMA +FUMA+FBAA+FAA=ÓQD+UMM+M
Pul formasına qaray	PKBA+PKA=DP+M
	PKBA-pul kórinisinde bolmaǵan aktivler PKA-pul kórinisindegi aktivler

5.3.Buxgalteriya balansınıń gorizontal analizi
Gorizontal analiz - óz aldına finanslıq kórsetkishlerdi óz-ara salıstırıw arqalı finanslıq jaǵdaydaǵı ózgerislerge baha beriw usılı bolıp esaplanadı.

Finanslıq esabat elementleri hám bántlerin, finanslıq kórsetkishlerdi gorizontal analizi tiykarında olardıń ózgeriwine tolıq hám salıstırmalı ańlatpalarda baha beriledi.

Finanslıq analizde gorizontal analizdiń tómendegi formalarınan paydalanıladı.

1. Esabat kórsetkishlerin dáwir basına hám aqırına salıstırıw;

2. Esabat kórsetkishlerin ótken jıldıń usı dáwiri kórsetkishleri menen salıstırıw;

3. Esabat kórsetkishlerin dinamikalıq salıstırıw;

4. Hár túrli shólkemlerdiń finanslıq kórsetkishlerin salıstırmalı salıstırıw.

Finanslıq esabattıń gorizontal analizi degende – finanslıq esabat elementleri hám bántlerin tolıq hám salıstırmalı ańlatpalarda, esabat dáwiri basına yaki ótken jılǵa salıstırǵanda salıstırmalı úyreniwge aytıladı.

Gorizontal analizde eki hám onnan artıq dáwirlerge tiyisli finanslıq kórsetkishler ózgeriwine (tolıq hám salıstırmalı ańlatpada) baha beriledi. Dáwir aralıǵın tańlawda interval aralıqlar keńligi birdey etip alınadı. Máselen; esabat jılınıń sherek, yarım jıllıq hám jıllıq kórsetkishleri sáykes túrde ótken jıldıń sherek, yarım jıllıq hám jıllıq kórsetkishleri menen salıstırıladı.

Gorizontal hám vertikal analiz túrlerin bir-birinen ajıratqan halda kóz aldımızǵa keltiriw qıyın. Sebebi, olardan birgelikte paydalanǵanda ǵana mazmun payda etedi. Sol sebepli gorizonatal hám vertikal analiz túrleri barqulla bir pútinlikte alıp barıladı.