Teoriyaliq materiallar 1-tema. Finanslıq analiz pániniń teoriyalıq tiykarları

-keste

Finanslıq turaqlılıq koefficientleriniń analizi

Koefficientler	Jıl bası	Jıl aqırı	Parqı +,-
Finanslıq turaqlılıqtıń óz qarjıları hám minnetlemeler menen baylanıslı bolǵan kórsetkishleri
1. Finanslıq ǵárezsizlik (avtonomiya) koefficienti	-0,034	0,588		0,554
2. Óz qarjılarınıń deregi hám minnetlemeler qatnasınıń koefficienti	0,033	1,978		1,945
3. Finanslıq qaramlılıq koefficienti	-29,257	1,427		-27,83
4. Tarılǵan investiciyanıń jámlengenlik koefficienti	1,034	0,297		-0,737
5. Jeke kapitaldıń manyovrlik koefficienti	20,016	0,002		-20,014
6. Finanslıq turaqlılıq koefficienti
7. Minnetlemelerdiń óz qarjıları qatnasınıń koefficienti	-30,257	0,422		-29,835
8. Qarız kapitalınıń toplanǵanlıq koefficienti
9. Uzaq múddetli minnetlemelerdiń jámi qarjılar hám minnetlemeler quramındaǵı salmaǵınıń koefficienti
10. Aǵımdaǵı minnetlemelerdiń jámi qarjılar hám minnetlemeler quramındaǵı salmaǵı
11. Kreditorlıq minnetlemeleriniń jámi qarjılar hám minnetlemelerdegi salmaǵınıń koefficienti
Finanslıq turaqlılıqtıń uzaq múddetli hám aǵımdaǵı aktivler menen baylanıslı kórsetkishleri
12. Aǵımdaǵı aktivlerdiń óz hám qarız qarjıları esabına derekleniwi koefficienti (sap aylanıs aktivler)	-2,076	0,005	-2,071
13. Aǵımdaǵı aktivlerdiń aǵımdaǵı minnetlemelerge qatnasınıń koefficienti (ulıwma tólemge jaramlılıq)	0,325	1,005	0,68
14. Aǵımdaǵı minnetlemelerdiń aǵımdaǵı aktivlerge qatnasınıń koefficienti	3,076	0,995	-2,081
15. Aǵımdaǵı aktivlerdiń óz qarjılarınıń deregi menen qaplanıw koefficienti	-0,104	2,354	2,25
16. Óz qarjıları hám uzaq múddetli qamtılǵan qarjılardı zapas, qárejetlerdi dereklewdegi jaǵday kórsetkishleri
17. Uzaq múddetli aktivlerdiń óz qarjıları hám uzaq múddetli qarızǵa alınǵan qarjıları menen derekleniw koefficienti	-0,020	1,002	0,982

Keste maǵlıwmatları boyınsha Kárxanada avtonomiya koefficienti jıl basına salıstırǵanda 0,554 ǵa joqarılaǵan, óz qarjıları dereginiń minnetlemeler qatnasınıń koefficienti 1,945 ke joqarılaǵan, finanslıq qaramlılıq koefficienti dáwir basına salıstırǵanda -27,83 ke kemeygen, tartılǵan investiciyanıń toplanıw koefficienti -0,737 ǵa kemigen, jeke kapitaldıń manyovrlik koefficienti -20,014 ge kemeygen.

Aǵımdaǵı aktivlerdiń óz qarjılarınıń deregi esabına qarjılandırıw koefficienti dáwir basına salıstırǵanda -2,071 ge kemeygen, aǵımdaǵı aktivlerdiń aǵımdaǵı minnetlemelerge qatnasınıń koefficienti 0,68 artqan hám bul unamlı bahalanıwı kerek.

Aǵımdaǵı aktivlerdiń óz qarjılarınıń deregi menen qaplanıw koefficienti dáwir basına salıstırǵanda 2,25 ósken.

Uzaq múddetli aktivlerdiń óz hám uzaq múddetli qarız qarjıları esabına derekleniwi dáwir basında 0,982 ósken.

7-Tema. Kreditke uqıplılıqtıń analizi

7.1. Kreditke uqıplılıq analiziniń mazmunı, maqseti hám wazıypaları
Kárxanalar ekonomikalıq hárekette, iskerlikte álbette, qarız kapitalına zárúrlik sezedi. Sebebi, biznestiń dáslepki qádemine jeterli qarjı isbilermenlerde barqulla jeterli bola bermeydı. Ekonomikası rawajlanǵan mámleketlerdiń biznes ómirin gúzetiw sonı kórsetedi, iskerliktiń, biznestiń 90 payızı qarız kapitalı esabınan jolǵa qoyıladı. Bunnan kórinip turǵanınday, kárxanalar barqulla anıq biznes joybarları, rejeleri tiykarında qarız kapitalın qamtıydı hám onı isletiwden payda kóredi.

Kárxanalardıń kreditke uqıplılıǵın bahalawdı tastıyıqlanǵan normativ aktler hám nızamlarǵa tayanǵan halda hár bir biznes subyektiniń kreditti, qarızdı qaytarıp beriw uqıplılıǵı úyreniliwi kerek. Bul kriteriyalar Ózbekstan Respublikası Oraylıq Banki, Ekonomika Ministrligi, Ekonomikalıq bankrot kárxanalar menen islesiw awqamı hám tiyisli ministrlikler tárepinen dúzip shıǵıladı.

Uzaq múddetli hám qısqa múddetli kreditlerge bóliniwi qarız qatnaslarınıń rásmiy táreplerine tásir etpeydi. Yaǵnıy hár eki jaǵdayda da finanslıq jaǵdaydıń analizi boyınsha birdey zárúrli ámeller, analitikalıq ilajlar ámelge asırıladı. Ádette múddetliligi boyınsha kreditler hám qarızlar uzaq, orta hám qısqa múddetke bóliniwi belgilengen. Biraq esap ámeliyatında olardı uzaq hám qısqa múddetli toparǵa bóliw ámeliyatı engizilgen.

Uzaq múddetli kreditler – uzaq múddetli aktivlerdi (tiykarǵı qurallar, materiallıq emes aktivler, kapital qoyılmalar, ornatılatuǵın ásbap-úskeneler boyınsha, olardı satıp alıw, qurıw, ońlaw, ilimiy jańalıqlar kiritiw sıyaqlı baǵdarlarda) qarjılandırıw boyınsha bir jıldan artıq múddetke beriledi.

Qısqa múddetli kreditler – aǵımdaǵı, aylanıs aktivlerin toltırıwǵa, sawda kólemin asırıwǵa hám basqa maqsetlerge bir jılǵa shekem múddetke beriledi.

Kárxanalarda uzaq hám qısqa múddetli kreditlerdi qamtıwda, anıq hám puxta islengen biznes rejege hám investiciyalıq joybarlarǵa itibardı qaratıwı kerek. Biraq oǵan shekem álbette, bul kárxananıń finanslıq jaǵdayı úyreniliwi kerek.

Kredit resursların qamtıwda risklerdi bahalaw máselesine da óz aldına áhmiyet qaratıw zárúr. Tilekke qarsı, bul boyınsha ámeliyatta analitikalıq sheshimlerdiń anıq metodologiyalıq tárepleri belgilenbegen.