Teri kasalliklari, yaralar, chipqon, baxak va moxov kasalliklarini aniqlash va davolash

Teri kasalliklari, yaralar, chipqon, baxak va moxov kasalliklarini aniqlash va davolash

Teri bo`tungavdani byerkitib turuvchi koplam bo`lib kolmay, balki barcha ichki a`zolar bilan chambarchas boglanib kator muxim vazifalarni bajaradi

Odam sogligi yurak, qon tomir, endokrin, nyerv sistemasi faoliyatini bir katorda terining funkstiyasi bilan ham boglik.
Terida kuzatiladigan xastaliklar:
Yaralar –jaroxat teshilib okuvchi chikik va toshmalardan kelib chikadi.Etning uzluksizligi buzilib uzokka chuzilsa va yiring boylasa buni «yara» deb ataladi :
Joylashuviga kura:
-teri yuzasida
-chukurlikda
Yaralarning turlari:
-alamli
-alamsiz
-shishli
-shishsiz
-uyik eydigan
-bilqillab turuvchi
-toza
-iflos
-chirkli
-zardobli
-yugurik
-issiq
-Sovuq

Davolash:

Yaralarning mushak majaklanishi va ezilishidan paydo bo`lgan larining boshka
hammasini kuritish orqali davolash kerak bo`ladi.
Yaraga qarshi qo`llanilishi zarur bo`lgan tadbirlar:
1.Yarani dorilar bilan yiringlatish
2.Sung yarani dorilar bilan tozalash
3.Et undirib bitirish


Chipqon
Chipqon ham chikiklar jinsidandir. Chipqonlarning eng yomoni –eng chukuridir
Chipqon ko`p chikuvchi kishiga chipqondan kO`t ilish tadbirlari.
1.Surgi qilish
2.Tez-tez ham momga tushish
3.Badantarbiya qilib yurish
Davolash
1. Sut yoki anjir suvi bilan kushilgan kanavcha urugi, hardal va asal
2.Asal bilan anjir chipqoninni pishiradi
3.Chaynalgan bugdoy chipqonni pishirishga yordam buyuradi
4.Burak, tanakor bilan qorishtirilgan mayiz yoki hardal bilan kushib gulsapsar yog`iga aralashtirilgan anjir
5.Chipqon pishsa-yu yorilmasa uni yo dori bilan yoki tig bilan yoriladi


Moxov kasalligi
Moxov kasalligi-savdoning bo`t un badanda yoyilishidan paydo bo`ladigan yomon bir
illatdir
Moxov:
- a`zolar mizojini
-a`zolarning kurinishini
-a`zolar uzluksizligini buzadi
-hatto a`zolar eyilib, yaralanish tufayli tushib ketadi
Moxov kasalligining eng birinchi ta`sir etuvchi sababi, jigar mizojining juda issiq va quruqlikka moyil bo`lib buzilishidir. Bunda qon kuyib savdoga aylanadi yoki bo`tunbadan mizojining buzilishidir, ya`ni bu ikkala mizoj shu darajada buziladiki, u tufayli qon sovib qo`yiladii.
Moxovning moddiy sababi esa, savdoni tugdiradigan ovqatlardir: balgam tugdiradigan ovqatlar ham , agar ularni iste`mol qilganda ustma-ust me`da buzilsa, ularda harorat ta`sir qilib, suyuq qismini tarkatadi va kuyugidan savdo ko`payadi.
Moxov kasalligini kyeltirib chiqaruvchi yordamchi sabab: teri teshiklari tusilib, tugma haroratning bugilishi va qonning sovib kuyo`liishi, ayniqsa, taloq, ning qonni torta olmaydigan va uni savdo xiltidan tozalashga kuvvati etmaydigan darajada kuchsiz bo`lishiidir.
Moxov avvalo, qo`l-oyoqlar va yumshoq a`zolardan boshlanadi, shu a`zolarning muyi tuqilib, rangi uzgaradi, ba`zan esa yaralanadi, sungra esa moxov bo`tunbadanga yoyiladi.
Belgilari:
-badan rangi qoralikka moyil bo`lib kizaradi
-kuzda kizgish xiralik paydo bo`ladi
-nafas kisiladi
-o`pka va o`pka nayining zararlanishi tufayli tovush bugiladi
-aksirish ko`payadi
-burun dungillab mankalanadi
-burunda tiqilma paydo bo`lib , xid sezmaydi
-muy siyraklashib kamayadi
-ko`krak va yuz atrofi tyerlaydi
-badan sassik xidli bo`ladi
-tentaklik va kishilarni kurolmaslikdan iborat savdoyi ho`lk paydo bo`ladi
-savdoga tegishli tushlarni ko`p kuradi.
Kuvvatning zaiflashishi, haroratni sundirishga bo`lgan extiyojning kamligi sababli, moxov kasalligiga uchragan kishining tomir urishi zaif bo`ladi, chunki moxov Sovuq mizojdan kelib chikadigan kasallikdir.
Davolash:
1.Kasallik ogirlashishidan oldin organizmni bushatish, tozalash tadbirini qo`llash
2.Kasalga qon ko`pligi aniqlansa, uning ikala qo`lidan bo`lsa ham tezda etarli darajada qon olish kerak. Tomirdan qon olingandan sung kasalga bir xafta dam berish, keyin Abu Jaxl tarvuzining etidan tayyorlangan iyoraj bilan bushatish lozim.
3.Ichishga: if`o ilonidan tayyorlanadigan qo`lchalardan yelgil uzidan har gall bir misqoldan olib, yo 1uqiya quyuq sharob yoki tilo sharobi ichiladi.
4.Bunday kasallarga byeriladigan ovqatlar esa tezda xazm bo`ladigan yaxshi kaymusli narsalar, masalan, ma`lum kush gushtlarining kaynatma shurvasi va gushti engil xazm bo`ladigan yangi balikdir, bularga zarur dorilar kushib byeriladi.
Baxak – terida yuzaga kelib, terida chukur botadi, lekin gusht va suyakkkacha bormaydi. Ok peslik esa teri, go`sht va suyakkacha boradi.
Kasallik sababi: kuvvatning zaifligi bo`lib , u ozuqani moslashtirib uzgartira olmaydi.

Ikki xil baxak farqlanadi:

-oq baxak
-qora baxak

Ikkala bahaqda ham :

-modda suyuq
-haydovchi quvvat kuchliroq bo`lib u moddani teri yuzasiga haydaydi

Peslikda esa:

-modda quyuq
-haydovchi quvvat kuchsiz bo`lib, uning ta`sirisiz tufayli modda ichkarida o`rnashib qoladi va ichkaridagi narsaning mizojini buzadi.
-o`zgartiruvchi quvvat o`rnashgan moddani moslashtirib o`zgartira olmaydi

Izox: modda o`rnashib olganda o`ziga kelayotgan ozuqani uz tabiatiga aylantiradi. Yaxshi mizoj buzuk moddani yaxshi va moslashgan moddaga aylantiradi. Bu esa daraxtlar bir joydan boshka joyga kuchirilganda ularning mevasi zaharlikdan yeiladigan holatga va yeish mumkin bo`ladigan holatdan zaharli holatga o`tishiga o`xshaydi.

Jolinusning fikricha, Lobax deb nomlanadigan mashxur bo`lgan daraxtning mevasi Eronda zaharli bo`lib , u Misrga kuchirilgach uning mevasi yeiladigan bo`lgan. Shuningdek a`zolar moddalar uchun guyo mamlakat bo`lib sanaladi.

Ikala baxak o`rtasidagi farq shundaki:

-Oq baxak – balgam moddasi tufayli yuzaga keladi
-Qora baxak –savdo moddasi tufayli yuzaga keladi
Qora peslik – oq peslikdan tubdan farq qiluvchi kasallik bo`lib, po`st tashlaydigan temiratki deb ataladi. Bu temiratki juda dag`al, tangali bo`lib , kichishish belgilari kuzatiladi.
Kasallikda teri xiltni o`ziga yondosh turgan jismdan ta`sir qilish darajasidan ortiqrok ravishda suradi. Qora peslik oq peslikdan kura behavotirrok.

oq va qora baxak, peslik, vazax belgilari:

-vazax ustida mo`y qora yo qizgish bo`lib o`sadi
-peslikda mo`ylar doim ok bo`lib usadi
-peslikda tyer iva pastrok va chukkanrok bo`ladi
-vazax teri soxasiga igna sanchilganda qon chikadi.
-peslikda teri soxasiga igna sanchilganda qon chikmaydi, balki suvsimon ro`tubat chikadi, ishkalanganda kizarsa, sogayishga umid degani va u baxak bo`lishii mumkin.
-Qora peslikda pust tashlash, terining tanga-tanga bo`lishii, sopolsimon bo`lishii kuzatiladi.
-Qora peslikda teri dag`al yoki sillik bo`lishii mumkin.
-ikkala ok dogning sillik xili xavflidir.
-ikkala Qora dogning sillik xili xavfsizdir, chunki u baxakdir.
-chukur urnashib, kizarmaydigan va qonamaydigan juda keng joyni oladigan qora peslikda sogayishga umid yo`q.
Davolash:
Qora bahaqda:
-dastlab, tomirdan qon olish
-kuygan xilt va savdoli xilt devpechak va daraxt pukagi, Qora xalila, chilpoya va Rum rayxoni kabilarning kaynatmalariga mayiz va anjirni kushib ichirish orqali bushatiladi
-goxo yaxshi kaymusli ovqatlarni iste`mol qilish tavsiya etiladi.
-hammomga tushib turish buyuriladi
Izox:
Agar bemorda talogi kasallangan bo`lsa, bu a`zo savdoni tortishda zaiflashadi.
Shuning uchun ham biz taloq, ni tuzatish bilan shugullanishimiz lozim.
Taloq, tuzatilgach, pust kuchirilib, bemorga kuchli tozalovchi va soglom qonni tortuvchi
dorilar buyuriladi.
Suvli kavarchik terida paydo bo`lsa, teri tushib ketguncha bemorga dam byeriladi. Agar
dori kavarchik hosil qilmasdan terini achishtirsa, u bosilguncha dori olib kuyilib,
sungra yana qo`yiladii.
Soglom qonni tortuvchi dorilar kuyidagilardir:
Tog` gazag o`tining yelimi, murch, hardal, indov, yattu` suti, chakamug, isiriq, turp urugi
va kovul ildizining pusti
Kuchli tozalovchi dorilar esa: tunbosh suvi va Abu Jaxl tarvuzi qaynatmasidan
tayyorlangan suyuq surtma dorilardandir.

Qora bahaqda qo`llaniladigan yaxshi surtma tarkibi:

-turp urugi etmak bilan qo`shib yanchiladi va hammomda surtiladi (baxak sohasiga)
-turp urugi hardal urugi sirkada qaynatilgan anjir bilan qo`shiladi va surtiladi

Vazax va peslikni davolash:

-tomirdan qon olish va hammomga tushishdan saqlanish lozim
-sharob ichishdan ham saqlanish lozim
-agar badan toza bo`lsa, hammomda terlash foydali bo`lib, unda qusish tadbiri ham
qo`llaniladi.
-agar badan toza bo`lmasa, balgamni bo`shatuvchi dorilar, so`ngra siydik haydovchi va
ichni suruvchi katta iyoraj (ayniqsa, tarkibiga Abu Jaxl tarvuzi eti qo`shilgan iyoraj)
iste`mol qilinadi.
-iyorajlarni halila, devpechak, chilpoya va mayiz yoki tuz qaynatmasiga solib ichish yaxshi
foyda qiladi.
-peslik xajmi kichik bo`lsa uni doglash kifoya.
-badan toza va badan mizoji mo`tadil bo`lsa ichiriladigan dorilar ichirilmaydi,
chunki bu dorilar biror ofatga sabab bo`lib , ko`p qon ketishiiga va ruxning kamayishiga
olib kyeladi. Bu ikki narsa davolashda eng zaruriy manbalardandir.
-peslik a`zoni davolashda peslikka xos suyuq surtmalardan foydalanish bilan davo
cheklanishi lozim
Vazax va peslikda doimo:
-yopishkokligi kam, yog`siz, tez xazm bo`ladigan ovqat buyurilishi shart
-bemor sabzavotlar, xalim va unga o`xshash ovqatlardan saklanishi darkorr
Vazax va peslikda qo`llaniladigan dorilarning ta`siri:
-tozalovchi
-toza qonni kuchli tortuvchi
-shu a`zoni qattiq qizdiruvchi
-oxirida yara qilib pust tashlattiradigan xususiyatga ega bo`lishii kerak

Peslikda dorilarning eng afzali bu :

Yaralantiradigan yoki suvli kavarchik paydo qiladigan dorilardir, ya`ni ular moddani
okizib, peslikni tuzatadi va usha soxaning uz rangini kayta tiklaydi.
Peslikda qo`llaniladigan kuchli dorilar:
Tog` mayizi, chul kovogi ildizi, Gentiana ildizi, archa, sanavbar yelimi, Ruyan, zok, yashil
zok, zangor, oltingugurt kabilar.
Peslikda qo`llaniladigan surtma dorilar:
-kirmdona va sirka
-oltingugurt va Nargis piyozi
-tuxum yog`i, chayon o`t ildizi yaxshi foyda qiladi.
Vazax uchun yaxshi surtma dorilar:
-Nilufar ildizi, pust tashlagan qora ilon qoni, quruq anjir bargi, qora andiz
kabilar.
Peslikda qo`llaniladigan suyuq dorilar:
-sirka, maxsar, sariq tunbosh suvi, dasht piyozi suvi, dengiz piyozi suvi, samsok suvi (ular Qortik izidan bo`lgan peslikda foydalaniladi) Qora andiz shirasi va af`o iloni etining shurvasi kabilar juda foydalidir.
Davoning oxirida peslikda kuyidagi buyokli dorilar tavsiya etiladi:
-shura tuzi, murr, sharob kuykasi, qizil kesak, ruyan, achchiktosh kabilar
Yoki
-yongoq po`sti, xina va o`sma kabilar o`z isbotini topgan bo`yoqdir.
Baxak, vazax va peslik xastaliklari bir-biriga o`xshash bo`lib, ular ma`lum bir dalillarga asosan tashxislanib, tugri davolansa ijobiy natijaga yerishish imkoniyati tabib uchun juda yuqori saviyada bo`ladi.