қоп
|
Сочилувчан нарсалар солиб қўйиладиган, мата, чипта ва ш.к. дан тикилган, халтадан катта, қанордан кичик рўзғор буюми (ЎТИЛ, 333).
|
организмдаги аъзо, қисм, тузилмалар устини ўраб турган, қоплаб олган, морфологик тузилиши ҳар хил халтани эслатувчи парда, қобиқ; суюқлик, секрет йўлининг кенгайган, улар тўпланадиган жойи ва бошқалар; мас.: лимфатик қоплар, ёш қопи, ўт қопи, сийдик қопи, сариқ тана қопи (ТТИЛ, 345);
|
|
қора
|
|
Ботаника: Қора сон
ўсимликлар поясининг пастки қисми, илдизини қорайиб қолиши билан рўй берадиган махсус бактериялар ва замбуруғлар (масалан, Olpidium brassica Dang. иссиқ хоналарда карам кўчатларида) қўзғатадиган касаллик (БиоҚИЛ, 377).
Тиббиёт: қорасон
Тўқималар некрози (ўлими)нинг бир тури; бунда ўлган тўқималар ё мумлангандай қурушиб қолади, ёки чириб емирилиб тушади (ТТИЛ, 346).
|
|
қора
|
|
Қорасон, қоражигар, қорақўтир, қора оқсоқ
|
|
қорин
|
|
Мушакнинг орқа қорин қисми, қорин бурмаси
|
|
қорин
|
|
Қорин чарвиси
|
|
қоринча
|
|
Юрак қоринчаси
|
|
қуён
|
|
қуёнлаб
|
|
қўзи
|
|
Қўзидумба, қўзиқулоқ, қўзитиш
|
|
қўй
|
|
Қўйпечак, қўйтикан, қўйбош,
|
|
қўй
|
|
Қўйбурун тери сили
|
|
қуйруқ
|
|
Тулкиқуйруқ, мушукқуйруқ, сигирқуйруқ, туяқуйруқ, тулкиқуйруқ,
|
|
қўл
|
|
қўлқоп
|
|
қулоқ
|
|
Отқулоқ, чўчқақулоқ,
|
|
қулоқ
|
|
қулоқ супраси чиғаноғи, қулоқ супачаси
|
|
қулоқ
|
|
Қулоқ сақичи
|
|
Қулоқ
|
|
Қулоқ ойнаси
|
|
Қўлтиқ
|
|
Барг қўлтиғи – 1. Барг бандини у бириккан пояга нисбатан ҳосил қилган бурчаги. 2. Баргнинг тана билан бирлашган жойидаги оралиқ (БиоҚИЛ, 49).
|
|
қўлтиқ
|
|
Қўлтиқ – барг бандининг асоси билан поя орасидаги чуқурча (БиоҚИЛ, 381).
|
|
қўлтиқ
|
|
география:
океан, денгиз ва кўлларнинг қуруқлик ичкарисига кириб турган қисми (МЖАТИЛ).
|
|
қўлтиқ
|
|
ботаника:
Барг қўлтиғи - поя ёки новдадан ўсиб чиққан барг банди орасидаги бурчак (ПЛ, 188).
|
|
қўтир
|
|
Заргарликда:
Режжага эритиб қуйилган металлнинг юзида пайдо бўлган удур-будурликлар (ФШКЛ, 419).
|
|
қуш
|
|
Темирчиликда:
Қушнусха кетмон
Кетмоннинг бир тури. Тиккасига қўйилгандаги кўриниши ўтирган бўмқушга ўхшайди (ФШКЛ, 417).
|
|
қуш
|
|
қушқўнмас
|
|
Лаб
|
Оғиз бўшлиғининг кириш қисмини чегаралаб турадиган ҳаракатчан тери бурмаси (ЎТИЛ, 480).
|
1.Идишнинг, идиш оғзининг айлана чети; зиҳ:
Қумғоннинг лаби. Қозон лаби. Лаби учган пиёлаю халтанинг лаби (ЎТИЛ, 480).
2.Қирғоқ, ёқа, чет:
Дарё лаби. Ҳовуз лаби. Кўлнинг лаби (ЎТИЛ, 480).
3.Ердан баланд ясси сатҳнинг чети, чеккаси:
Томнинг лаби. Супанинг лаби. Айвоннинг лаби (ЎТИЛ, 480).
|
|
Лаб
|
|
география:
дарё, кўл, дара ва бошқа сув ҳавзалари соҳилининг қирғок бўйи қисми (МЖАТИЛ).
|
|
лаб
|
|
Ариқ (дарё, денгиз, океан, кўл, қумғон, қозон, халта)нинг лаби
|
|
лаб
|
|
Лаб юганчаси
|
|
Лолагул
|
Лоладошлар оиласига мансуб, йирик, чиройли гулли кўп йиллик ўсимлик (ЎТИЛ-08).
|
Мискарликда:
мис идишларга ўйилган бадиий нақш элементларидан бири (ФШКЛ).
|
|
мажмуа
|
|
Едип мажмуаси
|
|
Малина
|
|
Малинаранг тил
|
|
мия
|
|
Эшакмия,
|
|
мия
|
|
Мия тўни, мия чоки, мия ўроғи, мия пўстлоғи, мия сўғони, мия пояси, мия чувалчанги
|
|
мушук
|
|
мушукялпиз
|
|
Най
|
1.Узун, ичи тешик нарса, ингичка труба.
|
Анатомия:
[най муртаги] эшитув найининг ҳалқум тешигида, ҳалкум-бурун қисми ён деворларвда жойлашган бир жуфт муртак (ТТИЛ, 146).
Мусиқа:
Олтита тешигини бармоқлар билан бекитиб-очиб, пуфлаб чалинадиган мусиқа асбоби; сибизға (ЎТИЛ, 12).
|
|
Най
|
|
сийдик найи
|
|
ноғора
|
|
анатомия:
[ноғора эгати] чакка суягининг ташки эшитув йўлагидаги айланма суяк эгат; ноғора парда шу эгатга келиб бирикади (ТТИЛ, 152) в.б.
|
|
нок
|
|
Ботаника:
Аллигатор нок – лаврдошлар оиласига мансуб авакадо ўсимлигининг нокга ўхшаш, мева этида 25-32% мой ва қанди бўлган оғирлиги 50-800 г келадиган меваси (БиоҚИЛ, 22).
|
|
оғиз
|
|
Ботаника:
гултожбаргларнинг тирноқлари ўзаро қўшилиб кетган қисмни гажакка ўтиш жойи (БиоҚИЛ, 239).
|
|
оғизча
|
|
ботаника:
барг ва яшил поялардаги нафас олиш учун хизмат қиладиган тешикча (БТИЛ).
|
|
оёқ
|
|
Ғозпанжа,
|
|
оёқча
|
|
Мия оёқчаси
|
|
Ой
|
|
Темирчиликда:
Ойболта
Болтанинг дами ойга ўхшаш қайрилиб келган тури (ФШКЛ, 319).
Темирчиликда:
ойнусха ўроқ
янги чиққан ойга ўхшатиб ясалган ўроқча; бунда ипак қурти боқувчилар тутнинг шох-новдаларини кесадилар (ФШКЛ, 319).
|
|
олма
|
|
Одам олмаси / кекирдак олмаси
|
|
олча
|
|
Олча данаги синдроми
|
|
Оптова
|
|
Мисгарликда: оптова сомовор
ичига сув қуйиб қайнатиш учун оптова формасида ясалган самовар (оптованики каби жўмраги, қопқоғи ва бир томонида дастаси, ичида ўтхонаси бўлади (ФШКЛ, 322).
|
|
оролча
|
|
Қон оролчаси, Лангерганс оролчаси
|
|
от
|
|
шахмат: от
отнинг бошига ўхшатиб ясалган дона.
физкультура ва спорт:
узунлиги 180, эни 37 ва баландлиги 90-140 см, оёқлари узайтириладиган гимнастика асбоби.
|
|
от
|
|
От думи, денгиз оти
|
|
пай
|
|
Ахилл пайи
|
|
панжа
|
|
Кийикпанжа, ғозпанжа
|
|
панжа
|
|
панжанусха
|
|
панжа
|
|
ботаника:
Панжа барг - шапалоғи ёзиқ панжа каби бир неча бўлмадан иборат барг (ПЛ, 225).
|
|
парда
|
|
Ноғора парда, шох парда, тўрпарда
|
|
парда
|
|
Ноғора парда, шох парда, тўр парда қадаҳчалари
|
|
парда
|
|
Товуш пардаси
|
|
Паша
|
|
пашақанот
|
|
пашша
|
|
Пашшақопқон, пашшақўнмас,
|
|
пиёз
|
|
Туганак пиѐзбош – ташқи кўринишидан пиѐзга ўхшаш, аммо туганакка ўхшаб озиқ моддаларни тўплайдиган, шакли ўзгарган поя (БиоҚИЛ, 306).
|
|
пилла
|
Ипак қурти ғумбакка айланишдан олдин ўз устига ўраб ҳосил қилган қобиқ, ипак қуртининг маҳсули; табиий ипак олинадиган хомашё (ЎТИЛ, 258).
|
тиббиёт:
Тиш милкининг шишиб, йиринг бойлаши (ЎТИЛ, 258).
|
|
пуфак
|
|
Ўт пуфаги, сийдик пуфаги
|
|
пушти
|
|
Пушти ранг темиратки
|
|
саватча
|
|
Ботаника:
Саватча (calathidium) - мураккабгулдошларга мансуб ўсимликлар тўпгули. Гуллари шохчанинг саватча шаклида кенгайган тепасида жойлашади.
|
|
сариқ
|
|
Сариқ, сариқ иситма, сариқ тана, сариқдоғ
|
|
сигир
|
|
сигирқуйруқ
|
|
сичқон
|
|
сичқонбурчоқ
|
|
сичқон
|
ер юзида кенг тарқалган, хавфли касалликлар тарқатадиган кичик кемирувчи сутэмизувчи хайвон.
|
техника:
компьютерни бошқарув пульти (ЎТИЛ, 3, 529).
|
|
соқол
|
|
Эчкисоқол, такаасоқол,
|
|
сон
|
|
қорасон
|
|
Соч
|
|
Соч пиёзчаси
|
|
соябон
|
|
Ботаника:
Соябон (umbella) - тўпгулларнинг бир хили. Бундай тўпгулнинг асосий ўқи қисқа бўлиб, барча гулларнинг гулбандчалари шу ўқ учидан чиққандан бир тўп бўлиб жойлашади.
|
|
супра
|
|
бурун супраси чиғаноғи
|
|
суяк
|
|
қуёнсуяк
|
|
тана
|
|
Тана, поя (rachus) - ўсимликнинг асосий танаси. Ундан шохлар ўсиб чиқади (БиоҚИЛ, 291).
|
|
Тана
|
|
темирчиликда:
кетмон, болта, теша кабиларнинг корпуси; тунукасозликда:
пақир, битон ва банканинг таг, дзета, копқоқдан бошқа асосий қисми; қулфгарликда: қулфнинг боғ (банд)дан бошқа қисми, қорни (ФШКЛ, 352).
|
|
тана
|
одам гавдасининг кўкрак қафаси ва қорин бўшлиғидан иборат қисми (ЎТИЛ-08).
|
техника:
турли асбоб, машина ва шу кабиларнинг бўлакларини тутиб турувчи қисми (ЎТИЛ-08). Ротор танасининг икки ён томонидан канотлар ҳам чиқарилади (ЭМ, 130).
|
|
танача
|
|
Қон таначаси
|
|
тангача
|
|
балиқ тангачаси
|
|
танглай
|
|
бўританглай
|
|
тароқ
|
Соч, соқол тараш учун ишлатиладиган, ёғоч, металл, суяк ва ш.к дан ясалган тишли буюм (ЎТИЛ, 685).
|
Техника:
Дастгоҳ, мослама ва ш.к. нинг нарсаларни тараш ёки титиш учун хизмат қиладиган қисми (ЎТИЛ, 685).
|
|
тарғил
|
|
Тарғил тана
|
|
тасбеҳ
|
|
Тасбеҳ донаси синдроми
|
|
таъм
|
|
Таъм куртаклари, таъм пиёзчаси
|
|
Тил
|
анатомияда:
оғиз бўшлиғида жойлашган, таъм-маза, оғизга овқат олиш, ялаш ва ш.к. лар учун хизмат қиладиган мускулли аъзо (ЎТИЛ, 91).
|
металлсозликда:
Ҳўкизтил, чумчуқтил
1) дамнинг тили — парда, елпуғич; 2) қулф тили — калитни бураганда сурилиб, қулфни беркитувчи қисми; йигначиликда: йигна ясаладиган асбоблардан бири (ФШКЛ, 359).
Асбоб, механизм ва ш.к. нинг осилиб, қимирлаб турадиган қисми (ЎТИЛ, 91): соат (компас)нинг тили.
|
|
тилча
|
|
Тилча – асосан ғалладошлар ва баъзи бошқа лилиопсидларнинг оилаларига мансуб ўсимликлар япроғининг банди билан поя оралиғидаги ўсимта (БиоҚИЛ, 297).
|
|
тилча
|
|
ботаника:
Барг тилчаси - ғаллагуллилар баргининг япроғи билан банди оралиғидаги пардасимон ўсимта, тилча (БТИЛ, 64).
|
|
тилча
|
|
Танглай тилчаси
|
|
Тирноқ
|
Бармоқлар учининг орқа томонидаги этга ёпишган, бармоқларни ҳимоя қилувчи, шохсимон моддадан иборат тузилма, қоплама (ЎТИЛ, 113).
|
Қарғатирноқ, мушуктирноқ.
заргарликда:
узук кўзхонасининг қирғоғидаги арра-арра тишлар;
мискарликда: мис идишларга солинадиган бадиий нақшлардан бири;
тақачиликда: тақанинг тумшуғидан чикиб, ерга қайрилиб турувчи қисми бўлиб, туёқни ерга урилиб синишдан сақлайди;
тунукасозликда: пақирнинг юқориги ва остки четининг ташқарига томон қайрилган жойи (ФШКЛ,362).
Баланд симёғочларга, мачталарга кўтарилиш учун оёқ кийимига маҳкам боғлаб олинадиган тишли ўроқсимон темир асбоб (ЎТИЛ, 113).
|
|
Тирсак
|
Анатомияда:
1.Қўлнинг билак суяги билан елка суяги қўшиладиган, букилиб бурчак ҳосил қиладиган жойи, бўғими (ЎТИЛ, 114).
2.Тилда пайдо бўладиган сўгалсимон бўртиқ, чиқиқ; сариқча (ЎТИЛ, 115).
|
тунука печка трубаси (карнайи)нинг бурчак шаклида эгиб ясалган тури (ФШКЛ, 363).
|
|
тиш
|
Анатомия:
Овқат ейиш, тишлаш, чайнаш, тутиб туриш учун хизмат қиладиган аъзо (ЎТИЛ, 118).
|
Қурол, асбоб, машина қисмлари ва ш.к. нинг (тишга ўхшаш) ўткир, учли қисми. Арранинг тиши. Қирғичнинг тиши. Тароқнинг тишлари, омочнинг тиши (ЎТИЛ, 119).
|
|
товон
|
|
Туятовон, айиқтовон
|
|
товуқ
|
|
товуқкурмак
|
|
товуқ
|
|
Товуқ эти, товуқ касаллиги
|
|
той
|
|
Тойтуёқ,
|
|
|
