Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI QISHLOQ
XO‘JALIGI VAZIRLIGI 
 
TERMIZ AGROTEXNOLOGIYALAR VA INNOVATSION 
RIVOJLANISH INSTITUTI 
 
O ‘RMONCHILIK, DORIVOR O‘SIMLIKLAR VA MANZARALI 
BOG‘DORCHILIK KAFEDRASI
 
 
 
Q/F KOVRAK YETISHTIRISH TEXNOLOGIYASI 
 
fanidan amaliy mashg‘ulotlar uchun tarqatma material 
 
Bilim sohasi: 
800000 – Qishloq va suv xo‘jaligi 
Ta’lim sohasi: 
810000 – Qishloq, o‘rmon va baliq xo‘jaligi
Ta’lim yo‘nalishi: 
5411100 – Dorivor o’simliklarni yetishtirish 
texnologiyasi 
Termiz tumani-2022 yil 

---

2-AMALIY MASHG`ULOT. Ziradoshlar - apiaceae oilasiga qisqacha ta'rif. 
Amaliy mashg‘ulotning maqsadi: Talabalarga ziradoshlar - apiaceae oilasi haqida 
ma’lumot berish. 
Ziradoshlar oilasi - ikki urug‘pallalilar ichida eng yirik oilalardan biri bo‘lib, 
Soyabongulnamolar (Umbelliflorales) qabilasiga kiradi. Bu oila soyabonguldoshlar 
(umbellifera) deb yuritilgan, sababi unga mansub o‘simliklarning tupgullari 
murakkab soyabondan iborat. Gullari aktinomarf , ikki qatorli kosacha bargli. 
Changchilari bir aylana bo‘lib , urug‘chisi bir urug‘ kurtakli. O‘tlar, chalabutalar , 
buta, liana va daraxtlardir. 
Ziradoshlar oilasi 300 turkumga oid 3500 ga yaqin turni o‘z ichiga oladi. 
Dunyoning hamma joyida tarqalgandir. O‘rta Osiyoda bu oilaning 93 turkumga 
mansub 420 turi uchraydi. O‘zbekitsonda 69 turkumga oid 198 tur o‘simlik o‘sadi. 
Ziradoshlar (Soyabonguldoshlar) oilasi muhim xo‘jalik ahamiyatiga ega. 
Ularning asosiy qismi o‘rta va suptropik iqlimda,Shimoliy yarimsharlarning 
subtropik mamlakatlarning tog‘li hududlarida o‘sadi. O‘simliklarning ko‘pchiligi bir 
va ko‘p yillik, ba'zilari buta, chalabuta, daraxtsimon shakldagi turlari ham mavjud. 
Masalan, Mirridendron- (Myrrhidendron). 
Poyasi asosan tik o‘suvchi (3 m gacha) ichi po‘kak bo‘lib, ba'zilari yotib 
o‘suvchi formalari ham uchraydi. 
Oila vakllarining orasida yostiqsimon chim hosil qiluvchi Azorella - Azorella, 
poyasiz, karlik holidagi bir yillik o‘tsimon turlari ham mavjud. Bu oilada barg 
plastinkasi reduksiyalanib, bigizsimon shaklga kirgan turlari ham uchraydi. 
Masalan, Janubiy Amerika botqoqliklarida uchraydigan Lilaeopsis turkumiga 
mansub o‘simliklar. 
O‘simlikning mayda gullari asosan murakkab soyabongullarni hosil qiladi. 
Ko‘pchilik turlari oddiy soyabon gullarda ba'zilari boshsimon to‘pgulni hosil qiladi. 
Masalan, Sanicula. Oddiy soyabongulning asosida ikkilamchi soyabongullarda 
uncha yirik bo‘lmagan barglar va kosachabarg mavjud. Oddiy va soyabongullar 
navbat bilan poyada joylashishi mumkin. Poyada joylashib, sershox gul to‘plamini 
hosil qiladi, Ularning markazi ancha rivojlangan bo‘ladi.

---

Oila vakillari yer yuzida juda keng tarqalgan bo‘lib, uning asosiy qismi 
shimoliy yarim sharda shuningdek, tropik va subtropik mamlakatlarda o‘sadi. 
Ziradoshlar oilasining vakillari yer sharining dearli hamma qit'alarvda uchraydi, 
lyokin subtropik xududlarda ko‘prok tarqalgan. Ular ko‘p yillik juda yirik o‘tlardan 
iborat. Masalan, arxar ut (Angelikca ternata), gulpar (Heraclium) va boshqalarning 
buyi 3 metrgacha yetishi mumkin. Bir yillik o‘tlari ham bor. Ularning urug‘ida efir 
moylari va smola yo‘llari bo‘ladi. Umuman bu oila vakillari efir moylariga boyligi 
bilan ajralib turadi. 
Topshiriqlar
1. Ziradoshlar oilasiga mansub o’simliklarni sanab bering? 
2. Ziradoshlar oilasiga mansub o‘simliklar ro‘yxatini shakllantiring?