Termiz davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti 101-guruh talabasi Eshqurbonova Sarvinozning botanika fanidan tayyorlagan taqdimoti

Termiz davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti 101-guruh talabasi Eshqurbonova Sarvinozning botanika fanidan tayyorlagan TAQDIMOTI

Mavzu:Oʻsimliklarni kelib chiqishi va organlarning paydo bolishi Oʻsimlik xujayrasining tuzulishi va ontogenezi Plastinlar va ularninig tiplari,tuzulishi Sitoplazma uning ximyoviy tarkibi va fizik xossalari.

Oʻsimliklar — tirik organizmlar dunyosi; fotosintez qilish xususiyatiga ega boʻlgan avtotrof organizmlar (qarang Avtotroflar); hujayra poʻsti, odatda, qalin sellyulozadan, zaxira oziq moddasi kraxmaldan iborat. Ayrim Oʻsimliklar (saprofitlar, parazitlar) uchun xos boʻlgan geterotrof oziqlanish ikkilamchi hisoblanadi.

• Oʻsimliklar — tirik organizmlar dunyosi; fotosintez qilish xususiyatiga ega boʻlgan avtotrof organizmlar (qarang Avtotroflar); hujayra poʻsti, odatda, qalin sellyulozadan, zaxira oziq moddasi kraxmaldan iborat. Ayrim Oʻsimliklar (saprofitlar, parazitlar) uchun xos boʻlgan geterotrof oziqlanish ikkilamchi hisoblanadi.

Oʻsimlik hujayralari — eukariotik hujayralardir, ammo ular boshqa eukariotlarning hujayralaridan oʻzlarining bir qancha xususiyatlari bilan farq qiladi. Ularning ajralib turadigan xususiyatlariga quyidagilar kiradi:

• Oʻsimlik hujayralari — eukariotik hujayralardir, ammo ular boshqa eukariotlarning hujayralaridan oʻzlarining bir qancha xususiyatlari bilan farq qiladi. Ularning ajralib turadigan xususiyatlariga quyidagilar kiradi:
• Katta markaziy vakuol, hujayra shirasi bilan toʻldirilgan va membrana bilan chegaralangan boʻshliq – tonoplast. Vakuola hujayra turgorini saqlashda muhim rol oʻynaydi, molekulalarning sitozoldan hujayra sekretsiyasigacha harakatini nazorat qiladi, ozuqa moddalarini saqlaydi va eski oqsillar va organellalarni parchalaydi.
• Asosan sellyulozadan tashkil topgan hujayra devori, shuningdek, gemisellyuloza, pektin va koʻp hollarda lignin mavjud. Hujayra membranasi tepasida joylashgan protoplast tomonidan hosil boʻladi. U xitindan tashkil topgan zamburugʻlarning hujayra devoridan va peptidoglikan (murein)dan qurilgan bakteriyalarning hujayra devoridan farq qiladi.

Plastidalar (yun. Plastos — shakllangan) — avtotrof oʻsimliklar hujayrasining pigmentli organoidlari; organik moddalar sintezini amalga oshiradi. Yuksak oʻsimliklarda 3 xil-ga: yashil xloroplastlar (XP), rangsiz leykoplastlar (LP) va rangli xromoplastlar (XR)ga boʻlinadi. XP — lin-zasimon yoki sharsimon tangachalar, oʻlchami 4—6 mkm; tarkibida 50% ga yaqin oqsillar, 35% lipidlar va 7% pigmentlar, shuningdek, ozroq dezok-siribonuklein kislota (DNK) va ribonuklein kislota (RNK) bor.

• Plastidalar (yun. Plastos — shakllangan) — avtotrof oʻsimliklar hujayrasining pigmentli organoidlari; organik moddalar sintezini amalga oshiradi. Yuksak oʻsimliklarda 3 xil-ga: yashil xloroplastlar (XP), rangsiz leykoplastlar (LP) va rangli xromoplastlar (XR)ga boʻlinadi. XP — lin-zasimon yoki sharsimon tangachalar, oʻlchami 4—6 mkm; tarkibida 50% ga yaqin oqsillar, 35% lipidlar va 7% pigmentlar, shuningdek, ozroq dezok-siribonuklein kislota (DNK) va ribonuklein kislota (RNK) bor.

Sitoplazma endigina dunyoga kelgan va o`sayotgan hujayrani to’liq egallab olgan bo`ladi. U rangsiz, yarim quyuq, yarim suyuq shilimshiq donachasimon tuzilgan. Hujayra oʻsa borgan sari sitoplazma uning devori boʻylab joylashadi yoki toʻr shaklini egallab, uning iplari orasida juda koʻp sonli hujayra shirasi biian tomib turgan vakuolalarni hosil qiladi.

• Sitoplazma endigina dunyoga kelgan va o`sayotgan hujayrani to’liq egallab olgan bo`ladi. U rangsiz, yarim quyuq, yarim suyuq shilimshiq donachasimon tuzilgan. Hujayra oʻsa borgan sari sitoplazma uning devori boʻylab joylashadi yoki toʻr shaklini egallab, uning iplari orasida juda koʻp sonli hujayra shirasi biian tomib turgan vakuolalarni hosil qiladi.