Termiz davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

TERMIZ DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI
TARIX FAKULTETI
FALSAFA VA MA’NAVIYAT ASOSLARI KAFEDRASI
o‘qituvchisi
Raxmankulov Farxod Raximkulovichning
GEOSIYOSAT ASOSLARI
fanidan
TAQDIMOT ISHI
Termiz 2022
Mavzu:Xitoy Rossiya Xitoy-G’arbiy Yevropa Xitoy-AQSH munosabatlarining rivojlanish tarixi
Ma’ruza rejasi.
1.Xitoy Rossiya munosabatlari
2. Xitoyning g’arbiy yevropa mamlakatlari bilan aloqalari
3. Xitoy-AQSH munosabatlarining rivojlanish tarixi
ХХ аsrning so'ngi o'n yilligi vа ХХI аsrning bоshlаridаgi jаhоn siyosiy аydоnidаgi kеskin o'zgаrishlаr: ikki qutbli dunyo tаrtibоtining bаrhаm tоpishi, Sоbiq SSSR vа Vаrshаvа tаshkilоtining pаrchаlаnishi, glоbаl хаrаktеrdаgi muаmmоlаrning vujudgа kеlishi, хаlqаrо хаvfsizlikkа tаhdidning yangi ko'rinishlаrining yuzаgа kеlishi, хаlqаrо munоsаbаtlаr tizimidа yangi еtаkchilikkа dа‘vоgаr kuch mаrkаzlаrining shаkllаnishi Rоssiya tаshqi siyosаtini qаytа ko'rib chiqish vа zаmоnаviy dаvr tаlаblаrigа mоslаshtirish zаrurаti tug‗ildi. Bu esа tаshqi siyosаtning yangi huquqiy аsоslаrining yarаtilishigа zаmin yarаtdi.
Postbipolyar xalqaro munosabatlar tizimi sharoitida hukmronlik uchun kurash ayniqsa dolzarb bo'lib qolmoqda. So'nggi o'n yilliklarda Xitoy qudratli iqtisodiyotni rivojlantirdi, bu yaqin kelajakda bu davlatni iqtisodiy gegemonga ylantirishi mumkin. G‗arb sanksiyalari sharoitida Rossiya Xitoy bilan yaqindan amkorlik qilishga majbur, bu esa Xitoyga foydali holatlarga keltirib chiqaradi. Yangi ming yillikda Qo'shma Shtatlar xalqaro munosabatlarning asosiy ishtirokchisi bo'lishni to'xtatadi va buning ta'sirida Yaqin Sharq va Sharqiy Yevropadagi AQSh tashqi siyosatdagi muvaffaqiyatsizliklar fonida avj oladi
Xitoy Rossiya bilan ittifoqchilikda tobora kuchayib bormoqda va nazariy jihatdan sharqda yangi kuch qutbini namoyish etishi mumkin. Xalqaro munosabatlardagi vaziyat ushbu omillar bilan murakkablashadi, shuning uchun Xitoyning tashqi bipolyar zamonda tashqi siyosatning rivojlanish tendentsiyalarini o'rganish alohida dolzarblik va siyosiy ahamiyatga ega. Hududi juda ko'p bo'lgan Xitoyning demografik holatini hisobga olgan holda, yaqin kelajakda ular ko'chib ‗tish uchun nazariy jihatdan yangi yerlarga muhtoj bo'lishi mumkin. Rossiya Federatsiyasi bilan yaqin hamkorlik va ularning hududiy yaqinligi sharoitida ushbu istiqbollar xavfsizlik uchun potentsial tahdidga o'xshaydi. Shuningdek, ushbu mamlakatning jiddiy moliyaviy va sanoat o'sishini hisobga olgan holda, har yili XXRning jahon iqtisodiyotiga bosimi kuchaymoqda.
Rossiyaning bu kengayishi G‗arbiy Yevropa uchun xavf tug‗dirardi. evropaliklar va AQShning ikki ustunligi bor edi: ular Rossiyani to'la qurshab olishgan va uning dengizga chiqish imkoniyatini istalgan paytda cheklab qo'ya olar edilar. Eng muhimi, yevropaliklar va amerikaliklar dengiz savdo blokini tashkil qilib, Sovetlar lageriga nisbatan anchayin salmoqli boylik to'plashga erishdilar. G‗arb iqtisodiyotiga ozroq salbiy ta‘sir ko'rsatgan qurollanish poygasi Rossiya uchun o'nglab bo'lmas narxga tushdi. 1980-yillardagi neft narxining pasayishi esa Sovet Ittifoqining qulashini boshlab berdi
Amerika dunyo gegemonligini (yangi dunyo tartibi) barpo etish yo'lida xalqaro munosabatlarning boshqa sub‘ektlari tomonidan passiv va faol qarshilik ko'rsatiladi. Bu AQSh hukmron doiralarini tobora ko'proq xalqaro huquq me'yorlarini e'tiborsiz qoldirib va BMTni chetlab o'tib, qurolli zo'ravonlikka murojaat qilishga undaydi. Ushbu faol va passiv qarshilik tasodifiy emas. Qo'shma Shtatlar boshchiligidagi dunyoning qat‘iy ierarxiyasi AQShning rasmiy ittifoqchilari orasida bo'lgan kichik davlatlar xalqaro munosabatlar tizimida Hindiston, Xitoy yoki Rossiya kabi qudratli davlatlarga qaraganda ancha katta rol o'ynaganda chalkash vaziyatga olib keladi.
Amerika Qo'shma Shtatlari butunlay jahon hamjamiyatida hukmron kuchga aylanmoqdi. U Rossiyaga ham, butun Yevropaga ham o'z shartlarini belgilab qo'ydi. Qo'shma Shtatlar boshchiligidagi NATO o'zining sharq tomon kengayishini davom ettirdi, Chexiya va Slovakiya kabi sobiq sotsalistik mamlakatlarini egallab oldi. NATOning maqsadi kelajakdagi imperatorlik ambitsiyalarini bostirish uchun Rossiyaning qo'shni davlatlari hududida harbiy bazalarni joylashtirish edi. Boltiqbo'yi davlatlari ham darhol NATO blokiga qo'shilib, Rossiyaning sharqiy Yevropa mintaqasidagi ta'sirini jiddiy ravishda susaytirdi.