Termiz davlat universiteti o’zbek filologiyasi fakulteti o’zbek tili ta’lim yo’nalishi 3-kurs 301-guruh talabasi Otaqulova Dildoraning o’zbek tili tarixi fanidan taqdimoti

Termiz davlat universiteti o’zbek filologiyasi fakulteti o’zbek tili ta’lim yo’nalishi 3-kurs 301-guruh talabasi Otaqulova Dildoraning o’zbek tili tarixi fanidan taqdimoti

4-SEMINAR MASHG’ULOT. UNLILAR HAMDA UNDOSHLAR TIZIMI, ULARGA XOS XUSUSIYATLAR

• Reja:
• 1. Eski o’zbek adabiy tili fonetikasi
• 2. Qadimgi turkiy til davridan soʻng X -XIV asrlardagi turkiy yozma obidalardagi fonetik oʻzgarishlar
• 3. Qadimgi turkiy til fonetikasi: unli va undoshlar tizimi

0 ‘zbek tilida orqa qator ochiq keng o /a / unlisining paydo

• 0 ‘zbek tilida orqa qator ochiq keng o /a / unlisining paydo
• bo'lish tarixi uzoq zamonlarga borib taqaladi, eski turkiy til davrida
• -i o/á/ unlisi mustaqil tovush tarzida mavjud em as edi, shuningdek,
• bu tovushning paydo boMishi uchun ba’zi turkiy so‘zlarda zamin
• bor edi. Jumladan, qalin, qattiq kabi turkiy so‘zlar boshida qo‘sh
• alif yoki alif madda bilan ifodalangan cho'ziq etimologik a tovu-
• shi hamda chuqur til orqa q> g va spirant x undoshi yonida
• kelgan etimologik a tovushi orqa qator ochiq keng o /á / unlisi­
• ning paydo bo‘lishiga sabab bo’lgan fonetik hodisalardan biridir.

Qadimgi turkiy, eski turkiy va eski o'zbek tilida unlilar singarmonizm qonuniga rioya qilgan.

• Qadimgi turkiy, eski turkiy va eski o'zbek tilida unlilar singarmonizm qonuniga rioya qilgan.

Unlilar tasnifi

a unlisi qadimgi o ‘rxun va uyg‘u r yozuvida maxsus harflar, arab yozuvida alif , fatha, hoyi havvaz bilan ifodalangan.

e unlisi eski turkiyga xos bo'lib, uyg‘ur va arab yozuvlarida alif-u yoharflari bilan ifodalangan

0 unlisi o ‘rxun uyg‘ur yozuvida maxsus harf, eski turkiy, eski o ‘zbek tili yozma obidalarida alif vov , vov , damma ba’zan alif damma orqali ifodalangan.

I unlisi o‘rxun va uyg‘ur xatida maxsus harflari bilan berilgan, arab xatidagi yozma obidalarda yoy alif ba’zan alif kasra orqali bitilgan

U unlisi o ‘rxun va uyg‘ur yozuvlarida maxsus harflar bilan ifodalangan, arab yozuvidagi obidalarda alif damma, alif vov, vov hamda damma orqali ifodalangan

Eski turkiy til yozma manbalarida quyidagi undosh tovushlar uchraydi: b, w, v, d , g, z, d, k , q, g, m, n, tj, j, p, s, l, r, y, s, t,y, ch, j, h, x , f.

• Eski turkiy til yozma manbalarida quyidagi undosh tovushlar uchraydi: b, w, v, d , g, z, d, k , q, g, m, n, tj, j, p, s, l, r, y, s, t,y, ch, j, h, x , f.

Jarangli	Jarangsiz
B	P
V	F
G’	X
G	K
D	T
Z	S
J	Ch
Y	Sh
L	H
M	Q
Ng, r

Qadimgi turkiy, eski turkiy , eski o‘zbek tili singarmonizm qonuniga asoslang an , singarmonizm qonnuni tanglay va lab ohangdoshlikdan iborat. Bundan tashqari, assimilatsiya hamda dissimilatsiya hodisasi orqali undoshlar ohangdoshligi ham vujudga kelgan.

• Qadimgi turkiy, eski turkiy , eski o‘zbek tili singarmonizm qonuniga asoslang an , singarmonizm qonnuni tanglay va lab ohangdoshlikdan iborat. Bundan tashqari, assimilatsiya hamda dissimilatsiya hodisasi orqali undoshlar ohangdoshligi ham vujudga kelgan.

E’tiboringiz uchun rahmat

• E’tiboringiz uchun rahmat