Термиз давлат Университети Педагогика факулътети Психология таълим йўналиши битирувчиси Нормуродов Ғайратнинг “Тадбиркорлик фаолияти хусуси


Nutq o‘stirishni ta’minlaydigan omillar


Download 0.99 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/42
Sana09.01.2022
Hajmi0.99 Mb.
#267384
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   42
Bog'liq
maktabgacha yoshdagi bolalar nutqini ostirishda tevarak-atrof bilan tanishtirish

Nutq o‘stirishni ta’minlaydigan omillar 

 

1.  Maktabgacha katta yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlari 

2.  Nutqni rivojlantirishning o‘sib boruvchi salohiyati 

3.  So‘z zahirasi 

                                    

 

Maktabgacha katta yoshdagi bolalar nutkdni rivojlantirishning yuqori 



darajasiga quyidagilar evaziga erishilishi mumkin ekan

— tilning adabiy meyorlari va qoidalaridan habardorlik;  

- o‘z fikr-mulohazalarini erkin bayon eta olish; 

— muloqotga kira bilish, kattalar va tengdoshlar bilan muomala qila olish

—  suhbatdoshni  tinglay  bilish,  so‘rash  (savollarni  tug‘ri  bera  olish),  javob  berish, 

e’tiroz bildirish, zarur bo‘lganda esa tushuntirish, izohlash. 

Maktabgacha  katta  yoshdagi  bolalar  nutqini  o‘stirishda  nutq-dialogik  va  monologik 

nutqni rivojlantirishga alohida e’tibor berish zarur bo‘ladi. 

Maktabgacha  katta  yoshdagi  bolalar  dialogik  nutqni  nisbatan  oson  o‘rganadilar.  Bu 

quyidagilar  bilan  ifodalanadi;  bolalar  uyda,  bolalar  bog‘chasida  doimo  diologik 

nutqni eshitadi. Bundan tashqari, bolalar o‘zaro muloqotda bo‘lib,  асосан диалогик 



 

 

17 



 

 

 



nutqdan foydalanadilar. Metodik adabiyotlarda bayon qilinishicha, adabiy til negizida 

asosan  monologik  nutq  yotadi.  Shuning  uchun  xam  nutqni  rivojlantirish  ta’lim-

tarbiya tizimida muhim ahamiyat kasb etadi. 

Monologik  nutq  muayyan  mavzuga  oid  mantiqiy  izchil  gaplar  shaklida 

ifodalangan  hamda  boshqalarga  ta’sir  ko‘rsatish  uchun  yo‘naltirilgan  fikrlar 

(tovushlar)ning  uyushgan  tizimini  namoyon  etadi.  Bola  uchun  monologik  nutq 

shubxasiz,  psixologik  jihatdan  murakkab  hisoblanadi.  Gap  shundaki,  maktabgacha 

katta  yoshdagi  bola  monologik  nutkda  tayyorgarlik  jarayonida,  shuni  tushunadiki, 

tinglovchilar  (boshqalar)  uning  aytayotgan  fikr-muloxazalaridan  qandaydir  qiziqarli 

narsani bilishni istaydilar. 

Bola  intuitiv  tarzda  bo‘llsada,  monologik  nutq  rejasini  mantiqan  tuzish, 

maqsadini bayon etishga oid iboralarni to‘g‘ri tanlash, gap tuzish, tovushlarni to‘g‘ri 

tayaaffuz qilishga harakat qiladi.  

Noqulay psixologik sharoit maktabgacha katta yoshdagi bolaga shunday muhit 

yaratadiki,  uning  o‘zi  bayon qilmoqchi bo‘lgan  so‘z,  ibora,  gap  ma’nosini tushunib 

yetmaslik bilan borliq bo‘lgan 

≪noqulaylik≫ni his etadi.  

Hakiqatan  ham  monologik  nutq  tinglovchiga  maroqli  va  tushunarli  bo‘lishi 

uchun  maktabgacha  katta  yoshdagi  bola,  avvalo,  xotira  va  mantiqiy  fikrlashga 

tayanmog‘i  lozim.  Ma’lumki,  bolaning  nutqi  til  qonuniyatlariga  to‘g‘ri  amal  qilish, 

kattalar nutqini idrok etish va uzining ijodiy faolligi natijasida rivojlanadi. 

Shunday  qilib,  til  va  nutq  maktabgacha  katta  yoshdagi  bolaning  psixologik 

rivojlanishi  hamda  dastavval  xotirasi,  fikrlashi,  idrok  etishi,  hissiyoti  va  ehtirosini 

ta’minlaydigan ikkita muhim vositadir.

   


Download 0.99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   42




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling