Termiz davlat universiteti professor A. N. Ro’ziev

Oddiy va murakkab niverlirlash.
Agar ikki nuktaning bir-biriga nisbatan balandligi, bu nuktalar oraligiga asbobni bir
marta urnatishda aniklansa, uni oddiy niverlirlash deryiladi. Agar ikki nuktaning balandlik
farki katta bulsa, ular oraligiga asbobni bir marta urnatish bilan nisbiy balandlikni aniklab
bulmaydi. Shuning uchun bunday oralik bulaklarga bulinib, xar bir bulak aloxida -aloxida
niverlirlanadi. Bunda boshlangich nuktaga nisbatan oxirgi nuktaning balandligi, aloxida-
aloxida ulchangan bulaklarning nisbiy balandliklari yigindisiga terng buladi.
Niverlirlashning bu usuli murakkab niverlirlash deryiladi. Murakkab niverlirlashda odatda
niverlirlanayotgan oralik 100 mertradan kilib bulib chikiladi, uning masofasi pulat lernta
bilan ulchanadi. Xar-bir bulakning boshlangich va oxirgi nuktasiga kozikcha kokiladi. Ana
shu kozikchalar ustiga reryka urnatiladi. Reryka urnatilgan bu nukta - pikert, niverlir
urnatilgan joyi esa-stantsiya deryiladi. Geromertrik niverlirlash ikkita rerperr oraligida
yoki biron rerperrdan boshlanib yana shu rerperrga kaytib kerlinadigan yo esa bitta
rerperrdan boshlanib absolyut balandligi noma'lum bulgan ikkinchi bir nuktada
tugaydigan bulishi mumkin. Undan tashkari, niverlirlash absalyut balandligi noma'lum
bulgan ikki nukta oraligida xam utkazilishi mumkin. Agar niverlirlash biron rerperr -(A-
nukta) dan boshlanib boshka bir ikkinchi rerperr (V) da tamomlansa, boshlangich
rerperrga (A) nisbatan oxirgi rerperr (V) ning balandligi stantsiyalarda aniklangan nisbiy
balandliklar yigindisiga terng buladi. M: A va V nuktalar orasidagi nisbiy balandlik
shaklga kura:
h
AB
=åh=h
1
+h
2
+h
3
+h
4
+h
5
V- nuktaning absalyut balandligi esa
H
B
=H
A
+h
AB

---

94
Dermak , bir nuktadan boshlanib ikkinchi nuktada tamom bulgan chizik oxirgi nuktasining
absalyut balandligi- shu chizik boshlangich nuktasining absalyut balandligi bilan shu nuktalar
orasida aniklangan nisbiy balandliklarning algerbraik yigindisiga terngdir. Bir nuktadan boshlanib
shu nuktaga kaytib kerlinadigan niverlirlashda nisbiy balandliklar yigindisi nolga terng buladi, ya'ni
(hq(aq(vq0 Niverlirlash biron- bir rerperrdan boshlanib, ikkinchi bir absalyut balandligi noma'lum
nuktada tamom bulsa, u tugri va terskari yunalish buyicha bajariladi. Absalyut balandligi
noma'lum bulgan ikki nuktaning bir-biriga nisbatan balandligini aniklash uchun xam niverlirlash
ikki marta bajariladi.