Термиз давлат университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи рhD

4-расм. ДГК+ФК (а) ва унинг Cu (II) билан ҳосил қилган координацион 
бирикмасининг (б) электрон микроскопик тасвири.
ДГК+ФК ионити таркибидаги фаол функционал фосфогуруҳи кислотали 
хоссага эга. Эритма муҳитининг рН=4-6 қийтматида фосфо- ва оксогуруҳ 
протонлари ва ионит таркибидаги аминогуруҳ ҳисобига Cu (II), Zn(II), Cd(II), 
Ag(I) ионларининг ионит билан координацион бирикма ҳосил қилиши Фурье 
қайта ўзгартиргичли ИҚ-спектрал усул ёрдамида исботланди ва XRD 
Empyrean (PANalytical) маълумотлар базадаги бирикмалар билан 
солиштирилган. Комплекс бирикманинг элемент таркиби SEM EO MA 10 
маркали сканерли электрон микроскоп ёрдамида тадқиқ қилинди (4-расм).

---

14 
Келтирилган металлар ионларининг ДГК+ФК билан координацион 
бирикмалари ҳосил бўлиши натижасида гидроксил ва амид гуруҳини тутган 
C-N боғининг валент тебраниш чизиғи интенсивлиги паст частотали соҳага 
силжийди. Бу эса координация амид гуруҳдаги азот орқали содир бўлишини 
кўрсатади. Шунга кўра, ДГК+ФК таркибидаги амид ва гидроксил гуруҳлар 
металл ионини координациялайди, бунда ҳосил бўлган тўрт аъзоли 
металлохелат олти аъзоли хелат ҳалқа билан мустаҳкамланади.
2-жадвал
ДГК+ФК ва унинг Cu (II) иони билан ҳосил қилган координацион 
бирикмасининг элемент таҳлили натижалари 
Элемент 
Оғирлик, % 
Сочма 
оғирлик, % 
Оғирлик, % 
Сочма 
оғирлик, % 
ДГК+ФК -
[C
13
H
21
N
8 
P
2
O
15
]
n
[C
13
H
21
N
8 
P
2
O
15
Cu]
n
C 
39.38 
1,33 
34.99 
1,21 
N 
36.62 
1,51 
39.81 
1,42 
O 
2.61 
0,61 
8.37 
0,80 
P 
0.43 
0,07 
0.65 
0,08 
Cl 
- 
- 
0.90 
0,14 
Cu 
- 
- 
0.38 
0,19 
Сумма: 
100,00 
100,00 
Полифункционал полидентат лигандлардаги донор марказларни квант-
кимёвий ҳисоблашлар натижасида заряд текшируви орқали олинган 
маълумотлар бизнинг хулосамизни тасдиқлайди (2-жадвал). 
Синтез қилинган ионитларнинг термик барқарорлигини текшириш учун 
дифференциал-термик ва термогравиметрик усулларда таҳлил қилинди. 
Олинган дериватограмма қуйидаги 5,6-расмларда келтирилган бўлиб, у 2 та 
эгри чизиқлардан иборат. Ўрганилаётган ионитнинг термик жиҳатдан қандай 
хусусиятларга эга бўлиши, қандай ҳароратларга бардошлилиги, ҳарорат 
таъсирида қандай ўзгаришларга учраши яъни, масса йўқолиши қандай 
ҳароратда ва қайси бирикмалар ҳисобига содир бўлиши каби шунга ўхшаш 
маълумотларга эга бўлиш учун термик таҳлил олиб борилади.