Termodinamika va issiqlik uzatish asoslari

4 – MAVZU: SUV XARORATI OSHGANDA SUVDAN AJRAB CHIQADIGAN XAVO MIQDORINI ANIQLASH


Temperaturaning uzgarishiga qarab suvdagi xavo tarkibini aniqlash. Markaziy isitish sistemalari suv trubalaridagi xavo, ularning ishlashiga va uzoq muddatga chidashiga yomon ta’sir kursatadi. Sistemaning ba’zi qismlarida (joylarida) xavoning turlanib qolishi issiqlik almashinuvining buzilishiga xamda metallning kislorodli emirilishiga olib keladi. Suvdagi erigan xavoning tarkibi atmosfera xavosidan farqli bulganligi uchun emirilish xolati chuqurlashadi. Atmosfera xavosining tarkibidagi azot kislorod va karbonat angidrit suvda xuddi atmosferadagi kabi eriydi. Quyidagi 11 jadvalda atmosfera xavosining va suvda erigan xavosi tarkibidagi azot (N), kislorod (02) xamda
karbonat angidrit (S02) ning foizli (protsentli) tarkibi normal sharoitda, ya’ni 0'S va R=101,3 k/m² da bulgan.

Elementlar nomi	Asosiy elementlar tarkibi (% xisobida)
	Atmosfera xavosi	Suvda erigan
O2	20,99	35,01
N	78,98	63,25
SO2	0,03	1,74

Erigan kislorod tarkibining ortishi suv turubalarining zanglashini (korroziyasini) tezlashtiradi.
Temperaturaning ortishi bilan kislorodning eruvchanligi kamayadi.
Suvda xavoning erishi bosimining ortishi bilan quyidagi qonun buyicha oshadi. X=X₀R (1:1)
bu erda Xo - havoning eruvchanligi [kg/m² ] qachonki Ro=98,1 kn/m² x-bosim R[kn/m²] dagi xavoning eruvchanligi. Suvda xavoning eruvchanligi atmosfera bosimida temperaturaga xam bogliq buladi. Mana shu bogliqlikni aniqlash ayni labaratoriya ishi 1.1 rasmda berilgan qurilma sxemasi asosida bajariladi. Moslama qurilma idish 1 donali trubkali suvdan ajralib chiqayotgan xavoni miqdorini ulchash turubalar 3 termometr -2 sistemani suv bilan ta’minlaydigan 5 varonkali 6 trubadan iborat. Bundan tashqari varonka 5 elektr plitkasi 7 yordamida idishdagi suv qizdirilmaydi kengaytirilgan idish vazifasini xam utaydi. Ishni bajarish uchui 4 kran ochilib, idish ulchash trubaning nolinchi bosimigacha suv bilan to‘ldiriladi. Keyin kran yopilib, suvning temperaturasi o‘lchanadi.
Keyin kran yopilib, suv temperaturasi o‘lchanadi. Idishga solingan suvning ogirligi suv to‘la idish bilan bush idish ogirliklari orasidagi farq orqali aniqlanadi.
Elektr plitasiga elektr tarmogiga kuchlanishni regulirovka qilish xamda suvning isish inteksivligi darajasining regulirovka qilish.

1.