Termokimyoviy jarayonlar

Born-Gaber sikli
Kristall panjaraning energiyasi – gaz holidagi kation va anionlardan bir mol kristall modda hosil boʻlgandagi energiyaga teng boʻladi. Bu kattalikni eksperimental yoʻl bilan aniqlab boʻlmaydi. Ammo uni Born-Gaber sikli boʻyicha hisoblash mumkin. Masalan:
+ =NaCl_qattiq+E

Na_qattiq+0,5Cl₂ gaz=NaCl_qattiq -414,2 kJ

Na_gaz=Na_qattiq-108,8 kJ
Na + =Na_gaz-489,5 kJ
Cl_gaz=0,5Cl_{2 gaz}-242,7∙0,5 kJ
Cl =Cl_gaz+ +369,2 kJ
Na +Cl =NaCl_gazE

Bundan
E=∆H -∆H -∆_dissH -EM–IP=-414,2–108,8–0,5∙242,7–(-368,2)-489,5=-765,6 kJ/mol.

Ion bogʻlanishli qattiq moddalarning kristall panjara energiyasini hisoblashning bu metodi nemis olimlari Maks Born (1882-1970) va Frits Gaber (1868-1934) lar tomonidan ishlab chiqilgan.
Biologik sistemalarda turli xil jarayonlar sodir boʻlishi uchun albatta energiya zarur boʻladi. Bu energiya glyukozaning oksidlanishi natijasida ajralib chiqadi (ekzotermik jarayon):
C₆H₁₂O₆+6O₂+6CO₂+6H₂O; ∆H+ -2800 kJ
Leysin-glitsin (Ley-Gly) ning hosil boʻlishida esa energiya yutiladi (endotermik prosess):
Ley+Gly=Ley-Gly+H₂O; ∆H=+ 25 kJ


Born-Gaber sikli: KCI kristall panjarasi energiyasini aniqlash

II gruppa metall karbonatlarini parchalanishini termodinamik sikli
MCO3(kr)→MO(kr)+CO2(g)

Entropiya va entalpiya faktorlari ∆G = ∆H - T∆S tenglamada; ∆H — entalpiya faktori va T∆S uning entropiya faktori deb yuritiladi. Ular bir-biriga qarama-qarshi intilishlarni ifodalaydi. ∆H sistemada tartibsizlik darajasini kamaytiradi yoki tartibsizlik darajasini kamaytirishga intiladi. T∆S esa tartibsizlik darajasini ko'paytirishga intiladi. ∆G = 0 boiganida entalpiya faktori uning entropiya faktoriga teng bo'ladi:
∆H⁰ = T∆S
Bu sharoitda sistema muvozanatda bo'ladi. O'z-o'zicha sodir boiadigan reaksiyalar uchun ∆G<0 dir. Bu sharoitda sistema muvozanat holatga keladi. Bu yerda uchta muhim holat boiishi mumkin.

1. ∆H⁰ ham, AS ham reaksiyaning borishiga yordam beradi. Buning uchun ∆H<0 va ∆S>0 boiishi kerak. Bunda asosiy vazifani entalpiya faktori bajaradi.

   
   

2. Reaksiyaning borishiga faqat ∆H⁰ yordam beradi. Bu holda ∆H⁰ manfiy qiymatga ega bo'ladi: ∆H<0, T∆S<0 entropiya qarshilik qiladi.

   
   

3. ∆H°>0 boiib, entropiya faktori T∆S ∆H⁰ dan katta boiganida ham reaksiya o'z-o'zicha borishi mumkin. Dernak, ekzotermik reaksiyada entalpiya ∆H⁰ ning ortishi entropiya faktori T∆S° ning ortishini

   
   

"bosib ketadi". Endotermik reaksiyalarda (yuqori temperaturalarda) entalpiya faktori bosa olmaydi". Masalan:

1/2 N₂+ 1/2 0₂= NO
reaksiya uchun ∆H°= 91,37 kJ. T∆S = 298-[210,6—(1/2-199,9 -1/2-205,4)] - 3kJ.
http://fayllar.org