Termoplast polimerlar asosida olingan kompozitsion materiallarning xossalari

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
  
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 1060
NATIJALAR. Bu jarayon aniq bir hajmda xomashyo tayyorlangandan va qolip 
yopilgandan keyin, gidrosilindrda hosil bo‘lgan kuch ta’sirida purkash tugunchasi 
(uzeli)da sodir bo‘ladi. Purkash tugunehasida hosil bo‘lgan kuch ta’siri (gidrosilindr)da 
shnek oldinga qarab harakat qiladi, soplo va quyish kanali sistemasi orqali suyuqlanma 
qolipning ichki yuzasiga uzatiladi, chunki shnekdagi bosim qolipdagi bosimga nisbatan 
yuqori. Quyish sistemasi — kanallar majmuasidan iborat bo‘lib, unda polimer 
suyuqlanmasi forma uyasiga tushadi. Quyish sistemasi ham har xil bo‘ladi va asosiy 
forma — qolip elementlaridan biri hisoblanadi. Quyish sistemasi mashina silindrini 
qolip bilan tutashtirish vazifasini bajaradi va u orqali qolip to‘ldiriladi: 
Shakllanish ichki bo‘shlig‘ida bosimning pasayishi suyuqlanma beriladigan joyning 
uzoqlashishiga bog‘liq. Qolip ichida termoplast suyuqlanmaning harakatlanishi bilan bir 
paytda qolip devori orqali sovitish boshlanadi, chunki suyuqlanma temperaturasi qolip 
haroratiga nisbatan yuqoridir. Natijada qolip devori atrofidan aniq bir qalinlikda kanal 
hosil bo'ladi. Uning qalinligi soviy borgan sari tobora oshib boradi. Litnikka yaqin 
joyda qoiip devoriga yopishgan polimer qalinligi o ‘zgarmaydi, desak ham bo‘ladi, 
bunga sabab qolipga kirayotgan suyuqlanmaning harorati yuqori bo'ladi. Suyuqlanma 
oqish yo‘lida to‘sqinliklar bo‘lsa (qolipga quyilgan metall, belgi chiqiqlar), oqim ayrim 
oqimlarga bo‘linadi va bu oqimlar birlashganda tutash choklar hosil boMadi. Ularning 
mustahkamligi monolit buyumdan past bo‘ladi. Qolipning ichki bo‘shlig‘iga kirayotgan 
materialning massasi quyish siklini boshidan to oxirigacha (bosim ostida ushlab 
turgunga qadar), litnikdagi polimer qotib bo'lgandan keyin ham o'zgarmaydi. Bosim 
ostida quyishda fizik-kimyoviy asoslar ekstruziya usuliga yaqindir. Bu yerda ko‘p o 
‘xshashliklar bor, lekin tubdan farq qiladigan tomoni — shakllash jarayoni juda tez 
kechadi. Shuning uchun suyuqlanma qolipga juda katta tezlik bilan yuboriladi va 
qolipda makromolekula oriyentatsiyasi sodir bo'ladi, bunda qo'shimcha harorat paydo 
bo'ladi. Shuning uchun tayyor buyumning hajmi va zichligi bosim ostida ushlab turish 
momenti tugallanishiga qarab qolipning ichki bo‘shlig‘idagi o‘rtacha harorati va bosimi 
bilan aniqlanadi.
MUHOKAMA. Qolip suyuqlanma bilan to'lgandan keyin u soviy boshlaydi, natijada 
suyuqlanma zichligi oshadi, hajmi kamayadi, shu tufayli quyish sistemasi orqali 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 ǀ ISSUE 4 ǀ 2022 
ISSN: 2181-1601