Test javoblar guruh

Fizik xossalari. Metan —rangsiz, hidsiz gaz, havodan deyarli 2 marta yengil, suvda kam eriydi. Etan, propan, butan normal

sharoitda — gazlar, pentandan to pentadekangacha — suyuqliklar, keyingi gomologlari esa qattiq moddalar. Propan va butan bosim osti-dagi temperaturada ham suyuq holda bo'lishi mumkin. To'yingan ug-levodorodlarning nisbiy molekula massalari ortib borgan sari ular-ning qaynash va suyuqlanish temperaturalari ham ortadi.

Kimyoviy xossalari. To'yingan uglevodorodlar uchun eng xarak-terli reaksiya o'rin olish reaksiyasidir. Masalan, metan yorug'lik ta'sirida xlor bilan reaksiyaga kirishadi (kuchli yorug'lik ta'sirida portlashi mumkin):
H H
H - С - H + Cl - Cl -> H - С - H + HC1
H H
I ,-__-, t I
Cl - С -j- H_+_Oj- Cl -> Cl — С - Cl + HC1
Cl Cl
trixlormetan
yoki xloroform
Cl Cl
Cl - С -^ГН TcT- Cl ^ Cl - С - Cl + HC1
Cl Cl
_> tetraxlormetan yoki uglerod
tetraxlorid (uglerod (IV) xlorid)
Amalda to'yingan uglevodorodlarning galogenlar bilan reaksiyasi ancha murakkab bo'ladi. Xlor molekulasi yorug'lik energiyasini yutganda atomlarga ajraladi:
: C1_:C1: -»: С1Ч- 'CI _:

Bitta juftlashmagan elektronga ega bo'lgan xlor atomi juda aktiv. Ular metan molekulasi bilan to'qnashganda reaksiya sodir bo'lib, natijada kimyoviy juda aktiv erkin metil radikali hosil bo'ladi:

H H
H : С : H + • Cl : -> H : 6 + H : Cl :
H H
metil radiknli
Metil radikalining aktivligi ham juftlashmagan elektronga ega ekanligi bilan tushuntiriladi (foydalanilmagan valentlik).
Juftlashmagan elektronga va shutting uchun ham ishg'ol qilinma-gan valentlikka ega bo'lgan zarrachalar erkin radikallar deyiladi.
Yuqorida aytilganlarga ko'ra, metan bilan xlor o'rtasidagi reak­siya erkin radikallar mexanizmi bo'yicha boradi. Metil radikali (sekundning bir necha ming ulushidagina mavjud bo'ladigan) xlor-ning boshqa molekulasi bilan reaksiyaga kirishib, atomlar o'rtasidagi hog'larni uzadi va juftlashmagan elektronli erkin xlor atomlarini ajratib chiqaradi.
Metan quyosh nuri ta'sirida xlorlansa, reaksiya portlash bilan borib, vodorod xlorid va ko'mir hosil bo'ladi:
CH₄ + 2C1₂-*4HC1 + C