Testalogiya va pedagogik o’lchovlar nazariyasi“ fanidan 3-Mustaqil ishi Bajardi: Mardonov R. Tekshirdi: Ilmurodova D. Reja

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKЕNT AXBOROT TЕXNOLOGIYALARI UNIVЕRSITЕTI QARSHI FILIALI

“TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI va KASBIY TA’LIM” fakultеti
TT-11-18(sirti) guruh talabasi
Mardanov Ravshanbekning
“ Testalogiya va pedagogik o’lchovlar nazariyasi“ fanidan
3-Mustaqil ishi


Bajardi: Mardonov R.


Tekshirdi: Ilmurodova D.
Reja:
1.Ketma-ketlikni belgilash topshiriqlari. Test topshiriqlarining qiyosiy tavsifi.
2.Empirik test natijalari to‘plami. Empirik ma'lumotlarga matematik-statik ishlov berish.
3.Qayta ishlash natijalarini talqin qilish.
4.Test yaratishning zamonaviy nazariyasi doirasida ma’lumotlarni qayta ishlash usullari. Test topshiriqlarining xususiyatlari.
5.Pedagogik hamkorlikning asosiy qoidalari va hamkorlik sharoitida o‘quv faoliyatini nazorat qilishni tashkil etish yo‘llari

Test topshiqlariga qo’yiladigan didaktik talablar, tuzilgan test topshiriqlarining hammasini ham birdek qo’llashga yaroqli deb bo’lmaydi. Test savollari mukammal bo’lishi uchun ularni tuzishda bir qancha talablarga rioya qilish zarur. Bular quyidagilardan iborat:

• 
  test topshiriqlari mazmunining o’quv maqsadiga muvofiqligi;
  
• 
  materialning ahamiyatliligi;
  
• 
  ilmiy aniqlik;
  
• 
  izchillik;
  
• 
  to’kislik va uyg’unlik;
  
• 
  o’zlashtirish darajasiga ko’ra tabaqalashganligi;
  
• 
  samaradorlik (kumulyativlik);
  
• 
  til ravonligi va aniqligi;
  
• 
  bir ma’nolilik;
  
• 
  vaqtning qat’iy belgilanishi;
  
• 
  ixchamlik;
  
• 
  murakkablik me’yori;
  
• 
  to’g’ri javobda qo’shimcha belgilarining mavjud emasligi;
  
• 
  variativlik;
  
• 
  shaklan va mazmunan o’zaro bog’liqlik.
  

Test rejasi ishlab chiqilgandan keyin, talabalarning tegishli o’quv fanini o’rganish natijasida, ular oladigan bilimlarni egallashga va ko’nikma hosil qilishga oid talablar shakllantiriladi. Bu talablar odatda o’quv fani bo’yicha ishchi dasturning «fanning maqsad va vazifalari» bo’limida yoziladi. Test topshiriqlari talab etiladigan bilimlar, ko’nikmalarni egallash darajasini to’la-to’kis aniqlashi kerak. Buning uchun test topshiriqlarida aks ettirilishi zarur bo’lgan muayyan
masalalar ro’yxati (test spettsifikatsiyasi) ishlab chiqiladi. Masalan:
A - ta’riflashni bilish;
B - qonunlar, formulalar, tamoyillarni bilish;
V - masalalar yechishda qonunlar, formulalarni qo’llashni bilish;
G - o’xshashlik va tafovvutni topishni bilish;
D - sxema va grafiklarni o’qishni bilish;
E - apparatlar (texnik moslamalar)ning tuzilishi va ishlatish qoidalarini bilish va x.
O’z-o’zidan ravshanki, keltirilgan ro’yxat universal xarakterga ega emas, u har bir o’quv fanining o’ziga xosligi asosida tuziladi. Masalan: chet tillar bo’yicha jumla tuzish kabi elementlar; tarixdan muhim voqealar, atoqli arboblarning ismi-shariflari, jamiyat rivojlanishining izchilligi kabi elementlar ro’yxatda aks ettirilishi mumkin. Har bir bilim va ko’nikmani tekshirishga test topshiriqlarining muayyan foizi ajratilishi zarur. Test rejasini ishlab chiqishda bu g’oyat muhim ishdir, test validligi, ya’ni uning o’quv dasturiga muvofiqligi ko’p jihatdan ana shunga bog’liq bo’ladi. Bu masala bo’yicha test ishlab chiquvchilar o’quv fanining ishchi o’quv dasturini tahlil qilish asosida muayyan bir fikrga kelishlari mumkin. So’ngra qabul qilingan topshiriqlar sonini o’quv fani bo’limlari va o’zlashtirish darajalari bo’yicha taqsimlanadi. 8-9 jadvallarda 120 ta topshiriqni o’quv fanining 4 ta bo’limi va o’zlashtirish darajalari bo’yicha taqsimlash misol keltirilgan. Bunday rejasiz tuzilgan test tasodifiy materialga oid tuzilgan bo’lib, uning sifatsiz chiqishi tabiiydir.
Tadqiqotlarning ko’rsatishicha, testlarning murakkablik darajasini faqat 10-25 foiz hollardagina to’g’ri aniqlash mumkin ekan. SHu sababli testni talabalar guruhlarida tekshirish yo’li bilan tajriba (empirik) usulida sinash lozim. Buning uchun tuzilgan test topshiriqlari birinchi marta ularning sifatini aniqlash maqsadida o’tkaziladi. Uning natijasi jadval yoki grafik ko’rinishda tasvirlanib, talabalarning ko’proq yoki ozroq qismi javob bergan test topshiriqlari aniqlanadi. Zarur bo’lgan hollarda ular takomillashtiriladi.
Tadqiqot ob’ektlarida mavjud bo‘lgan qonuniyatlar, bog‘lanishlar, me’yoriy qiymatlar o‘zgaruvchan yoki barqaror xossalar, belgilar va holatlar orqali namoyon bo‘ladi. Harakat, o‘zgarish va funksional bog‘lanishlarni boshqaradigan qonuniyatlar xossasalar, belgilar va hodisalar ortida «yashiringan» bo‘ladi. Shu xossasalar, belgilar, hodisalar empirik bilish ob’ekti bo‘lib, ularni o‘rganish natijasida «yashiringan» mohiyatli xossalar va qonuniyatlar kashf etiladi, tushuntiriladi.
Empirik tadqiqot usuli ob’ekt xususida ma’lumot va faktlarni olish, ularni birlamchi qayta ishlash vositasidir. Empirik ma’lumotlar va faktlar keyinchalik nazariy tadqiqot doirasiga kiritiladi.
Empirik tadqiqotda kuzatish va o‘lchash natijalari taqqoslash va tavsiflash usullari yordamida qayta ishlanadi.
Empirik tadqiqotda amalga oshirilgan kuzatish va o‘lchash natijalari taqqoslash va tavsiflash usullari yordamida qayta ishlanadi. Buning oqibatida ob’ekt haqidagi tasavvur yanada konkretlashadi.
Taqqoslash jarayonida ob’ektlardagi, bir tomondan o‘xshashlik, umumiylik, moslik, aynanlik, ikkinchi tomondan, farq, xususiylik, o‘ziga xoslik (indivuduallik) kabi birlashtiruvchi yoki ajratuvchi belgilar, xossalar aniqlanadi.
Eksperimental psixologik tadqiqot bir necha bosqichda o‘tkazilishi zarur. Bu bolaning yangi sharoitga yaxshi moslashishiga, u bilan ijobiy aloqa o‘rnatishga imkon beradi. Birinchi bosqichda tadqiqotchi bola bilan aloqa o‘rnatadi, uning qiziqish va ehtiyojlarini aniqlaydi. Bola ba'zi topshiriqlarni tadqiqotchi oldida bajaradi. Ikkinchi bosqichda olingan ma'lumotlarga aniqlik kiritiladi, boshqa metodikalarda olingan natijalar bilan o‘zaro bog‘liqlik aniqlanadi. Uchinchi bosqichda tajribada olingan natijalar tahlil qilinadi, ular umumlashtirilib, xulosa chiqariladi.
Tadqiqotchi olingan ma'lumotlarni bir joyga to‘plab, sinaluvchi shaxsining xarakteri, aqli, xotirasi, hissiyoti, psixik buzilishlar mavjudligi yo‘qligi haqida xulosa chiqariladi.

Taqqoslash usuli ob’ektlarni guruhlash, umumlashtirish, aniqlash va tasniflashda muhim rol o‘ynaydi. Bundan tashqari bu usul analogiya, induksiya, deduksiya va boshqa ratsional – mantiqiy fikrlash va xulosa chiqarish operatsiyalarida ham faol ishlatiladi.

Testlar zamonaviy dunyoda insonning bilim va ko'nikmalarini baholashning eng mashhur shakli. Bir qog'ozda to'g'ri javoblarni ta'kidlash talabani o'qituvchi bilan sinash uchun juda yaxshi usuldir.
Turli xil murakkablikdagi onlayn anketalarni yaratishga imkon beradigan ko'plab manbalar mavjud. Xuddi shunday xizmatlar viktorinalar va barcha turdagi testlarni yaratish uchun ham mavjud. Ba'zilar darhol natijani beradi, boshqalari esa javobni vazifa muallifiga yuboradilar. Biz, o'z navbatida, ikkalasini ham taklif qiladigan manbalar bilan tanishamiz.