Texnik ijodkorlik va konstruksiyalash fanidan kurs ishi mavzu: “Ayollar yengil ko’ylagi andozasini tayyorlash, gazlamaga joylashtirish va bichish”

1.2 Ayollar kiyimi uchun asosiy o‘lchovlar.
Ko’ylak chizma asosini chizish uchun 46-razmer, II-to’lalik gruppasidagi tipaviy gavdaning o’lcham belgilarining absolyut qiymatini olamiz, qo’shimchalarni esa gavdaga o’rtacha yopishib turadigan kiyimga mo’ljallaymiz. Agar chizma asosi boshqa razmer yoki boshqa rostga chiziladigan bo’lsa, uni gavdadan o’lchab olingan o’lchamlarni yoki maxsus jadvaldagi boshqa miqdorlarni (tipaviy gavdaning o’lchamlarini) formulaga qo’yish kerak.
Asosiy o’lchovlar:
Cb - 17,9 sm Shk – 16,7 sm
CkI - 44 sm Sh or – 17,8 sm
CkII - 46 sm Sh yel – 13 sm
Cbel – 35,5 sm Dor.bel. – 41,6 sm
Cbo’k – 50 sm Dol.bel. – 42,8 sm
Mk - 9,1 sm D yu – 58 sm
Bk - 26,2 sm Byel.qiya – 42 sm
Bor. o’m. – 20,7 sm
7
Qo’shimcha haqlar:
Pk – 5 sm Por. b. – 0,5 sm
Pbel – 3 sm Pol.b. – 0,5 sm
Pbo’k – 2 sm Po’m.k. – 0,7-1 sm
Por.k. – 1 sm Pyel.ay. – 6 sm
Pk.k. – 1-1,5 sm Po’m.b. – 2 sm
1.3 ayollar kiyimi uchun bazis to‘rini chizish va old bo‘lak, orqa bo‘lak chizmasini chizish.
Asos chizishdan oldin, chizmaning asosiy chiziqlari yoki konstruksiya to’ri hisoblanadi:
Kiyim kengligi: Aoa1 = CkII+Pk = 46+5 = 51 sm
Aoa1 dan pastga vertikal tushiriladi, bu vertikalga quyidagi kattaliklar o’lchab qo’yiladi:
AoT = Dor.bl. + Por.bl. = 41,6 + 0,5 = 42,1 sm
TN = Dyu = 58 sm
TB = Dor.bl. : 2 – 2 = 41,6 :2 – 2 = 18,8 sm
AoG = Bor.o’. + Po’m.b. + Por.b. = 20,7 + 2 + 0,5 = 23 sm
Ko’krak, bel, bo’ksa, etak chizig’idan gorizontal o’tkaziladi; kesishgan joylarga G1, T1, B1, N1 nuqtalar belgilab qo’yiladi.
Ort bo’lak chizmasini chizish
Ort bo’lak kengligi:
Aoa = Shor. + Por.k. = 17,8 +1 = 18,8 sm.
8
Pastga vertikal tushirib, kesishgan joyga G2 nuqta qo’yiladi.
Ko’krak kengligi:
a1a2 = Shk + (SkII – Sk1) + Pkk = 16,7 + (46 - 44) + 1,5 = 20,2 sm
Yeng o’miz kengligi:
aa2 = Aoa1 – (Aoa + a1a2) = 12 sm
(aa2 = (Oyel + Pyel.a) : 3 = 11,7 sm formulasiga binoan tekshiriladi)
Yeng o’miz kengligi
0,2-0,4 sm ga farq qilishi mumkin, lekin control sondan kam bo’lmasligi kerak.
Ort bo’lak yoqa o’mizini chizish:
AoA = Cb : 3 + Po’m.k. = 17,8 : 3 + 1 = 7 sm. AoA1 = AoA : 3 = 7 : 3 = 2,3 sm
Ort bo’lak yoqa o’mizi ravon chiziq bilan chiziladi.
Yelka chizig’ini chizish:
ikkita yoy bilan yelka nuqtasi topiladi:
TP = Byel.q. + Por.bl. = 42 + 0,5 = 42,5 sm.
AP = Shyel + 2* = 13 + 2 = 15 sm.
Yelka chizig’i yordamchi chiziq bilan o’tkaziladi.
Vitachkani chizish:
Av = Shyel : 3 = 13 : 3 = 4,3 sm;
vv1 = 7 - 9 sm; vv2 = 2 - 0,5** = 1,5 sm;
v1v3 = v1v.
Vitachka tomonlarini chizib, yelka chizig’I uzil-kesil shakllantiriladi.

9
P nuqtadan aG2 chizig’iga perpendikulyar o’tkaziladi, kesishgan joyga P1 nuqta qo’yiladi.

Yeng o’mizining o’rtasi:
G2G4 = G4G3
Nazorat nuqta: G2P2 = G2P1 :3 + 2 (chizmadan o’lchanadi).
Burchak bissektrisasidagi yordamchi nuqta:
G21 = 0,2 x G2G3 + 0,5 = 0,2 x 11,7 + 0,5 = 2,8 sm.
P, P2, 1, G4 nuqtalar orqali ort bo’lak yeng o’miz chizig’I o’tkaziladi.
Yon chok holati: G2G5 = 1/3 yoki 1/4 x G2G3. Vertikal chiziq o’tkazib, kesishgan joylarni G6, T2, B2, N2 nuqtalar bilan belgilaymiz. Yon chok yeng o’miz o’rtasidan G4 nuqtada joylashishi mumkin.
Old bo’lak chizmasini chizish.
Old bo’lak yoqa o’mizini chizish:
T1A3 = Dol.bl. + Pol.bl. = 42,8 + 0,5 = 43,3 sm;
A3A4 = AoA = 7 sm.
A3A5 = A3A4 + 1 = 7 + 1 = 8 sm
Radiusi A5O = A4O = A4A3yoylar.
Izoh: agar Dol.bl. o’lchami Dor.bl. dan 6 sm ortiq yoki undan kattaroq bo’lsa, bunda bel, bo’ksa va etak chiziqlarini o’lchash kerak bo’ladi.
Masalan: Dol.bl. = 46 sm. Dor.bl. = 40 sm; 46-40 = 6 sm.
Bunda shu farqning ¼ ni, ya’ni 1,5 sm T1 nuqtadan pastga o’lchab qo’yib, T1` nuqtani hosil qilamiz.

• 
  Keyin Mk qiymatga teng gorizontal o’tkazib T2 nuqta bilan birlashtiriladi;
  

10

• 
  shunga yarasha kiyim etagi uning o’rta qismida uzaytiriladi;
  
• 
  A3 old bo’lak yoqa o’mizining yuqori cho’qqisi T1` nuqtasidan boshlab chiziladi.
  

Vitachkani chizish: G1G7 = Mk = 9,1 sm; A4G8 = Bk = 26,2 sm.
Vitachkaning ikkinchi tomoni yoylar yordamida topiladi:
A4A6 = 2 x (Ck1 – Ck2) + 2*** = 2 x (46 – 44) + 2 = 6 sm;
G8A6 = G8A4 = 26,2 sm.
Vitachka tomonlari chiziladi.
Old bo’lak yeng o’miz balandligi:
G3P3 = G2P1 (chizmadan o’lchanadi)
Yordamchi nuqtalar: G3P4 = G3P3 : 3; P4P41 = 0,6 sm.
Yelka chizig’ini chizish: ikkita yoy bilan: P41P5 = P4P3; A6P51 = Shyel = 13 sm yelka nuqtasi P5 topiladi. Yordamchi chiziq bilan yelka chizig’i o’tkaziladi.
90 Yordamchi chiziq bilan P5P4 nuqtalar birlashtiriladi; bu chiziq ikkiga bo’linadi. Nuqta 3 hosil bo’ladi. Bunga uzunligi 1 sm bo’lgan perpendikulyar o’tkaziladi. Nuqta 4 hosil bo’ladi.
Yelka nuqtasi P5P51 = 0,5 sm (gazlamaning cho’zilishi hisobiga kamaytiriladi). To’g’ri chiziq bilan yelka chizig’i uzil-kesil chiziladi.
Yordamchi nuqta: bissektrisa burchagidagi
G32 = 0,2 x G2G3 = 0,2 x 11,7 = 2,3 sm
Old bo’lak yeng o’miz chizig’i P51, 4, P4, 2, G4, G6 nuqtalar o’rqali o’tkaziladi. Yengni hisoblash uchun yeng o’mizining vertikal diametri topiladi: PP51 nuqtalar birlashtiriladi; bu bo’lakni ikkiga bo’lib O nuqta hosil qilinadi; ko’krak chizig’I bilan kesishguncha vertikal tushirib, O1 nuqta hosil qilinadi: OO1 = 17 sm.
11
Beli to’g’ri ko’ylak uchun chizma asosini o’zgartirish:
Kurak sathi:
AoY = 0,4 x Dor.bl. = 0,4 x 41,6 = 16,6 sm.
Ort bo’lak o’rta chizig’i:
TT` = 1-1,5 sm.
A1T` nuqtalarni birlashtirib, etakkacha davom ettiriladi, kesishgan joylarga G`, B`, N`, Y` nuqtalar qo’yiladi.
Ort bo’lak yeng o’mizi:
P2P2` = YY` Yeng o’mizining yangi chizig’I o’tkaziladi.
Ort bo’lak yon chizig’i:
B`B3 = G`G4 chizig’ini o’tkazib, etakkacha davom ettiriladi, kesishgan joyni T3N3 nuqtalar bilan belgilanadi.
Old bo’lak yon qirqimi:
G4G6 = GG`;
B1B4 = Cbo’k + Pbo’k – B`B3 = 50 + 4**** - 24 = 30 sm.
G6B4 chizig’I o’tkaziladi, uning yeng o’mizi va etagigacha davom ettiriladi, kesishgan joylarga T4, N4 nuqtalar qo’yiladi.
Beli yopishib turadigan ko’ylak asosi chizmasini chizish:
Bu chizma ham asosdek chiziladi, faqat buning belida vitachkasi bo’lib, etak tomoni kengaytiriladi. Bunday o’zgarishlar bo’lsa ham beli salgina yopishib, to’g’ri siluetni saqlab qoladi:
Bel qismidagi vitachkalarni chizish. Vitachkalar yig’indisi:
EV = TT1 – (Cbel + Pbel) = 51 – (35,5 + 3) = 12,5 sm.
12
Vitachkalar kengligining qiymati:
Yon tomondagi vitachka:
T3T4 = 0,5 x EV = 0,5 x 12,5 = 6,25 sm.
T2T3 = T2T4 = 6,25 : 2 = 3,1 sm
Ortki vitachka:
T6T7 = 0,3 x Ev = 0,3 x 12,5 = 3,75 sm.
TT5 = GG2 : 2 = 18,8 : 2 = 9,4 sm.
T5T6 = T5T7 = 3,75 : 2 = 1,9 sm.
Old tomondagi vitachka:
T9T10 = 0,2 x EV = 0,2 x 12,5 = 2,5 sm.
T1T8 = G1G7; T8T9 = T8T10 = 2,5 : 2 = 1,3 sm.
Vitachkalar uzunligi:
Ort tomondagi vitachkaning yuqori tomoni ko’krak chizig’idan 3 sm pastda, ostki tomoni bo’ksa chizig’idan 3 sm yuqorida bo’ladi; old tomondagi vitachkaning yuqori tomoni G8 nuqtasidan 3 sm pastda, pastki tomoni co’ksa chizig’idan 4-5 sm yuqorida bo’ladi.
Yon chokni chizish, bo’ksa chizig’I bo’ylab qo’shimcha B3B4 = (Cbo’k + Pbo’k) - BB1 = (50 + 3) – 51 = 2 sm.

• 
  B2 nuqtadan chap va o’ng tomonga 1 sm dan qo’yiladi;
  
• 
  etak tomonining kengayishi:
  
• 
  N2N3 = N2N4 = 4-5 sm;
  
• 
  yon chok chiziqlari;
  
• 
  ort bo’lakninki – G6, T3, B3, N3 nuqtalar orqali o’tkaziladi;
  
  • 
    13
    

• 
  old bo’lakninki G6, T4, B4, N4 nuqtalar orqali o’tkaziladi;
  
• 
  bel qismidan bo’ksagacha o’tkaziladigan qavariq 0,5 sm ga teng; B3, B4 nuqtalardan etakkacha pastga vertikal o’tkaziladi.
  

Beldan etakkacha bo’lgan yon qirqimining uzunligi: T3N3 = T3N4 – TN. Zarur bo’lsa kiyim bel qismida yaxshi yopishib turishi uchun qo’shimcha vitachka qilinadi: T12T13 = 0,2 x EV = 2,5 (qolgan vitachkalar: ortki 0,3 x EV, yon tomondagi 0,3 x EV, old tomondagi 0,2 x EV bo’ladi);
Vitachka o’qi G3 nuqtadan o’tkazilgan vertikal chiziq davomida bo’ladi;
Uzunligi ko’krak chizig’idan 3 sm pastroqda, pastki tomoni beldan 8 -9 sm pastroqda bo’ladi. Ko’krak o’lchami katta bo’lgan gavdalarga mo’ljallab yopishib turadigan ko’ylak asosini o’zgartirish. Bu chizma faqat vitachka va yon chok chizilishi bilan farq qiladi. Old tomondagi vitachka kattalashtiriladi:
T9T10 = 0,5 x EV = 6,25 sm
Vitachka o’qini etakkacha davom ettirib, N5 nuqta hosil qilinadi. Vitachkaning beldan yuqori tomoni og’dirib chiziladi: pastga T9N`5, T10N5 chiziqlar o’tkaziladi. (T9 dan vertikal o’tkazish mumkin) kesishgan joylar N5`, b, b1, b` nuqtalar bilan belgilanadi. Yon tomondagi vitachka kamaytiriladi:
T3T4 = 0,2 x EV = 2,5 sm
Bo’ksa qismida yon chok holati topiladi:
B3B4 = Cbo’k + Pbo’k – (Bb` + b1B1) = 50 + 2 – 47 = 5 sm (chizmadan o’lchanadi)
B2B3 = B2B4 = 5 : 2 2,5 sm. Oldingi chizmadagidek yon qirqim chizig’I o’tkaziladi. Bo’ksadan etakkacha vertikal yoki kengaytirib chiziladi. To’rtinchi vitachka ishlatish ham mumkin. Vitachka kengligi bukchaygan gavda uchun 2,5 – 3,5 sm; kekkaygan gavda uchun 0,7-1 sm vitachkani solqi bilan almashtiriladi. Bu 0,5 sm yelka chokka taqsimlanadigan solqi bel qismi to’g’ri bo’lib yenglari raglan va
14
yenglari old va ort bo’laklar bilan yaxlit bichilgan kiyimlarning yon choki G4 nuqtadan o’tadi. Qo’shimcha qiymati razmerlarga qarab: 38 – 0,5 sm; 40 – 0,8 sm; 42 – 1,1 sm; 44 – 1,5 sm; 46 – 2 sm; 48 – 2,5 sm; 50 – 3 sm bo’ladi. Bo’ksa chizig’i bo’ylab kiyim bemalol bo’lishi uchun qo’shimcha ko’paytirilgan.