Texnika madaniyati reja: Texnika madaniyatning shakllanishi. Zamonaviy madaniyatda texnikaning ahamiyati

Antropotsentrizm, rasionalizm, ssientizm- Uyg‘onish davri madaniyati yaratgan asosiy Qadriyatlar keyingi asrlar Yevropa madaniyati asosini belgiladi. Uning keng rivojlanishi natijasida XVII asrda «ilmiy inQilob», XVIII asrda Ma’rifatparvarlik g‘oyalarining tarQalishi va sanoat inQilobi boshlanishiga, nihoyat, XIX-XX asrlar davomida madaniyatning klassik texnikaviy shaklidagi yutuQlarga olib keldi.
XVII asrda fan Yevropaliklar hayotiga, jamiyat ishlab chiQarishining barcha tizimlarini rivojlantirish va me’yorida faoliyat ko‘rsatishning tabiiy va zaruriy sharti bo‘lib maxsus ijtimoiy institut sifatida jadal kirib keldi. Davlat bu turdagi faoliyatning barcha Qiyinchiliklarini o‘zining zimmasiga oldi. XVII asrda ilmiy inQilob matematika va mexanikada sodir bo‘lib, aniQ fanning ikki yo‘nalishi, ya’ni, aksiomatik va tajribaviy faoliyatlar birlashdi. Zamonaviy fanda eksperiment (tajriba) bilishning usuli va Quroli sifatida nazariy fanning antik va o‘rta asrlar shaklida tubdan farQ Qiladi. Eksperimentga tayanuvchi olim antik davr donishmand-faylasufi yoki o‘rta asrlardagi ilohiyotshunosdan farQli olamga mutlaQo boshQacha munosabatni o‘ziga tanladi. U sodir bo‘layotgan hodisalarni kuzatish va mushohada Qilishdan tabiatni ehtiyojiga mos tarzda o‘zgartiruvchiga aylandi va o‘zining sirlarini namoyon Qildi.
Fanning shakllanishi va sekin-asta jamiyat hayotiga muhim asos bo‘lib kirishi yangi davr kishisining turmush tarzi, fikr yo‘sini, tafovutli Qiyofasi sifatida rasionalizmning paydo bo‘lishiga sabab bo‘ldi. Rasionalizmning keng ko‘lamda namoyon bo‘lishi XVIII asrdagi ma’rifatparvarlik harakati bilan bog‘liQ. Barcha baxtsizlik va nohaQlikdan insoniyatning aziyat chekishi bilimsizlikdan ekanligiga, faQat ma’rifatli xalQ va uning hukmdori «Ozodlik, Tenglik, Qardoshlikni» o‘rnatishga ma’rifatparvarlar ishonganlar. Ma’rifatparvarlar vakili D. Didro va D. Alamber «Fan, san’at va hunarmandchilik ensiklopediyasi»ni nashr Qilishi katta madaniyat yutug‘i bo‘ldi. «Ensiklopediya» nafaQat insoniyatning muhimi ilmiy yutuQlarini tartibga soldi, balki yangi madaniy Qadriyatlar tizimini ham tasdiQladi.
Ma’rifatparvarlarning rasionalistik yo‘nalishi XVIII asrdagi ishlab chiQarishni tashkil Qilish, davlatning ichki va tashQi siyosati, huQuQ institutlari va siyosiy partiyalarning shakllanishi, san’at taraQQiyotida ko‘plab tamoyillarni belgilab berdi. Ma’rifatparvarlar Buyuk Fransuz inQilobining ideologlari hisoblanib, Uyg‘onish davri gumanistlari boshlab bergan madaniy Qadriyatlarni ulug‘lash jarayonini nihoyasiga yetkazdi. XVIII asrda ilmiy bilim jamiyat ongini butunlay yangi sifat darajasigi ko‘tardi. Fan insonning ma’naviy hayotiga, chuQur kirib borib uning madaniyatiga mazmun bag‘ishladi. Kishilarning -tabaQaviy, milliy-irQiy yoki boshQa farQlaridan Qat’iy nazar barcha uchun bir xil mohiyat kasb etdi.
Yevropa va Shimoliy Amerikaning ko‘plab mamlakatlarida XIX asrning o‘rtalarida industrlashtirish yoki sanoat burilishi nihoyasiga yetdi.