Texnika universiteti olmaliq filiali

2.Izobarik izotermik potensial. Har ikkala faktorning reaksiya yo’nalishiga ta’sirini o’zida mujassamlashtirgan holat funksiyasi Gibbs energiyasi deb ataladi va G harfi bilan belgilanadi. U entalpiya va entropiya bilan quyidagicha bog’langan:

Izobar-izotermik jarayonlarda Gibbs energiyasining o’zgarishi G (izobar-izotermik potensial) :  

formula bilan aniqlanadi.  G qiymati p=const va T=const izobarik- izotermik kimyoviy jarayondagi 1 mol gazning kengayishidagi bajarilishi mumkin bo’lgan ishning o’lchovi bo’ladi. P = const, T = const bo’lganda kimyoviy reaksiyalar Gibbs energiyasi kamayadigan tarafga o’z-o’zidan boradi.

1)  G < 0 bo’lsa, reaksiya to’g’ri yo’nalishda boradi.

2)  G > 0 bo’lsa, reaksiya to’g’ri yo’nalishda o’z-o’zidan bormaydi.

3) G = 0 bo’lsa, reaksiya kimyoviy muvozanat holatida bo’ladi.

Kimyoviy jarayonlarning o’z-o’zicha borishi quyidagi holatlarda sodir bo’lishi mumkin:

a) agar jarayon ekzotermik bo’lsa, |H| |TS | bo’lishi lozim.

b) agar jarayon endotermik bo’lsa  H 0, |H| T S bo’lganda, ya’ni harorat yuqori bo’lishi kerak: 0

Entalpiyaning ortishi harorat o’zgarishi bilan boshqariladi. Odatda bu jarayon gazlar ishtirokida amalga oshadi.
11- jadval. Ba’zi moddalarning standart hosil bo’lish Gibbs

energiyalari (G^o_f,298) qiymati

Modda	G^of,298,kJ/mol	Modda	G^of,298,kJ/mol
Al(g) Al^3+(s) Al2O3(g) Al2(SO4)3(q) C(olmos) CH4(g) CO(g) CO2(g) CaCl2(q) CaCO3(q) CaF2(q) CaO(q) Ca(OH)2(q) Cl(g) Cl^-(s) H(g) H(g) H^+(s) HBr(g) HCl(g) HF(g) HI(g) NH3(g) HNO3(s) H2O(g)	288,7 -490,54 -1582,0 -3102,9 2,83 -50,79 -137,14 -394,47 -750,2 -1128,8 -1161,9 -604,2 -896,8 105,3 -131,4 203,3 1516,99 0 -53,4 -94,5 -272,99 1,78 -16,7 -80,9 -228,61	H2O(s) H2SO4(s) K^+(s) KCl(q) KCl03(q) KNO3(q) KOH(q) MgSO4(q) MgSO4*7H2O(q) N(g) NO(g) NO2(g) NO3^-(s) Na(g) Na^+(s) NaCl(q) NaOH(q) Na2SO4(q) O(g) O3(g) OH^-(s) S(monoklinik) SO2(g) SO3(g) SO3(s) ZnO(q)	-237,24 -814,2 -281,3 -408,0 -289,9 -393,1 -380,2 -1158,7 -2868 455,5 86,68 51,5 -111,7 77,3 -575,6 -384,0 -380,7 -1266,8 231,8 162,7 157,4 0,188 -300,4 -370,0 -499,0 -320,88

Agar  H  0, lekin |H|  |T S| G = H - T S  0

izobar –izotermik potensial qiymati noldan katta bunda jarayon o’z-o’zicha amalga oshmaydi.

Standart sharoitda 1 mol moddani oddiy moddalardan hosil bo’lish standart Gibbs energiyasi G^o_f,298 bilan belgilanadi. Oddiy moddalarning standart hosil bo’lish issiqliklari nolga teng.

Ba’zi moddalarning standart hosil bo’lish Gibbs energiyalari (G^o_f,298) qiymati 11-jadvalda berilgan.

Ayni jarayon uchun standart Gibbs energiyasini o’zgarishi mahsulotlarning standart Gibss energiyalari yig’indisidan dastlabki moddalarning Gibbs energiyalari yig’indisini ayirmasiga teng bo’ladi:

Masalan:

G^o_r ning qiymati jarayonning o’z-o’zicha borish ehtimolligini ko’rsatadi. Lekin jarayonning tez yoki sekin borishini baholashga imkon bermaydi.