Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish

ALT ning ishlash rejimlari. Foydalanuvchi loyihachi ALT bilan 
quyidagi ikki rejimdan birida o ‘zaro ta ’sirlashishi mumkin: paketli yoki 
m uloqotli rejimda.
Paketli rejim — loyihalashning eng sodda rejimidir. Bu rejimda EH M
barcha loyihaviy masalalami avtomatik hal qiladi. Loyihachi EHMga dastur 
kiritishi va alfavitli-raqamli yozish qurilmasi (ARYOQ) da yoki graf 
yasovchida loyihalash natijalarini olish kerak. Biroq paketli rejim faqat

---

loyihani ishlab chiqishning har daqiqasida dastur barcha zarur ishlarni 
nazarda tutgan holdagina qo‘llanishi mumkin.
Muloqotli rejim — loyihalash rejimi bo‘lib, unda sikl davriy takror- 
lanadi: mashinaga vazifa berish, javob olish va javobni tahlil qilish. M ulo­
qotli rejimni samarali qo‘llash uchun EH M reaksiyasining (aks ta ’siri- 
ning) o ‘rtacha vaqti yetarlicha kichik bo ‘lishi zarur: sekundning ulushlari- 
dan bir necha sekundgacha. Bu rejim loyihalashda barcha ishlarni oldindan 
programma(dastur)ga solib bo ‘lmagan holda qo ‘llaniladi. Loyihalashning 
bundan keyingi yo‘nalishini bir qiymatli aniqlash m um kin boMmagan 
hollar yetarlicha tez-tez uchrab turadi. Bunday hollarda oldindan oraliq 
natijalarni tahlil qilish, qo‘shimcha m a’lumotlarni aniqlash, yechimlarning 
m um kin b o ‘lgan variantlarini qarab chiqish, eng yaxshilarini tanlab olish 
va shundan keyingina loyihalashni davom ettirish zarur.
Insonning EH M bilan muloqotli ishlashini samarali amalga oshirish 
loyihachining individual pultlarini yaratish tufayli m um kin b o id i, ular 
loyihachining avtomatlashtirilgan ish o ‘rinlari (AIO’) deb ataldi. A IO ‘ ning 
texnik vositalari tarkibiga mini yoki mikro EHM , alfavitli-raqamli va grafik 
axborotni aks ettirish qurilmasi, alfavitli-raqamli va grafik axborotni kiritish 
qurilmasi kiradi. AIO' markaziy hisoblash kompleksida (M H K ) joylashgan 
yoki ALT iyerarxiyasining keyingi sathida joylashgan yanada yirik EHM 
bilan aloqaga ega.
Alfavitli-raqamli va grafik axborotni aks ettirish qurilmalariga alfavitli- 
raqamli displey (ARD) va grafik displey (G D ), chizm achilik avtomatlari 
(CHA) kiradi. ARD ekranlarida harflar, raqamlar, turli maxsus sim- 
vollardan iborat matnli axborot aks etadi. Bu axborot loyihachiga loyihalash 
jarayonini tahlil qilish uchun va qaror qabul qilish uchun zarur b o ‘ladi.
CH A da ham matnli, ham grafik axborot rasmlar, chizm alar, grafiklar 
va hokazolar tarzida akslanadi. CHA da olinadigan axborot hujjatlashtiriladi, 
uni saqlash yoki konstruktorlik hujjatlari komplektiga kiritish mumkin.
EH M ga alfavitli-raqamli axborotni kiritish uchun displeylarning klavia- 
turalari ,,K onsul-260“ turidagi pultli yozuv m ashinkalari q o ‘llaniladi. 
E H M ga amalda istagan murakkablikdagi grafik axborotni kiritish, grafik 
axborotni kodlash qurilmalari yordamida amalga oshiriladi.
Sanab o ‘tilgan tashqi qurilma ALT dagi A IU larning keng imko- 
niyatlari haqida dalolat beradi. U lar loyihachini deyarli barcha grafik va 
hisob-kitob ishlaridan ozod qilishi m um kin. ALT yordam ida tayyor 
chizm alar va talab qilingan m atnli materiallarni olish m um kin, olingan 
natijalarni juda oddiy tuzatish mumkin, bunda tuzatish avtom atik ravishda 
barcha chiquvchi hujjatlarga tez va aniq kiritiladi.
ALTda AIU dan foydalanishning samaradorligini oshirishga vaqtni 
b o ‘lish (ajratish) rejim ini q o ‘llash yo ‘li bilan erishiladi. H aqiqatan, 
A lU ning videoterminalida loyihalash jarayonining oraliq natijalari haqida 
axborot olib, loyihachi o ‘ylab ko‘rishi va navbatdagi qarorni qabul qilishi 
kerak. Bunda markaziy hisoblash kompleksi (M H K ) hisoblashlar bilan

---

yuklanmagan bo‘ladi va ishlamaydi. Bu 
undan foydalanish samaradorligini pasay- 
tirad i. E H M ning yuklanishini (ishini) 
oshirish uchun unga bir nechta A IO ‘ lar 
ulanadi. EH M A IO ‘ larni navbati bilan 
so‘roq qilib chiqadi va talab b o ‘lganda