Texnologiya va
bo‘lib, ular mehnat ta’limi fani bo‘yicha tashkil etiladigan amaliy
Download 4.26 Mb. Pdf ko'rish
|
Texnologiya va dizayn.Qurbonov B. Kurbanova G. (1) (3)
bo‘lib, ular mehnat ta’limi fani bo‘yicha tashkil etiladigan amaliy
mashg‘ulotning barcha bosqichlarida o ‘quvchilami mustaqil ishlash va ijod qilishga o ‘rgatadi. Kompozitsiyaning asosiy qonunlarini bilgan o ‘quvchi har qanday buyumning tuzilishi, yasalishi, ish ketma-ketligini ijodiy tahlil qilishi mumkin. Kompozitsiyaning asosiy qonunlari deb quyidagilarni .-aytish: mumkin: yaxlitlik qonuni, kontrastlar qonuni, tipiklik (yangilik 101 yaratish) qonuni, kompozitsiyaning barcha vositalarini g'ovaviy mazmunga bo'ysunishi qonuni Yaxlitlik qonuni. Bu qonun barcha element (unsur) va b o iak la m i bir butunlikka birlashtiruvchilik vazifasini bajaruvchi qonun hisoblanadi. Mazkur qonunning mohiyati uning asosiy belgilari va xususiyatlaridan biri sifatida - o'quvchi tomonidan yasaladigan buyumning barcha komponentlarini bir butun, yaxlitlikka birlashtira oluvchi konstruktiv g ‘oya tushuniladi. Bu qonun asosida o ‘quvchilarda kompozitsion fikrlashni o ‘stirisli mashqlarini (buyumlami ish ketma-ketligi asosida yaxlit k o ‘rinishga keltirish va tayyorlash, pardozlash va bajarish; kompozitsion vazifalarga oid va buyum tayyorlashdagi yangi materiallar bilan tanishib borish. Bu jarayonda yaxlitlik qonuni bo'yicha kom pozitsiya alohida predmet b o iib g in a qolmasdan, balki, k o ’plab fanlarni o ‘zaro birlashtiradi ham. Bundan tashqari kom pozitsiya predmeti estetika, etika bilan jip s aloqada b o ia d i. Umuminsoniy g o ‘zallik tushunchasi kompozitsiyaning asosini tashkil etadi. 2. Pichoqchilik san ati haqida um umiy m aium ot. M a’lumki, pichoq kundalik hayotimizda ham, ishlab chiqarish sohalarida ham tez- tez ishlatiladigan kesuvchi asbob hisoblanadi. Binobarin kishilik jamiyati taraqqiyotida ham pichoqlarning o ‘m i katta. y a ’ni turli davrlarda turli pichoqlar yasalgan, boshqacha qilib aytganda, fan va texnika taraqqiy etib, odamlaming ilmiy va amaliy bilimlari kengayib borishi bilan pichoq yasash ishlari ham rivojlanib borgan. Bundan tashqari odamlar orasida pichoq bilan b o g iiq ayrim udumlar, irimlar ham yuzaga kelgan. Shuning uchun ham pichoqchilik haqida gap ketganda o ‘quvchilarga bu ajoyib hunar - san’at turining tarixi, maktablari, ustalari, pichoqlarning turlari, tuzilishi, tayyorlanishi va ishlatilishi haqida m aiu m o tlar bilan tanishish o iin lid ir. Quyida shular haqida to ‘xtalib o ‘tamiz. Pichoqchilik san’ati tarixidan. Pichoqchilik san’ati deganda biz pichoq yasash kasbini tushunamiz; Pichoq bobolarimiz uchun qadimdan tirikchilik vositasi b o iib , xizmat qilgan. Hozirgi vaqtda pichoq yasash san’ati xalq amaliy san’ati qatorida e ’zozlanib kelinayotir. Nodir pichoqlar yasashda o ‘zbek pichoqsoz ustalarining oldiga tushadigan usta kam topiladi. Pichoq yasash boshlang'ich paleolit davridayoq m a’lum b o ig a n . Temir davrida hunarm andchilik 102 paydo b o ig a n va rivojlangan. Tem im ing k ashf etilishi pichoqchilik san’ati taraqqiyotida katta burilish b o id i. Mis va bronzadan pichoq yasash bronza davriga kelib avj olgan. Gesiodning "Mehnat va kunlar", Gomerning "Iliada" asarlarida pichoqning x o ‘jalikdagi o ‘rai haqida batafsil bayon etilgan. Osiyo qit’asidapichoqchilikning eng rivojlangan joy i arab mamlakatlari b o ig a n , Ispaniva va Italiyada esa tez o 'sib rivojlanibketgan. XVI asrda Germaniya, Angliya, Avstriya, Fransivada pichoqchilik kasb sifatida ta qiqlamb, pichoqni oshxonalarda ishlatishgan. XVII asr boshlarida pichoqning ochib yopiladigan, pakki, ustara, choiitakda saqlanadigan pakkilar va boshqa turlari vuzaga keldi. Arxeologik topilmalardan m aiu m k i, O rta Osiyo hududida miloddan avvalgi 2-mingyiIlikka oid pichoq namunalari topilgan. Bolaliktepa. Afrosivob, Varaxsha devorlariga ishlangan rasmlardan m a iu m b o ia d ik i, pichoq uy-ro^zg'ordan tashqari harbiy qurol sifatida ham ishlatilgan. XX asrlarda pichoq yasash rivojlanib uni bezash texnologiyalari o'zgargan. XV-XVII asrlarda yonga osib yuriladigan pichoqlarning turli xillari paydo b o id i. Buni Navoiy, Bobur asarlariga ishlangan miniatyuralarda k o'rish mumkin. Keyinchalik pichoqchilikning o ‘ziga xos m aktablari paydo b o id i. Farg‘ona vodiysi, Samarqand, Buxoro, Toshkent, Xorazm, Qashqadaryo, Surxondaryo qadimdan pichoqchilik markazlari b o iib , bunda ishlangan pichoqlar ishlash texnologiyasi, shakli, katta-kichikligi va bezaklari bilan farq qilgan. O 'rta Osiyoda qadimdan metallni qayta ishlash, v a'n i hunarm andchilik qurollari ishlab chiqarish uchun sharoit deyarli m avjud edi. Misning tabiiy zaxiralari, kumush, q o ‘rg ‘oshin, alyuminiy kabi m ateriallar juda k o ‘p edi. ■ Pichoqdan qadimda 0 ‘rta Osiyoda erkaklarning eng zarur ish quroli va bezagi tariqasida foydalanilgan. Pichoqlarai badiiy bezash ham katta ahamiyatga ega b o ig an . Shuning uchun ham Sharq m adaniyatining eng yaxshi a n ’analarini qayta tiklash va o ‘zlashtirish natijasida m am lakatim izdagi pichoqsozlar milliy pichoqni san'at darajasiga k o ‘targanlar. M ashhur venger sayyohi A. Vamberi o'zining ajoyib " 0 ‘rta Osiyo bo'ylab sayohat" asarida Qashqadaryoning pichoqchiligi haqida bunday yozadi: bir xillari sifat jihatidan hisorlilam ikidan ustun b o im a sa ham, ammo, butunlay 0 ‘rta Osiyoga tarqalgan b o iib , xo ‘jalar tomonidan hatto Eron, Arabiston, Hindistonga 103 |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling