shakllanishi.
Shaxs va uning rivojlanishi muammosi ko‘plab psixologlar, sosiologlar
va pedagoglaming tadqiqot obyekti bo‘lib kelmoqda. Bu tadqiqotlar tahlili
unga bo‘lgan bir qator yondashuvlami keltirib chiqardi:
1. Sotsiogenetik yondashuv shaxs rivojlanishini jamiyatning tuzilmasi,
ijtimoiylashuv usullari, uning atrof-muhit bilan aloqasidan kelib chiqqan
holda tushuntiradi. Bunday yondashuvda ijtimoiylashuv, o'rganish, ijtimoiy
vazifa nazariyalan
amal qiladi.
Ijtimoiylashuv nazariyasi ta’kidlaydiki, inson biologik hosila sifatida
dunyoga kelib, ijtimoiy shart - sharoitlar ta’siridagina shaxs bo‘lib yetishadi.
0 ‘rganish nazariyasi (E. Tomdayk, B. Skiner va b.) ga ko‘ra shaxs
hayoti, uning munosabatlari, tahsil ko‘rish, o ‘rganishni mustahkamlash,
bilim va ko‘nikmalami o ‘zlashtirish natijasidir.
Rol bajarish nazariyasining mazmuni shundan iboratki, shaxsga jamiyatda
muayyan ijtimoiy rol (barqaror xulq usullari to ‘plami) tayin qilinadi. Bu
rol shaxs xulqining xarakterini, uning boshqa insonlaiga bo‘lgan munosabatini
belgilaydi.
Bu nazariyalaming kamchiligi shundaki, u inson hayotining obyektiv,
ijtimoiy-tarixiy shart-sharoitlarini hisobga olmaydi.
2. Biogenetik yondashuv shaxs rivojlanishida organizm yetilishidagi
biologik jarayonlami asos qilib oladi. Bu yo‘nalishda Z.Freyd tadqiqotlari
ajralib turadi. Uningcha, shaxs xulqi insonning fiziologik, beixtiyor mayllari,
havaslari bilan bog‘langan. E.Krechmer shaxs tiplarini insonning gavda
tuzilishi xususiyatlaridan keltirib chiqaradi. S.Xoll ta’kidlashicha esa, shaxs
42
rivojlanishi doira shaklida, ya’ni yig‘inlar, ishtiyoqlar shaklidagi jamiyatning
Do'stlaringiz bilan baham: |
