Texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti


Download 96.38 Kb.
Pdf ko'rish
bet3/4
Sana01.11.2023
Hajmi96.38 Kb.
#1736670
1   2   3   4
Bog'liq
8-variant

T
t
qabul 
qilingan (ON—6—0,7—5—63). Tish profilining burchagi 2

=50°, 
tasmadagi tishlarning soni esa 32 ... 160 oralig’ida bo’ladi. Tasma 
nеoprеn no`lli matеrialdan tayyorlanib, orasiga mеtall sim qo’yilgan 
bo’ladi. Aytarli katta bo’lmagan quvvat bilan ishlash uchun 
mo’ljallangan tasmalarda simning o’rniga mimatola yoki poliamiddan 
tayyorlangan shnurlar ishlatiladi. Ayrim hollarda nеoprеn o’rniga 
poliurеtan dеb ataladigan plastmassadan foydalaniladi. 
Modulning tavsiya etilgan qiymati va tasmaning qolgan paramеtrlari 
haqidagi ma'lumotni quyidagi jadvaldan olish mumkin. 
Tasmaning chidamliligi tish sirtida hosil bo’ladigan ezuvchi va uning 
asosidagi siljituvchi kuchlanishlar vositasida baholanadi. Bulardan 
uzatmalarni hisoblashda siljituvchi kuchlanish asos qilib olingan. 
Shuning uchun ham mavjud uzatmadagi tasmaning mustahkamligi 
quyidagicha tеkshiriladi: 


bu еrda, F — aylana kuch;
D
K
— nagruzkaning dinamikaviy koeffitsiеnti, 
uzatmaning vazifasi va yuklanishning ta'sir etish xaraktеriga bog’liq 
ravishda 1,1... 1,8 oralig’ida olinadi; 
0

- kichik shkiv bilan ilashishda 
bo’lgan tasma tishlarining soni: 
Tasmali uzatish-bu ishqalanish kuchlari yoki bog'lanish kuchlari (tishli 
kamarlar) tufayli egiluvchan element (kamar) yordamida mexanik 
energiyani uzatish. Ham doimiy, ham o'zgaruvchan Vites nisbati 
(variator) bo'lishi mumkin, uning vallari parallel, kesishgan va kesishgan 
o'qlar bilan bo'lishi mumkin.U etakchi va boshqariladigan Kasnaklar va 
Tasmalardan (bir yoki bir nechta) iborat. Kamchiliklari (zanjirli 
uzatishga nisbatan): o katta o'lchamlar; o kichik yuk ko'tarish qobiliyati; 
o sirpanish (tishli kamarlarga taalluqli emas); o past chidamlilik. 
Afzalliklari (zanjirli uzatishga nisbatan): o silliq ishlash; o jim; o 
ortiqcha yuklarning kompensatsiyasi; o moylash zarurati yo'qligi; o 
arzon narx; o oson o'rnatish; o yuqori tuman tezligida ishlash qobiliyati; 
o ishlamay qolganda, hech qanday zarar bo'lmaydi. Tishli kamarlar 
kamar va zanjirli uzatmalarning afzalliklarini o'z ichiga oladi.Kamar 
uzatish-vallarga o'rnatilgan kasnaklarni o'rab turgan kamar yordamida 
aylanish harakatini uzatadigan mexanizm. Drayv kamari oraliq 


egiluvchan aloqa bo'lib, torkni qo'zg'aysan kasnagidan tortib tortilgan 
kamar va Kasnaklar o'rtasida hosil bo'lgan ishqalanish kuchlari tufayli 
qo'zg'aysan kasnagiga uzatadi. Amaldagi kamar turiga qarab, kamar 
uzatmalari tekis kamar, v-kamar va dumaloq kamar bo'lishi mumkin. 
Kamar uzatmalari ichki qismida klinik protrusionlarga ega bo'lgan 
poliklinik kamarlar bilan tarqaladi. Yassi va dumaloq qo'zg'aysan 
kamarlari odatda vitesda birma — bir, xanjar kamarlari esa bir nechta 
bo'laklarda ishlatiladi. Yassi kamonli viteslar sodda va qulaydir, ular 
silliq yuzasi bo'lgan oddiy kasnaklardan foydalanishga imkon beradi, 
yuqori tezlikda ishlashga qodir
tezlik. Shu bilan birga, tekis qo'zg'aysan kamarlaridan foydalangan 
holda kamar uzatmalari past tortish kuchiga, sezilarli o'lchamlarga va 
nisbatan past tishli nisbatga ega. Tasmalarning Kasnaklar bilan ko'proq 
bog'lanishini ta'minlaydigan v-kamar viteslari Markaziy masofani 
qisqartirishga, Vites o'lchamlarini kamaytirishga va Vites nisbatlarini 
oshirishga 
imkon 
beradi. 
Dumaloq 
qo'zg'aysan 
kamarlaridan 
foydalangan holda kamar uzatmalari asosan kam quvvatli aktuatorlarda ( 
ish stoli mashinalarida, tikuv mashinalarida va boshqalarda) qo'llaniladi. 
P.).Kamar uzatmalarining afzalliklari: dizaynning soddaligi, nisbatan 
arzonligi, quvvatni katta masofalarga uzatish qobiliyati, silliq va jim 
ishlash, kamarning elastik xususiyatlari va Kasnaklar bo'ylab siljish 
qobiliyati tufayli mexanizmlarni ortiqcha yukdan himoya qilish. 
Kamarni uzatishning kamchiliklari: kamarlarning qisqa xizmat qilish 
muddati, nisbatan katta o'lchamlari, vallar va podshipniklarga yuqori 
yuk, Vites nisbati mos kelmasligi (kamarning muqarrar siljishi tufayli). 
Yuqori elastik va bardoshli sintetik materiallardan, tor va tishli 


kamarlardan yasalgan qo'zg'aysan kamarlari keng tarqalgan. Kamar 
uzatmalari deyarli barcha sohalarda, shuningdek qishloq xo'jaligida 
ishlatiladigan mashinalarning haydovchilarida keng tarqalgan, zanjir 
uzatish, mexanik energiyani masofaga uzatish tishli g'ildiraklarni 
(zanjirli tishli g'ildiraklar) o'rab turgan zanjir orqali amalga oshiriladigan 
mexanizm. Zanjir uzatish ishlatilgan zanjirlarning dizayni, tishli 
g'ildiraklar soni bilan farq qiladi( oddiy-ikkitadan, murakkab-uchta va 
ko'p sonli tishli g'ildiraklar, shu jumladan bir yoki bir nechta qo'zg'aysan 
va kuchlanish); qo'zg'aysan tishli g'ildiraklarning aylanish yo'nalishi( 
to'g'ridan-to'g'ri teskari); zanjirning kosmosdagi konturining joylashishi 
(vertikal-yopiq, gorizontal-yopiq, fazoviy - yulduzlarning kesishgan 
o'qlari bilan—; yulduzlarning markazlarini bog'laydigan chiziqning 
joylashishi (gorizontal, vertikal, eğimli); etakchi (ishlaydigan) filialning 
joylashishi (yuqori va pastki); qo'zg'aysan milining aylanish tezligini 
o'zgartirish usuli( pastga va yuqoriga; Vites nisbatiga qarang); 
zanjirlarning parallel konturlari soni; zanjirning kuchlanishini tartibga 
solish usuli; zanjirlarni ifloslanishdan himoya qilish usuli (korpus, 
Karter, qopqoq bilan ochiq va yopiq); moylash usuli — qo'lda moylash 
bilan - 2 m / s gacha tezlikda, sm / s, moyli hammom bilan — 8 m/s 
gacha tezlikda, aylanma moy bilan-8 m/s dan yuqori tezlikda); tartib 
(Markaziy qism, mashinalarga o'rnatilgan va zanjirli Vites qutilari). 
Ning keng qo'llanilishi zanjirli uzatish bilan boshlandi
yuqori tezlikda (35 m/s gacha) 5000 kVtgacha quvvat uzatishni 
ta'minlaydigan vkladka va aniq vkladka valikli zanjirlarning paydo 
bo'lishi, katta kuch (70 000 KGF gacha yoki 700 Mn gacha) ko'p qatorli 
zanjirlarning bir nechta parallel konturlari bilan zanjirli uzatish), muhim 


uzatish nisbati (bittasida 12 tagacha)zanjirli uzatish) va yuqori 
samaradorlik (0,99 gacha). Ayniqsa engil ish rejimlari (past tezlik va 
yuk) bilan ilgak zanjirlari ishlatiladi. tomchilatib moylash materiallari-6 
gacha tezlikda zanjirli uzatma ko'p qirrali, sodda va tejamkor. Tishli 
uzatmalar bilan taqqoslaganda, ular millarning joylashishidagi 
noaniqliklarga, zarba yuklariga nisbatan kamroq sezgir, deyarli cheksiz 
markazlararo masofalarga imkon beradi va sodda tartibni ta'minlaydi. 
Kamar viteslari bilan taqqoslaganda, ular quyidagi afzalliklar bilan 
ajralib turadi: sirpanishning yo'qligi va o'rtacha tishli nisbatning 
barqarorligi; vallar va podshipniklarda oldindan kuchlanish va unga 
bog'liq qo'shimcha yuklarning yo'qligi; yuqori va past tezlikda yuqori 
quvvatni uzatish; yuqori va past haroratlarda qoniqarli ishlashni saqlash; 
havolalarni olib tashlash yoki qo'shish orqali dizayndagi har qanday 
o'zgarishlarga moslashish. Kamchiliklari zanjirli uzatish: tishli tishlar 
soni kamayishi va bog'lanish balandligi oshishi bilan ortib boradigan 
notekis sayohat; noto'g'ri dizayn tanlovi, beparvolik bilan o'rnatish va 
yomon parvarish bilan zanjirning shovqini va aşınmasının ortishi; zanjir 
eskirganligi sababli bo'sh novdani moylash va sarkma bartaraf etish 
zarurati. Zanjirli uzatish qishloq xo'jaligida qo'llaniladi. avtomobillarda, 
velosipedlarda, 
mototsikllarda, 
avtoulovlarda, 
qurilish 
va 
yo'l 
mashinalarida, 
neft 
uskunalarida 
va 
hokazolarda 
keng 
tarqalgan.to'g'ridan-to'g'ri mashinalarga o'rnatilgan bitta qatorli vkladka 
valikli zanjirlar bilan moylashsiz yoki vaqti-vaqti bilan qo'lda moylash 
bilan ishlaydigan ochiq zanjirli uzatmalar mavjud. 


Kamar uzatmalarini qo'llash sohasi 
Kamar viteslari ko'p hollarda harakatni elektr motoridan uzatish uchun 
ishlatiladi, bunda strukturaviy sabablarga ko'ra Markaziy masofa a 
etarlicha katta bo'lishi kerak va uzatish nisbati qat'iy doimiy emas 
(mashinalar, konveyerlar, yo'l va qurilish mashinalari va boshqalar). 
Kamar orqali uzatiladigan quvvat odatda 50 kVtgacha va kamdan-kam 
hollarda 1500 kVtga etadi. Kamar tezligi u = 5...50 m/s, o'q tezligida a 
100 m/s gacha yetishi mumkin. Quvvat va past tezlik chegarasi katta 
uzatish o'lchamlari tufayli yuzaga keladi. Boshqa viteslar bilan 
birgalikda kamar uzatmasi haydovchining yuqori tezlikda ishlaydigan 
bosqichlarida qo'llaniladi. 7.3 kamar uzatmalarining tasnifi 
Uzatish kamarining tasavvurlar shakliga qarab (2-rasm).2.6.2) 
quyidagilar:
1) tekis kamar (rasm.2.6.2.a),
2) v-kamar (rasm.2.6.2.b),
3) dumaloq kamar (rasm.2.6.2.v),
4) poliklinik (rasm.2.6.2.D).


Zamonaviy muhandislikda xanjar va poliklinik kamarlar eng ko'p 
qo'llaniladi. Dumaloq kamar bilan uzatish cheklangan foydalanishga ega 
(tikuv mashinalari, stol mashinalari, asboblar). 
Kosmosdagi vallarning joylashishi bo'yicha: 
1) parallel vallar bilan uzatish: ochiq shakl.2.6.3.a, o'zaro faoliyat 
rasm.2.6.3.b; 
2) kesishgan vallar bilan uzatish – yarim xochli guruch.2.6.3.yilda; 
3) vallarning kesishgan o'qlari bilan uzatish – burchakli 
shakl.2.6.3.G. 
Kamar uzatishning bir turi tishli kamar bo'lib, kamarni Kasnaklar 
bilan bog'lash orqali yukni uzatadi. 
Kamar materiallari etarli kuch, aşınma qarshilik, elastiklik, 
chidamlilik va arzon narxga ega bo'lishi kerak. Yassi kamar uzatmasi 
oddiy dizaynga ega va kamarning katta egiluvchanligi tufayli 
chidamlilikni oshiradi. Ushbu uzatish 15 m gacha bo'lgan katta 
Markaziy masofalarda va 100 m/s gacha yuqori tezlikda tavsiya etiladi.: 



Download 96.38 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling