Texnologiyalari

hvti :


ixhliih cbjqajvsJjs Tx'JJttt IliMi




CAM

1 .«yiha Hi.hwu

vaasa

HWnir>wi l Г M

[
Mat&fUdhu

bn«Tun4i



CAM

Rasm 7.2 — Maxsulotning hayot sikli

Loyihalash jarayoni yakunlanib optimal ko‘rsatgichlar tanlab olingandan keyin loyihani boxalash etapi boshlanadi. Shu maqsadda protip(maket)lar yaratiladi. Agar loyihani prototip asosida baholash tablarga javob bermasa, unda yuqoridagi jarayon yana qaytariladi.

Agar loyiha qonikarli baholansa unda loyihani hujjatlash boshlanadi. Bunga chizmalar, hisobotlar va materiallar ro‘yxati yaratiladi. Ko‘pincha, chizmalardan nusxa olinib, nusxalari ishlab chiqarishga yuboriladi.

Ishlab chiqarish jarayoni, 7.2. rasmda ko‘rsatilganday, loyihalash jarayonidan olingan chizmalar asosida rejalashdan boshlanib, mahsulotni ishlab chiqarish bilan yakunlanadi. Ishlab chiqarishni texnologik tayorlash jarayoni - bu mahsulotni ishlab chiqarish uchun kerakli texnologik operatsiyalami ro'yxatidan va ulaming ko‘rsatgichlarini aniqlashdan iboratdir. Bir vaqtda mahsulot tarkibiy qismlari yasab tayyorlash uchun kerakli qurilmlar tanlab olinadi. Ishlab chiqarishni texnologik tayyorlash natijasida mahsulot chiqarish rejasi, materiallar ro‘yxati va qurilmalar uchun rejalar tuziladi.

Yuqorida mahsulotni tipik hayot siklini keltirdik. Endi shu hayot siklining qaysi etaplarida CAD, CAM va CAE texnologiyaliri ishlatilishini qarab chiqamiz. Sintez etapidagi sifat axborotlarini kompyuterda avtomatlashtirish murakkab hisoblanadi. Kompyuterdan parametrik va geometrik modellashtirish qurollaridan foydalanish, shu bilan birga avtomashtirilgan chizmalami yaratishda (computer-aided drafting) tizimidagi makrodasturlash foydalanish qulay hisoblanadi. Bulaming barchasi CAD tizimiga tipik misollar bo‘ladi. Geometrik modellash tizimi (geometric modeling system) - bu chizmalami avtomatik yaratish tizimining uch o'lchamli analogi bo‘lib, yaniy 2 o‘lchamli tekslikdagi emas balki uch o‘lchamli (fazoviy) obyektlar bilan ishlovchi dasturlar majmuasidir⁵⁶.

Analitik loyihalash fazasida, kompyutemi qo‘llash xissasi yaqol ko‘rina boshlaydi. Bu dasturlar majmuasi muhandislik avtomatlashtirish tizimlariga (CAE) tegishli jihozlar xosoblanadi. Ularni qo‘llashdagi bosh muamo - bu iloji boricha aniqroq analitik model tuzishdadir. Abstraklash jarayonini atomatlash juda qiyin, shu sababli ko‘pincha analitik modelning o‘zi mustaqil yaratiladi. Aksariyat xolatlarda absrakt modellar avtomatlashtirilgan chizma chizish yoki geometrik modellashtirish uchun qo‘Uanadigan tizimlarda yaratilib, ayrim xollarda tizim tarkibidagi joylashtirilgan maxsus analitik dasturlar majmuasi qo‘llanadi. Analitik dasturlar majmuasi ko‘pincha obyektni kompyuterda hosil qilish oson bo‘lishi uchun, birlashtirilgan o‘zaro aloqadagi maxsus qisimlardan iborat bo‘lishini talab qiladi.

Kompyutemi qo‘llash orqali loyihani baholash fazasi ham oson amalga oshiriladi. Agar boxolash uchun protip (maket) kerak bo‘lsa, dasturlar majmuasida berilgan loyiha asosida, tezda dastur kodini kiritib, kompyuterdagi tez prototiplash texnologiyasi yordamida yaratish mumkin. Bunday majmualar kompyuterda ishlab chiqarishni tayorlash (CAM) tizimi hisoblanadi. Boshlang‘ich hisob-kitoblar esa o‘z navbatida geometrik loyihalash natijasida hosil qilinadi⁵⁷.

2. 
   MathCad dasturi va uning imkoniyatlari
   

Avtomatlashgan loyihalashni kompyuteming dasturiy va texnik imkoniyat-laridan foydalanilgan holda texnik tizimlami loyihalash, rivojlantirish va amalga oshirish metodologiyasi deb hisoblash mumkin.

Yaqin kungacha foydalanuvchi o‘zining matematik masalasini yechish uchun nafaqat matematikani bilishi balki kompyuterda ishlashni, kamida bitta dasturlash tilini bilishi va murakkab hisoblash usullarini o‘zlashtirgan bo‘lishi kerak bo‘lar edi. Hozirda esa dasturlashni bila olmaydiganlar uchun, tayor ilmiy dasturlar majmualari, tipik hisob-kitoblami bajarishga mo‘ljallangan dasturiy vositalar bo'lgan - amaliy vositalar paketlari mavjud.

Bu paketlar foydalanuvchi uchun kerakli bo‘lgan barcha ishni yoki ishning asosiy kerakli qismini bajarish imkonini beradi.

Hozirgi kunda kompyuter yordamida loyiyalash imkonini beruvchi paketlar bu - Mathematica, Maple, Matlab, Mathcad, O- Matrix tizimlarini keltirish mumkin. Bugungi loyihalash amaliy dasturlar paketlari juda samaralidir, chunki ular konkret loyiha talablariga muvofiq turli komponentlami o‘matish, boshqa joyga ko‘chirish va qayta taqsimlash imkoniyatini ta’minlaydi. Masalan, MathSoft firmasining Mathcad paketi interaktiv rejimda displey ekranida qulay vazifalami amalga oshirish, tahrir qilish va aks cttirish, shuningdek tahliliy yoki grafik shaklda berilgan tenglamalami yechishga imkon yaratadi.