Texnologiyalari

Birlik	0‘qilishi
Qiymati
1 bayt	bayt	8 bit
1 Kbay	kilobayt	1024 bayt
1 Mbayt	megabayt	1024 Kbayt = 1 048 576 bayt
1 Gbayt	gigabayt	1024 Mbayt = 1 073 741 824 bayt
lTbayt	terabayt	1024 Gbayt = 1 099 511 697 776 bayt
lPbayt	petabayt	1024 Tbayt = 125 899 978 522 624 bayt
lEbayt	eksabayt	1024 Pbayt = 1 152 921 504 606 846 976 bayt
IZbayt	zetabayt	1024 Ebayt = 1 180 591 620 717 411 303 424 bayt
lYbayt	yottabayt	1024 Zbayt= 1 208 925 819 614 629 174 706 176 bayt

3. 
   O‘zbekistonda axborot texnologiyalari sohasini rivojlantirishdagi davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari
   

Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini (АКТ) qo‘llash har bir mamlakatning rivojlanishida muhim shartlaridan bin hisoblanadi. AKTni rivojlantirish iqtisodning barcha sohalari va davlatni boshqarish sohalarini qamrab oladi.

AKTni rivojlantirish aholining turmushini yaxshilash va iqtisodiy darajasini ko‘tarishning asosiy faktori bo‘lib, 0‘zbekiston davlati siyosatining asosiy nstivor yo‘nalishlaridan biriga aylandi.

Mobil aloqani rivojlantirish, katta tezlikdagi Internet, davlat tomonidan ishlab chiqarilgan АКТ sohasidagi dasturlar va yangi huquqiy aktlami amalga oshirish axborot jamiyatni shakllantirishga qaratilgan. АКТ sohasidagi yangi qonunlar va normativ hujjatlami davlat tomonidan ishlab chiqarish muhim ahamiyatga egadir. 2 - jadvalda АКТ sohasidagi 0‘zbekiston respublikasi qonunlari va 0‘zbekiston respublikasi prezidenti farmoni va qarorlari, hamda 0‘zbekiston respublikasi Vazirlar Mahkamasi qarorlari hujjatlari keltirilgan.

№	Qabui qilingan sanasi	Hujjat nomi
1.	30.05.2002-yil.	Prezident farrnoni № 3080, «Kompyuterlashtirishni rivojlantirish va AKTni takomillashtirish»
2.	12.12.2002-yil.	Qonun № 439-11, «Axborot erkinligi prinsiplari va kafolatlari»
3.	06.06.2002-yil.	Qaror № 200 «Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot — kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida»
4.	27.09.2002-yil.	Qaror № 336 «Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasidagi faoliyatini yanada takomillashtirish to‘g‘risida»
5.	11.12.2003-yil.	Qonun № 560-II «Axborotlashtirish»
6.	11.12.2003-yil.	Qonun № 562-11 «Elektron raqamli imzo»
7.	29.04.2004-yil.	Qonun № 611-11 «Elektron hujjat almashinuvi»
8.	29.04.2004-yil.	Qonun № 613-11 «Elektron tijorat»
9.	2.06.2005-yil.	Qaror № 91 «Axborot tizimlari muhitida kadrlar tayyorlashni takomillashtirish»
10.	22.11.2005-yil.	Qaror № 256 «Axborotlashtirish sohasida normativ huquqiy bazani takomillashtirish to‘g‘risida»
11.	28.12.2005-yil.	Qaror № 282 «ZiyoNET Axborot tarmog‘ini yanada rivojlantirish to‘g‘risida».

12.	03.04.2007-yil.	Qaror № 614 «O'zbekiston respublikasida axborotni kriptografik muhofazasini tashkil etish chroraiari to‘grisida»
13.	17.12.2007-yil.	Qaror № 259 «Internet tarmogrida 0‘zbekiston respublikasining Hukumat portalining yanada rivojlantirish chora- tadbirlari to‘g‘risida».
14.	03.12.2015-yil.	Qonun №49 “Elektron hukumat to‘g‘risida”

4. 
   Axborot tizimlari va unda boshqaruv tuzilmasining o‘rni
   

Axborot tizimlari jamiyat paydo bo‘lgan paytdan boshlab mavjud bo'lgan, chunki rivojlanishning turli bosqichida jamiyat o‘z boshqaruvi uchun tizimlashtirilgan, oldindan tayyorlangan axborotni talab etgan. Bu ayniqsa ishlab chiqarish jarayonlari - moddiy va madaniy ne’matlami ishlab chiqarish bilan bog'lik jarayonlarga tegishlidir. Chunki ular jamiyat rivoji uchun hayotiy muhim ahamiyatga ega.

Axborot tizimi - qo'yilgan maqsadlarga erishish yo‘lida axborotni to‘plash, saqlash, ishlov berish va chiqarishda foydalaniladigan vositalar, usullar va xodimlaming o'zaro bog‘liq majmui.

Axborot tizimining maqsadi - muayyan professional faoliyat bilan bog‘liq bo‘lgan professional axborot ishlab chiqarish. Axborot tizimlari har qanday sohadagi vazifalami hal qilish jaravonida zarur bo‘ladigan axborotni to‘plash, saqlash, ishlov berish, chiqarib berishni ta’minlaydi.

Axborot tizimini texnik jihatdan tashkilotni boshqarish va qarorlami qabul qilishni quwatlashda axborotlami taqsimlash, saqlash va jarayonni tasnkillashtirishning o‘zaro bog‘liq majmui sifatida ta’riflash mumkin. Axborot tizimlari qarorlami qabul qilishni quwatlash, muvofiqlashtirish va boshqarishni tashkilashtirishdan tashqari qo‘shimcha sifatida menejerlarga ish

jiirayonlarini tahlil qihsh, murakkab sohalami vizuallashtirish va yangi mahsulotlarni ishlab chiqishda ko‘mak beradi.

Axborot tizimlari tashkilotning tasarufiga va umumiy muhitiga kiruvchi insonlar, joylar va narsalar haqidagi axborotlardan tashkil topadi. Axborot sifatida insonlarga foydali va kerakli bo‘lgan ma’lumotlami shaklantirilgan holati tushuniladi. Ma’lumotlar bosli!ang‘ich holatida xom ashyo ko‘rinishida bo‘lib, u kerakli shaklga keltirilganidan so‘ng tashkilotdagi xodimlar uchun tushunarli ko‘rinishga ega boiadi. Misol sifatida, supermarket! aming kassalarini keltirish mumkin.

Supermarketlaming kassalarida millionlab mahsulotlaming shtrix kodlari ko'riladi, sababi shtrix kod qaysi mahsulotga tegishliligini bilish maqsadida. Bu esa mahsulotlarni sonini sanashda va tahlil qilishda katta yordam beradi. Masalan qaysi do‘konda va savdo territoriyasida qancha idish yuvush vositasi k’op sotilganini bilish, qancha summada pul tushgani haqidagi axborotlami yig‘ish imkomni beradi.

'l*
%

I' ■ Шй! 5,3

тжтшш it»

•• - iw im

' C . bp i;*■

- ^! •

553 artfsjrfcg Ш

t AxhOrOt

On

УТ СЩ imi

1.3-rasm. Axborot tizimida ma’lumot va axborotlar

At/sb&fe)

ishlab chiqish talab etiladi. Bu bosqichlar kiritish, qayta ishlash va chiqarish⁴.

V \ 4	\1I HIT	Mijo/Iai 4 f 4 4
	AXBOROT TIZIMLARI
KiJ'ifisft ... t	Smflaxb	Clwiamfe I
	LHistitsb HHobta»» iitiMia
4	4	V >
* BosiKpiilsb Jliriuligi	A T Aksioaeilar	4 Rat|ofrafehiUi

1,4-rasm. Axborot tizimining funksiyalari





Kiritish qismi tashkilotning o‘rab turuvchi ichki yoki tashqi muhitidan xom ashyoni yig‘ish jarayoni o‘z ichiga oladi. Xom ashoyoni qayta ishlash kerakli shaklga keltirish holatiga nisbatan tushiniladi. Tayyor mahsulot qayta ishlangan axborotni kerakli foydalanuvchilarga beradi. Axborot tizimlari qayta aloqa bo‘lishini talab etadi, chunki ishlab chiqilgan mahsulotni tahlil qilish va xatolarini tuzatish maqsadida tashkilot xodimlariga qaytarish imkoni bo‘lisbi talab etiladi.

Misol sifatida Disney tizimlarini keltirish mumkin. Disney tizimlari olomonni boshqarish uchun foydalaniladi. Xom ashyo ma’lumotlari sifatida aviyaliniya buyurtmalari, mehmonxonadan joylami band qilib qo‘yish, sanalar bo‘yicha ma’lumotlar va parkda o‘matilaga videokameradagi yozuvlami tahlil etish jarayonlari kiratli. Kompyuterlar ushbu ma’lumotlami saqlab turadi va qayta ishlaydi, sababi tashrif buyuruvchilami sonini bilish, restorandagi va ko‘ngil ochar joylardagi bo‘sh o‘rinlami hisoblab borishda qo'llaniladi. Tizim qancha mijozlami kelayotganini, joylaming lo'lib ketishini oldini olish imkoniyatlarini ko‘rsatib turadi. Tizim mchmonlaming sonini, kutib turganlar sonini, mijozlaming do'konlarda va restoranlarda ishlatgan o‘rtacha pullari to‘g‘risidagi n milim axborotlami yetkazib beradi. Bu maTumotlami qayta islilash tizimlari Disney kompaniyasiga parklami boshqarishda к alia yordam beradi.

Axborot tizimlari xom ashyo axborotlami qayta ishlashda kompyuter texnologiyalaridan foydalanadi. Elektron hisoblash mashinalari va dasturiy vositalar zamonaviy axborot tizimlarining lexnik fondi hisoblanadi. Kompyuter axborotlami saqlash va qayta islilash uchun xizmat qiladi. Kompyuter dasturlari yoki dasturiy ta’minotlar komyuterlarda qayta ishlashda amaliy qo‘llanmalar hisoblanadi. Kompyuter dasturlarini yaxshi bilish tashkiliy muammolami loyihalashda katta yordam beradi, lekin

kompyuterlar axborot tizimlarining bir qismi hisoblanadi xolos.Axborot tizimlarini to‘liq tushunish uchun, ish muhitidagi muammolami hal qilishda tashkillashtirish, boshqarish va axborotlami hisoblash texnologiyalari tizimlarini yaxshilab tushunib olish talab etiladi⁵.