Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligimuhammad al

 
 
 
4.
Axborotni foydalanuvchanligini ta’minlashda antivirus, IDS, IPS, TE 
vositalarining o‘rni. 
 

Kompyuter viruslari – bu kompyuter tizimlarida tarqalish va o‘zini o‘zi ishlab 
chiqish xususiyatiga ega bo‘lgan kichik hajmdagi bajariluvchi dasturlar. 
Viruslar kompyuter tizimlarida saqlanayotgan dasturiy vositalar yoki 
ma’lumotlarni yo‘q qilishi yoki o‘chirib yuborishi mumkin. Tarqalish 
jarayonida viruslar o‘zini modifikatsiyalashi mumkin. 

Viruslarning ommaviy tarqalib ketishi va ularning kompyuter tizimlari 
resurslariga ta’siri oqibatlarining jiddiyligi, maxsus antivirus vositalarini va 
ularni qo‘llash usullarini yaratish va foydalanish zaruriyatini keltirib chiqardi. 
Antivirus vositalari quyidagi masalalarni hal etish uchun qo‘llaniladi: 

– kompyuter tizimlarida viruslarni topish; 

– virus – dasturlar ishini blokirovka qilish; 

– viruslar ta’sirining oqibatlarini bartaraf qilish. 

Viruslarni topishni, ularni joylashib olish bosqichida yoki hech bo‘lmaganda 
virusning buzg‘unchilik funksiyalarini boshlagunga qadar amalga oshirgan 
maqsadga muvofiq. Shuni ta’kidlash joizki, barcha turdagi viruslarni topishni 
kafolatlovchi antivirus vositalar mavjud emas. 

Virus topilgan holatda, uning tizimga keltirishi mumkin bo‘lgan zararli 
ta’sirini minimallashtirish maqsadida darhol virus-dasturning ishini 
to‘xtatilish lozim. 

Virusning ta’sir oqibatlarini bartaraf qilish ikki yo‘nalishda olib boriladi: 

– virusni o‘chirish; 

– fayllarni, xotira sohalarini tiklash. 

---


Tizimni qayta tiklash virus turiga, uni aniqlangan hamda zararlovchi ta’sirini 
boshlagan vaqtiga bog‘liq. Viruslar tizimga kirish jarayonida, o‘zini 
saqlaydigan joydagi ma’lumotlarni o‘chirib yuborsa hamda zararlovchi 
ta’siri natijasida ma’lumotlarni o‘zgartirish nazarda tutilgan bo‘lsa, zaxiraga 
olingan ma’lumotlarsiz yo‘qolgan ma’lumotlarni tiklab bo‘lmaydi. 

Viruslarga qarshi kurashda aniq bir ketma-ketlik va kombinatsiyada 
qo‘llaniluvchi, viruslarga qarshi kurashish usullarini hosil qiluvchi dasturiy va 
apparat-dasturiy vositalardan foydalaniladi. 

Integrated Data Store ( IDS ) o'zining yuqori ishlashi bilan mashhur bo'lgan 
sanoat tomonidan asosan ishlatiladigan dastlabki tarmoq ma'lumotlar 
bazasini boshqarish tizimi edi. IDS CODASYL Data Base Task Group 
standartlari uchun asos bo'ldi. 

IDS 1960-yillarda General Electric kompaniyasining kompyuter boʻlimida 
(keyinchalik Honeywell Information Systems boʻldi ) Charlz Baxman 
tomonidan ishlab chiqilgan boʻlib, u 1973 yilda Hisoblash mashinalari 
assotsiatsiyasidan Tyuring mukofotini olgan . [1] Dasturiy taʼminot 
chiqarildi. 1964 yilda GE 235 kompyuteri uchun. 1965 yilga kelib 
Weyerhaeuser Lumber mijozi uchun tarmoq versiyasi ishlamoqda edi. 

IDS bilan ilovalarni ishlatish yoki amalga oshirish oson emas edi, chunki u 
o'sha paytda mavjud bo'lgan apparat yordamida ishlashni maksimal 
darajada oshirish uchun mo'ljallangan edi. Biroq, bu zaiflik uning kuchliligi 
edi, chunki IDS tipidagi ma'lumotlar bazalarini mohirona amalga oshirish, 
masalan, British Telecom'ning ulkan CSS loyihasi ( yiliga 10 milliarddan ortiq 
tranzaksiyalarga xizmat ko'rsatadigan IDMS ma'lumotlar bazasi) terabayt 
o'lchamdagi ma'lumotlar bazalarida tengsiz bo'lgan unumdorlik darajasini 
ko'rsatadi. barcha relyatsion ma'lumotlar bazasini amalga oshirish orqali. 
Charlz Baxmanning innovatsion dizayn ishi yirik tijorat operatsiyalari uchun 
eng zamonaviy ilovalarni topishda davom etmoqda.

Internet-provayder xavfsizligi ( IPS ) teglari domen nomini ro'yxatga oluvchi 
tomonidan domen nomini ro'yxatga olish xizmati va tegishli domen nomlari 
tizimi (DNS) xizmatlarini boshqarish uchun ishlatiladi. IPS yorlig'i BB davlat 
kodidagi yuqori darajali domenda domenlarni ro'yxatdan o'tkazuvchi har bir 
ro'yxatga oluvchiga qo'llaniladigan va domen nomlarini bir ro'yxatga 
oluvchidan boshqasiga o'tkazish uchun talab qilinadigan yorliqdir.

IPS yorlig'ining asl ma'nosi “Nominet UK “ ning o'tmishdoshi Nomlash 
qo'mitasi bilan yaratilganidan keyin yo'qolgan deb hisoblangan ; keng 
tarqalgan bo'lib, u Internet Provayderi Xavfsizlik yorlig'ini anglatadi . 

IPS yorlig’i atamasining o’zi “Nominet UK” tomonidan eskirgan deb 
hisoblanadi va endi oddiygina teg deb ataladi. 

---