Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al

 
4-mavzu:Axborotni foydalanuvchanligini ta’minlashda antivirus, IDS, IPS, TE 
vositalarining o’rni. 
• 
Kompyuter viruslari – bu kompyuter tizimlarida tarqalish va o‘zini o‘zi ishlab 
chiqish xususiyatiga ega bo‘lgan kichik hajmdagi bajariluvchi dasturlar. Viruslar 
kompyuter tizimlarida saqlanayotgan dasturiy vositalar yoki ma’lumotlarni 
yo‘q qilishi yoki o‘chirib yuborishi mumkin. Tarqalish jarayonida viruslar o‘zini 
modifikatsiyalashi mumkin.
• 
Viruslarning ommaviy tarqalib ketishi va ularning kompyuter tizimlari 
resurslariga ta’siri oqibatlarining jiddiyligi, maxsus antivirus vositalarini va 
ularni qo‘llash usullarini yaratish va foydalanish zaruriyatini keltirib chiqardi.
Antivirus vositalari quyidagi masalalarni hal etish uchun qo‘llaniladi:
• 
– kompyuter tizimlarida viruslarni topish;
– virus – dasturlar ishini 
blokirovka qilish;
– viruslar ta’sirining oqibatlarini bartaraf qilish.
• 
Viruslarni topishni, ularni joylashib olish bosqichida yoki hech bo‘lmaganda 
virusning buzg‘unchilik funksiyalarini boshlagunga qadar amalga oshirgan 
maqsadga muvofiq. Shuni ta’kidlash joizki, barcha turdagi viruslarni topishni 
kafolatlovchi antivirus vositalar mavjud emas.
• 
Virus topilgan holatda, uning tizimga keltirishi mumkin bo‘lgan zararli ta’sirini 
minimallashtirish maqsadida darhol virus-dasturning ishini to‘xtatilish lozim.
• 
Virusning ta’sir oqibatlarini bartaraf qilish ikki yo‘nalishda olib boriladi:
• 
– virusni o‘chirish;
• 
– fayllarni, xotira sohalarini tiklash.
• 
Tizimni qayta tiklash virus turiga, uni aniqlangan hamda zararlovchi ta’sirini 
boshlagan vaqtiga bog‘liq. Viruslar tizimga kirish jarayonida, o‘zini saqlaydigan 
joydagi ma’lumotlarni o‘chirib yuborsa hamda zararlovchi ta’siri natijasida 
ma’lumotlarni o‘zgartirish nazarda tutilgan bo‘lsa, zaxiraga olingan 
ma’lumotlarsiz yo‘qolgan ma’lumotlarni tiklab bo‘lmaydi.
• 
Viruslarga qarshi kurashda aniq bir ketma-ketlik va kombinatsiyada 
qo‘llaniluvchi, viruslarga qarshi kurashish usullarini hosil qiluvchi dasturiy va 
apparat-dasturiy vositalardan foydalaniladi.
• 
Integrated Data Store ( IDS ) o'zining yuqori ishlashi bilan mashhur bo'lgan 
sanoat tomonidan asosan ishlatiladigan dastlabki tarmoq ma'lumotlar bazasini 

---

boshqarish tizimi edi. IDS CODASYL Data Base Task Group standartlari uchun 
asos bo'ldi.
• 
IDS 1960-yillarda General Electric kompaniyasining kompyuter boʻlimida 
(keyinchalik Honeywell Information Systems boʻldi ) Charlz Baxman tomonidan 
ishlab chiqilgan boʻlib, u 1973 yilda Hisoblash mashinalari assotsiatsiyasidan 
Tyuring mukofotini olgan . [1] Dasturiy taʼminot chiqarildi. 1964 yilda GE 235 
kompyuteri uchun. 1965 yilga kelib Weyerhaeuser Lumber mijozi uchun 
tarmoq versiyasi ishlamoqda edi.
• 
IDS bilan ilovalarni ishlatish yoki amalga oshirish oson emas edi, chunki u o'sha 
paytda mavjud bo'lgan apparat yordamida ishlashni maksimal darajada 
oshirish uchun mo'ljallangan edi. Biroq, bu zaiflik uning kuchliligi edi, chunki 
IDS tipidagi ma'lumotlar bazalarini mohirona amalga oshirish, masalan, British 
Telecom'ning ulkan CSS loyihasi ( yiliga 10 milliarddan ortiq tranzaksiyalarga 
xizmat ko'rsatadigan IDMS ma'lumotlar bazasi) terabayt o'lchamdagi 
ma'lumotlar bazalarida tengsiz bo'lgan unumdorlik darajasini ko'rsatadi. 
barcha relyatsion ma'lumotlar bazasini amalga oshirish orqali. Charlz 
Baxmanning innovatsion dizayn ishi yirik tijorat operatsiyalari uchun eng 
zamonaviy ilovalarni topishda davom etmoqda.
• 
Internet-provayder xavfsizligi ( IPS ) teglari domen nomini ro'yxatga oluvchi 
tomonidan domen nomini ro'yxatga olish xizmati va tegishli domen nomlari 
tizimi (DNS) xizmatlarini boshqarish uchun ishlatiladi. IPS yorlig'i BB davlat 
kodidagi yuqori darajali domenda domenlarni ro'yxatdan o'tkazuvchi har bir 
ro'yxatga oluvchiga qo'llaniladigan va domen nomlarini bir ro'yxatga 
oluvchidan boshqasiga o'tkazish uchun talab qilinadigan yorliqdir.
• 
IPS yorlig'ining asl ma'nosi “Nominet UK “ ning o'tmishdoshi Nomlash qo'mitasi 
bilan yaratilganidan keyin yo'qolgan deb hisoblangan ; keng tarqalgan bo'lib, u 
Internet Provayderi Xavfsizlik yorlig'ini anglatadi .
• 
IPS yorlig’i atamasining o’zi “Nominet UK” tomonidan eskirgan deb hisoblanadi 
va endi oddiygina teg deb ataladi.