The economy of enterprise
Aylanma fondlarning guruh va elementlari
korxona iqtisodiyoti
- Bu sahifa navigatsiya:
- Oziq-ovqat sanoati
- Jami aylanma ishlab chiqarish fondlari 100,0 100,0
- Birinchi bosqichda
- Uchinchi bosqichda
| Aylanma fondlarning guruh va elementlari
|
Butun sanoat |
Qora metallurgiya |
Mashina- sozlik |
Energe -tika |
Engil sanoat | |
|
Oziq-ovqat sanoati | ||||||
|
1. Ishlab chiqarish zahiralari - jami |
70,2 |
65,0 |
55,3 |
98,3 |
90,0 |
78,8 |
|
Jumladan: |
46,2
|
23,8
|
37,5
|
-
|
76,7
|
52,2
|
|
xom ashyo va asosiy materiallar, yarim tayyor mahsulotlar | ||||||
|
Yordamchi materiallar |
6,6 |
11,0 |
2,3 |
24,1 |
5,7 |
6,1 |
|
Yoqilg’i |
1,7 |
2,0 |
0,7 |
37,4 |
0,5 |
1,6 |
|
Ta’mirlash uchun ehtiyot qismlar
|
3,9 |
11,0 |
2,0 |
23,0 |
1,7 |
2,0 |
|
Qadoqlash va o’rov materiallari |
3,0 |
0,5 |
0,6 |
0,3 |
1,2 |
11,3 |
|
Instrumentlar, xo’jalik asboblari va qimmat bo’lmagan, tez eskiruvchi boshqa predmetlar |
9,8
|
16,7
|
12,2
|
19,5
|
3,2
|
5,6
|
|
2. Tugallanmagan ishlab chiqarish va korxonada tayyorlangan yarim tayyor mahsulotlar
|
24,0
|
18,3
|
42,2
|
0,5
|
9,8
|
19,5
|
|
3. Kelgusi davr xarajatlari va boshqa mehnat predmetlari |
5,8
|
16,7
|
2,5
|
1,2
|
0,2
|
1,7
|
|
Jami aylanma ishlab chiqarish fondlari |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
100,0 |
Aylanma fondlar tuzilmasi nafaqat sanoatning turli tarmoqlarida, hattoki bir tarmoq va bir korxonaning o’zida ham farqlanadi. Bunday farqlanishga turli xildagi xom ashyo va materiallar, ishlab chiqarish texnologiyasi va texnikasidagi farqlar, korxonalarning geografik joylashuvi, ishlab chiqarishning tashkil etilishi va mehnat taqsimoti, moddiy-texnika ta’minoti sabab bo’lishi mumkin.
Korxona iqtisodiyotiga aylanma mablag’larning tarkibi va tuzilmasidan tashqari, ularni ishlab chiqarish, takror ishlab chiqarish va muomalaning turli bosqichlarida izlab topish katta ta’sir ko’rsatadi. Aylanma mablag’larning to’liq aylanishi uch bosqichdan iborat bo’lib, bu jarayonda mahsulot ishlab chiqariladi va sotiladi.
Birinchi bosqichda aylanma mablag’lar pul shaklidan moddiy boyliklarning ishlab chiqarish zahiralariga aylanadi, ya’ni pul - tovar (D-T).
Ikkinchi bosqich ishlab chiqarish, yani mahsulotni tayyorlash jarayonini o’z ichiga oladi. Bu bosqichda aylanma mablag’lar va birinchi o’rinda aylanma fodlar tugallanmagan ishlab chiqarish va yarim tayyor mahsulotlar holiga keltirilib, tovar shaklini oladi (T).
Uchinchi bosqichda aylanma mablag’lar tovar mahsuloti shaklida muomalaga kiritilib, sotiladi va yana pul shaklini oladi (T-P).
Shu tariqa aylanma mablag’lar barcha bosqichlardan o’tib, to’liq aylanishni amalga oshirishini quyidagi tarzda aks ettirish mumkin:
bosqich - pul-tovar (P-T);
bosqich - ishlab chiqarish (I.Ch); 3-bosqich - tovar-pul (T-P).
Shuni qayd qilib o’tish muhimki, korxonaning aylanma mablag’lari bir vaqtning o’zida uchala bosqichda ham pul mablag’lari, ishlab chiqarish zahiralari, tugallanmagan ishlab chiqarish, yarim tayyor va tayyor mahsulotlar ko’rinishida mavjud bo’lishi mumkin. Korxonaning aylanma mablag’lari harakati ma’lum bir iqtisodiy qonunlar asosida ishlashi hamda ulardan ishlab chiqarish va takror ishlab chiqarishning barcha bosqichlarida oqilona foydalanishni ko’zda tutishi ham muhim ahamiyat kasb etadi. Bu qonunlardan va aylanma mablag’lardan foydalanish qoidalaridan chetga chiqish aylanma mablag’larning etishmasligiga yoki samaradorlikning pasayishiga olib kelishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham:
