The poetics of Stephen Crane’s late novels” I. Introduction. II. The contribution of S. Crane to the development of American naturalism

Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yo‘nalishlariga mosligi. Dissertatsiya
Muammoning o‘rganilganlik darajasi. Dissertatsiya mavzusiga aloqador ilmiy ishlar ko‘p tarmoqli bo‘lib, bir necha yo‘nalishlarda olib borilgan tadqiqotlar bilan tanishib chiqishni taqozo etdi. Tadqiqotlarning биринчи гуруҳини Stiven Krenning Amerika naturalizmiga qo’shgan hissasi haqida ma’lumotlar tashkil etgan. Tadqiqotning ikkinchi guruhiga Stiven Krenning ilk asarlaridagi inson psixologiyasi muammolari haqidagi ишлар ташкил қилди . Bunga uning mashhur asari “ Meggi “ tanlab olindi . Uchinchi гуруҳ ишларга Stiven Krenning yetuklik davrida yaratgan asari “Mahluq “ asos qilib olindi va bunda adib poetikasi va asar tili haqida to’htalib o’tildi. Rus va amerikalik olimlarning adib lirikasini o’rganib olib brogan ilmiy izlanishlari мазкур диссертацияга методологик асос бўлиб хизмат қилди. Шунингдек, Stiven Kreyn haqida yozilgan рисолалар, мақолалар ва эсдаликлар ўрганилди. Бундан ташқари, ишни назарий асослашда Bu guruhga amerikalik va yevropalik olimlar Tomas Beer [ ] , J. Berriman [ ], J. Kazmaju [ ], J. Kolvert [ ], asarlari kiradi , bu esa biografik material bilan birgalikda Kreynning romanlari va qissalarini turli nuqtai nazardan ko‘rib chiqadi. Aytib o’tish joizki , Stephen Cranening xayoti va ijodini o’rganishga Thomas Beer va John Berryman kata hissa qo’shishgan.Jumladan professor Thomas Beerning izlanishlari va yaratgan asarlari keyinchalik yozuvchi ustida olib borilgan izlanishlarga asos bo’lib xizmat qilgan. In 1923, Thomas Beer published the first booklength biography of Stephen Crane, but it is as unreliable and romanticized as Ford’s piece. Beer changed the chronology of Crane’s life and invented incidents; he also composed numerous letters supposedly from Crane, a fact suspected but not proved until 1990 by Paul Sorrentino and Stanley Wertheim. Ford’s piece, like Beer’s book, must be considered more fiction than fact, and the facts for which Ford or Beer are the only sources should be ignored in Crane studies. Unfortunately, material garnered from these two writers for later biographical works is also suspect, so the Stephen Crane biographical stream has been contaminated. The value of the other contemporary writings included here is that they are usually reliable, and they add to the picture of the real Crane Bu guruhda muhim o'rinni Robert Stallmanning “ Stephen Crane : A Biography” batafsil tarjimai holi egallaydi [ ]. Professorning diniy simvolizm, kinoya va Kreyn uslubi haqida bildirgan fikrlari keyingi nashrlarda keng qo‘llanildi [ ]. Stephen Crane ijodiga bag’ishlangan tanqidiy asarlar yaratga n olimlar ham bir talay. Ulardan birinchisi Lars Onebrinkning “ The beginning of Naturalism in American fiction “ nomli asari hisoblanadi. Garchi shved olimining tadqiqoti Amerika adabiyotida naturalizmning paydo boʻlishiga bagʻishlangan boʻlsa-da, bir qancha mualliflar ijodi hisoblangan boʻlsa-da, u . S. Kranning asarlariga koʻp eʼtibor bergan. V va VI bo‘limlarda Kreyn ijodi va uning “adabiy kredosi” tahlili berilgan. Umuman olganda, tadqiqot qiyosiy xarakterga ega, shuning uchun X, XII, XIII va XIV bo'limlarda Kerin mos ravishda Zola, Turgenev, Tolstoy va Ibsen bilan taqqoslanadi [121]. Ammo Kreyn asarlaridagi naturalistik tendentsiya muallif tomonidan asossiz bo‘rttirilganga o‘xshaydi.
D.Xoffmanning “The poetry of Stephen crane” kitobi biroz keyinroq 1957-yilda paydo boʻldi. Unda muallif asosan Kreyn sheʼrlarini tahlil qiladi, yozuvchining impressionizmi va simvolizmi haqida qiziqarli mulohazalarni aytadi va ularni Krenning oʻzi nasri bilan, shuningdek, uning oʻtmishdoshlari ( Beers, Hawthorne va boshqalar) va uning izdoshlari, asosan, E. Xeminguey va boshqalar bilan qiyoslaydi [ ].
Yozuvchi ijodini davr kontekstida tahlil qilishga muvaffaqiyatli urinish 1962 yilda E. Kedi tomonidan amalga oshirilgan. Uning kitobi muallifning ko'p xulosalarini o'z oilasining diniy urf-odatlarining Krenga ta'siriga kamaytirishni aniq istagiga qaramay, ikki marta nashr etildi [ ].
Kreyn merosini oʻrganishga E. Solomon katta hissa qoʻshgan, uning “Parodiyadan realizmga” tadqiqotida Kreyn ijodining realizm sari ilgʻor harakati haqida koʻplab qiziqarli fikrlar keltirilgan. Biroq, ba'zida uning kuzatishlari yozuvchining barcha romanlari va qissalarining parodik tabiati haqidagi bitta tezisdan kelib chiqqanligi sababli cheklangan bo'ladi [ ]. Kreyn tarjimai holi va yozuvchining Ford, Uells, Konrad, Jeyms bilan do‘stligi haqidagi qiziqarli faktlar, shuningdek, ularning ijodidagi o‘xshashlik va farqlar uning “Stiven Kreyn Angliyada” kitobida bayon etilgan [ ].
1960-yillardagi kran tadqiqotlarining ba'zi natijalari Donald Gibsonning "The fiction of Stephen Crane “ kitobida namoyon bo’ladi. Bu kitobdida tanqidchi Stephen Cranening yozish tehnikasi , u ilgari surgan g’oyalar hamda bir qancha asarlarining tahlili beriladi.
Tomas Gallason Kreyn mavzusini faol rivojlantiradi, u nafaqat Stiven Kreynning asarlarini nashr etadi, balki ular oldidan kirish maqolalari va qiziqarli sharhlari bilan ham chiqadi [ ]. Muallif yozuvchining qisqa nasriga alohida e’tibor beradi: 1972 yil nashrida “Stiven Kreynning qisqa hikoyalari: to‘g‘ri yo‘l” [ , p 470-85] maxsus maqolasi bo‘lib, unda muallif hikoya va qissalarga nisbatan tanqidiy mulohazalar bildiradi. Va qisqa hikoyalar to'plamining muqaddimasida Gallason Kreyn poetikasining xususiyatlarini ta'kidladi: impressionistik uslub, taqdimotning kino uslubi, ramziylikdan foydalanish va voqelikni fojiali idrok etish [173, 44]. Uning bir qancha alohida maqolalari ham bor [ ].
Kreyn merosini o‘rganishga F. Bergon jiddiy hissa qo‘shib, yozuvchi uslubini atroflicha tahlil qilib, yuksak baholadi. Uning “ Stephen Crane’s artisty “ nomli mazmunli monografiyasi iqtibos va munozaralar uchun boy materiallarni taqdim etadi. U Kreynning yozish uslubi oldingi yozuvchilarning uslubidan keskin farq qilinishini misollar bilan tushuntirib bergan. [ ].
Jeyms Nagel [ ] Krein merosini oʻrganishga mutlaqo yangicha yondashuvni namoyish etadi. Uning “ Stephen Crane and literary impressionism “ nomli kitobi Kerinshunoslikdagi burilish nuqtasidir, chunki S. Kreynning tabiatshunoslar yoki realistlarga mansubligini isbotlashga bo‘lgan avvalgi urinishlar har doim ham ishonchli eshitilmagan. Albatta, ko‘pchilik adabiyotshunos olimlar “yorliqlar” osib qo‘yishning hojati yo‘q deb hisoblamaydilar, ammo Neygelning Kreynni adabiyotdagi impressionist sifatida ko‘rishi uning asarlarini o‘rganishdagi ba’zi kamchiliklarni to‘ldirishga va hozirgi zamon nuqtai nazari o‘rtasidagi farqni tushunishga imkon berdi. muammoga qarash va o'tgan asrning oxirida Konrad Kreyn tomonidan berilgan xarakterli "to'liq impressionist". Nagelning barcha tezislarini shubhasiz deb bo'lmaydi, lekin uning monografiyasi sizni Kreyn asarlarini qayta o'qishga va ularning ko'p satrlarini qaytadan baholashga majbur qiladi.
Chester Vulfordning 1989-yilda nashr etilgan kitobi [ ], qisqa hikoyalar va hikoyalar materiallariga asoslangan katta tadqiqot edi. Muallif Kreynning “qisqa hikoya” janridagi deyarli barcha asarlarining umumiy ko‘rinishini taqdim etadi. Olimning yaqqol xizmati sifatida uning oldida e'tiborga olinmagan kichik nasr asarlariga alohida e'tibor qaratilishi mumkin, bundan tashqari, nashrda Kreynning hikoyalari bilan bog'liq maktublar va tanqidiy maqolalardan parchalar to'plami mavjud. Shu bilan birga, iloji boricha ko'proq asarlarni ko'rib chiqish istagi, bizningcha, alohida hikoyalarni rasmiy ko'rib chiqishga olib keldi. Tadqiqotning asosiy kontseptsiyasi har doim ham shubhasiz emas: yozuvchining nigilizmi va skeptitsizmida ifodalangan "tartibsizlik va tartib to'qnashuvi".
S.Kreynni oʻrganishda eʼtiborga molik hodisa Patrik Dulining “Stephen Crane –An annotated bibliography of secondary scholarhip “ monografiyasi boʻldi [ ]. Birinchi marta tadqiqot ob'ekti Kreynning falsafiy qarashlarini har tomonlama ko'rib chiqish bo'ldi. P.Duli Kreynning metafizik va gnoseologik pozitsiyalarini, shuningdek, insonparvarlik va ijtimoiy g‘oyalarni hisobga olgan holda uning ko‘pgina asarlarini diqqat bilan va batafsil tahlil qiladi. To‘g‘ri, tadqiqotchini 1895-97 yillarda yozilgan hikoyalar va she’riyat katta qiziqish uyg‘otadi.
Adib haqidagi eng so'nggi fundamental asarlar Bill Braunning [ ] katta hajmli kitobi deb nomlanishi kerak, unda muallifning fikriga ko'ra, Kreynning individual asarlarining "aniq", muallifning fikriga ko'ra, "aniq", uning rivojlanishi bilan bog'liqligi ko'rsatilgan. AQShdagi ko'ngilochar industriya va M.Schaeferning zamonaviy tahlilga duchor bo'lgan "Qo'llanma" deb ataladigan kitobi yozuvchining qisqa nasrini tanqid qilish bo'yicha ma'lumotnoma nashri bo'lib, u barcha ma'lum tadqiqotlar bo'yicha ma'lumotlarni o'z ichiga oladi, ammo ularsiz. har qanday muallifning izohi [ ].
XXI asr boshlariga kelib ham Stephen Crane ijodiga bo’lgan qiziqish so’nmadi . Yozuvchining asarlari ustidagi keng qamrovli oxirgi izlanishlar Harold Bloom tomonidan amalga oshirilgan . Tadqiqotchi olim nafaqat adib asarlariga tahlillar bergan balki uning asarlarini jamlab chop etishda hamda uning zamondoshlari va keying paytda yashab otgan tanqidchilarning maqolalarini to’plashda katta hissa qo’shgan.
Aytish joizki, Stiven Kreyn me’rosini o‘rganishga xorijdan qiziqish susaymayapti. Oxirgi oʻn yil ichida ixtisoslashgan adabiy jurnallarda koʻplab maqolalar chop etildi, AQSh va Yevropada Kreyn mavzularida bir necha dissertatsiyalar himoya qilindi [ ]. 1995 yilda "Qizil jasorat nishoni" nashr etilganining 100 yilligi munosabati bilan bir qator yangi nashrlar paydo bo'ldi.Bundan tashqari rus tanqidchilaridan O.V.Vasilevskaya rus adabiy tanqidiga avvaliga o‘z dissertatsiyasi, birozdan keyin esa xuddi shu nomdagi “Stiven Kren ijodi (1871-1900)” monografiyasi bilan salmoqli hissa qo‘shdi[ ]. Bu ish 1965 yilgacha bo'lgan xorijiy tanqidchilarning barcha muhim tadqiqotlari bilan tanishish imkonini beradi. Bundan tashqari, kitob Kreinning aksariyat asarlarini o'sha davrning metodologiyasiga muvofiq ko'rib chiqadi. Bundan tashqari, tadqiqotda asosiy e'tibor harbiy mavzudagi asarlarga, ham badiiy, ham publitsistik asarlarga qaratilgan.
N.G.Shevchenkoning “Stiven Kreyn nasrining tili” dissertatsiyasi asosan tilshunoslik muammolariga bag‘ishlangan [ ]. Keyingi yillarda adib ijodining ayrim jihatlariga oid nodir tarqoq maqolalar paydo bo‘ldi [ ].
Mamlakatimizda o’zbek tanqidchilaridan
Shunday qilib, Kerinshunoslik sohasidagi ichki va G'arb tanqidlari o'rtasida aniq dissonans mavjud edi. Qolaversa, hozirda allaqachon tanish bo‘lgan hodisalarni o‘rganishda yangicha yondashuvlar talab etilmoqda, shuning uchun ham avvalgi qarashlarni qayta ko‘rib chiqish va adabiyot fanining so‘nggi yutuqlari asosida S.Kreynning so‘nggi novellalarining yaxlit kontseptsiyasini yaratishning obyektiv ehtiyoji bor, deb hisoblaymiz.
Ushbu maqolada Kreynning asarlari o'tgan asrning so'nggi o'n yilliklaridagi falsafiy va estetik nazariyalarga muvofiq ko'rib chiqiladi, xususan, biz Evropa naturalizmining Amerikadagi adabiy jarayonga biroz bo'rttirilgan, bizning fikrimizcha, ta'siri haqida bahslashamiz. AQSHdagi naturalizm tadqiqotchisi T.V.Grigoryanga ergashib, biz Amerika naturalizmi haqida emas, balki AQSH adabiyotidagi “naturalistik tendentsiyalar” haqida gapirishni maʼqul koʻramiz[ ]. Bunday holda, Kreynning bunday qisqa yozuvchi faoliyati davomida realizm sari tez olg'a siljishi tushunarli bo'ladi. Dissertatsiyaning birinchi bobida Zola nazariyasi Amerikada nafaqat yangi badiiy uslublar va usullarning joriy etilishi tufayli, balki o'ziga xos uslub , fikrlash va turmush tarsi natijasida sezilarli o'zgarishlarni boshdan kechirayotganini isbotlashga harakat qilinadi. Birinchi va eng "tabiiy" roman "Ko'cha qizi Meggi"da Kren sovuq kuzatuvchi bo'lib qola olmadi, keyingi romanlar esa chuqur psixologizmi, lirizmi va hissiy kontekstning shiddatliligi bilan umuman mos kelmaydi. biologik determinizmning tor doirasi.