Tijorat banklarini qimmatli qogozlar bilan amalga oshiriladigan emission operatsiyalari

 
 
2.2. Tijorat banklarining qimmatli qog’ozlar bilan amalga oshiradigan 
emission operatsiyalari holati tahlili 
O‘zbekiston Respublikasi banklari emission faoliyatni amalga oshiradilar. 
Qonun bo‘yicha banklar aksiya, obligasiya, depozit sertifikatlari, veksellar, 
hosilaviy qimmatli qog’ozlarni (opsionlar, fyucherslar) emissiya qilishlari 
mumkin. O‘zbekiston Respublikasida tijorat banklarining emission operatsiyalari 
uchun huquqiy asos bo‘lib O‘zbekiston Respublikasining «Markaziy banki 
to‘g‘risida»gi 21.12.1995 yilda qabul qilingan qonuni, “Banklar va bank faoliyati 
to‘g‘risida”gi 25.04.1996 yilda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi qonunlari 
va Markaziy bankning me’yoriy hujjatlari hisoblanadi. 
Qimmatli qog’ozlar emissiyasining asosiy prinsiplariga quyidagilar kiradi: 
 bank mijozi bo‘lmish – investorlarning manfaatlariga risk, daromad va 
likvidlik ko‘rsatkichlarining to‘g‘ri kelishi; 
 jalb qilinayotgan resurslarning hajmi va muddati bo‘yicha bank 
manfaatlariga to‘g‘ri kelishi, uning bahosini boshqa turdagi pul majburiyatlariga 

---

43 
nisbatan to‘g‘ri kelishi, soliqqa tortish shartlari bo‘yicha, joylashtirish xarajatlari, 
bank zimmasidagi risklar va boshqalar bo‘yicha bank manfaatlariga to‘g‘ri kelishi; 
 qimmatli qog’ozlar shaklida aktivlar bilan bog‘liqligi; 
 qimmatli qog’ozlarni moliyaviy tovar sifatida, o‘ziga xoslik, 
o‘zida yangilikni mujassamlashtirgan mahsulot sifatida chiqarish; 
 bank rezervlarini qimmatli qog’ozlar shaklida mujassamlashtirib 
boshqarish; 
 qimmatli 
qog’ozlarni 
turlari 
bo‘yicha 
optimal 
nisbatini 
rejalashtirish. 
O‘zbekiston tijorat banklari tomonidan chiqarilayotgan qimmatli qog’ozlar 
ikkita asosiy guruhga bo’linadi:
 ulushli – aksiyalar; 
 majburiyatli – depozit (jamg‘arma) sertifikatlari, obligatsiyalar, veksellar 
(emissiya qilish vaqtincha to‘xtatilgan). 
Xorij tajribasini o‘rganadigan bo‘lsak banklarning qimmatli qog‘ozlar 
bozoridagi faoliyatining asosiy yo‘nalishi bo‘lib aksiyalar bozoridagi ishtiroki 
hisoblanadi.