Tijorat banklarining depozit siyosatini takomillashtirish istiqbollari

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий журнали. №5, октябрь, 2020 йил.      ISSN: 2181-1016

 

 

 

3 

 

boshqarish  tizimini  takomillashtirish  yo‘nalishlari  tadqiq  etilgan[6].    А.B.Dudka  

tijorat  banklarining  depozit  siyosatini  takomillashtirishda  tijorat  bankining  strategik 

maqsadlari  bajarilishini  ta'minlashda,  shuningdek  resurslar  miqdori,  sifati  va 

taqsimlanishini  aniqlashga  qaratilgan,  taktik  rejalarni  ma'lum  strategik  maqsadlarga 

yo‘naltirish tizmini tadqiq etadi[7].   

V.P.Akinina,  E.A.Zolotova,  P.B.Straxovlar    o‘z  tadqiqotlari  orqali  tijorat 

bankining  jalb  qilingan  va  ajratilgan  resurslarining  optimal  nisbati  asosida  iqtisodiy 

va  matematik  model,  cheklov  parametrlarini  hisobga  olgan  holda  -  kredit 

tashkilotlarining  likvidlik  standartlarini  hisobga  olgan  holda,  moliyaviy  resurslarni 

jalb qilish va joylashtirishning maqbul portfeli shakllantirishni tavsiya etadilar[8].  

Mamlakatimiz  iqtisodchi  olimlaridan  Sh.Z.Abdullayeva  o‘z  tadqiqotlarida 

depozit  amaliyoti  bilan  bog’liq  munosabatlarni  tahlil  qiladi  va  moliya-kredit  yoki 

bank  muassasasiga  berilgan  pul  mablag‘lari  yoki  qimmatli  qog‘ozlar  emas,  balki 

bank  omonatlari  bilan  bir  qatorda  bojxona  to‘lovlari,  yig’imlar,  soliqlar  va 

hokazolarni  to’lash  uchun  kiritilgan  badallar  ham  depozit  sifatida  talqin  etadi[9]. 

A.A.Omonov  esa,  bank  resurslarini  boshqarishda  strategik  rejalashtirish  jarayoniga 

alohida  e’tibor  qaratish  lozimligini  shuningdek,  moliyaviy  resurslarni  jalb  etish  va 

joylashtirishda  muddatlar  bo‘yicha  muvozanatlashtirish  maqsadga  muvofiqligi 

ta’kidlaydi[10].  

U.D.Ortiqovning fikricha, tijorat banklari depozit strategiyasini ishlab chiqish va 

uni  amaliyotga  qo‘llashda  tijorat  banklari  depozit  bazasining  barqarorligini 

tavsiflovchi ko‘rsatkichlarga rioya qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Buning sababi 

shundaki, tijorat banklarining depozit siyosatida  qo‘llanilayotgan taktik vositalarning 

qay  darajada  depozit  strategiyasiga  mos  kelayotganligini  aniqlash  imkoniyati  tijorat 

banki  depozit  bazasining  barqarorligini  tavsiflovchi  ko‘rsatkichlarni  tahlil  qilish 

asosida  yuzaga  keladi  [11].  A.M.Rahimov,  bank  va  mijoz  o‘rtasida  tuzilgan 

shartnomaga  asosan  muayyan  maqsadlarda  bankka  pul  mablag’larini  jalb  qilish  va 

ularni  saqlash  bilan  bog’liq  operatsiya  sifatida  ta’kidlaydi  va  tijorat  banklarining 

iqtisodiyotdagi  bo‘sh  pul  mablag‘larni  yetarli  darajada  jalb  etishi  va  ushbu 

mablag‘larni  samarali  joylashtirishi  muhim  vazifalardan  biri  hisoblanishini  qayd 

etadi[12].  Tijorat  banklarining  jalb  qilgan  mablag‘lari  tarkibida  talab  qilib  olinguncha 

mablag‘lar  salmog’ining  yuqori  ekanligi  banklarga  jalb  qilingan  mablag‘lardan  to‘liq 

foydalanish  va  uzoq  muddatli  investitsion  operatsiyalarni  amalga  oshirishga  to‘sqinlik 

qilishini e’tirof etadi. Bank depozit bazasining mustahkamligi banklarning muddatli va 

jamg’arma depozitlari ulushining umumiy depozitlar tarkibida yuqori ekanligi bilan 

belgilanishini ta’kidlaydi[13].  O.U.Mamadiyorov, B.O.Tursunov esa, tijorat banklari 

aktiv  operatsiyalaridan  farqli  ravishda  bankning  passiv  operatsiyalari  xo‘jalik 

faoliyatini  olib  borish  natijasida  yuzaga  keladigan  majburiyatlar  yig‘indisi  sifatida 

qaraydilar[14].  

Tijorat  banklari  faoliyatini  rivojlantirish  strategiyasi  uzoq  muddatga 

mo‘ljallangan  hujjat  ekanligi,  depozit  siyosati  esa  uni  amalga  oshirishning  taktik 

vositalaridan  biri  ekanligini  e’tiborga  olgan  holda  depozit  xizmatlarini  ko‘rsatish 

yuzasidan  belgilangan  strategik  vazifalar  alohida  olingan  davrlar  (odatda  yillar)ga 

---