Tilshunoslik asoslari
Download 2.59 Mb. Pdf ko'rish
|
Tilshunoslik asoslari (O\'lmas Sharipova, Ibrohim Yo\'ldoshev)
mistar, sheroza, noJ, kiik,
xom a, muzahhib, law oh, kitobdor, midod, musawada, xushnavis, dabir k a b ila r is te ’m oldan chiqib, tarixiy term inlar q a to rid a n joy oldi. S h u n in g d e k , rivojlanish n atijasi o 'iaroq q o g 'o z ishlab c h iq a rish d a zamonaviy tex n ik a vositalarining q o 'lla n ish i azaliy m av ju d bo'lgan q o g 'o z tayyorlash tex n o lo g iy asini jid d iy b ir shaklda o 'zg artirib yubordi. Q o g ‘ozning ipak y o k i k a n o p d a n emas, balk i sellyulozadan tay y o rlan ish i n atijasid a q o g 'o z turlarini an glatu vchi qog'ozi nim katoniy, qog'ozi abrisho'm iy, qog'ozi sultoniy, ohor muhrati qog'oz; q o g 'o z ishlab chiqaruvchi geografik hud ud nin g o 'z g a ris h i bilan Sam arqand qog'ozi, Xuroson qog'ozi, Qo'qon qog'ozi; q o g 'o z tay y o rlash ishining hunarm andchilikdan tak o m illash g an sanoat so h a sig a aylanishi tufayli qog'ozgar, qog'ozrez, varroq, sahhof, ju v o zi kog'az, korxonai kog'azbardor k a b i term inlar m u o m a la d a n ch iq ib ketdi. U lam ing o 'm in i fin qog'ozi, kom phyuter qog'ozi, yo zu v qog'ozi, qog'oz sanoati, q o g 'o z fabrikasi, m uqovachi k ab i yangi term inlar egalladi. L u g 'a t tarkibining d o im iy ravishda boyib borishi ijtimoiy h o d isa sifatida til ta ra q q iy o tin in g eng asosiy q onuniyatlaridan hisob lan adi. Leksik ta ra q q iy o t jam iyat rivojlanishining turli d a v rla rid a turli k o 'rin ish d a, tu rli darajada b o 'lad i. Yangi so'z ix tiro qilinm aydi, balk i tild a mavjud b o 'lg a n so 'z vasovchi elem entlar, y a ’ni m u ay y a n tilning o 'z ichki im koniyatlari h iso b ig a vujudga keladi. O 'y la b topilgan so 'zlar tu rli tillarda ju d a ham kam sonni ta sh k il etad i. Rus tilshunosi E.A.Zemskaya y ozadi: «Bir dam o 'y la b k o 'ray lik , yangi so 'z eskisi bilan b u tu n la y b o g 'la n m a g a n h o ld a yasaldi, deylik. U holda tilni e g a llash ju d a qiyin bir a h v o lg a kelib qolar yoki b u n in g um um an www.ziyouz.com kutubxonasi imkorii ham b o'lm as edi. L u g 'a t tark ib in i k e n g a y tirish y o 'sin i u n d an foydalanishni y an ad a qulaylashtirish, en g asosiysi, tildagi m avjud o 'z a ro b o g 'lan g a n s o 'z la r orqali real h a y o td a g i o 'z a ro b o g 'la n g a n v oqea-hodisalarni ifo d alash d an ibo ratd ir. S hunday qilib, so'zlarnin g tildagi o 'z a ro aloqasi real p re d m e t va m avjud voqea-hodisalar o 'rtasid ag i o 'z a ro a lo q a lam i ak s ettirad i (Зем ская Э.А. К ак делаю тся слова. — М осква, 1963). Tilning lu g 'a t tarkibi y a n g i so 'z la r hiso b iga d oim o boyib boradi, b u bilan til ham ta ra q q iy etadi. Yangi s o 'z la rn in g asosiy qism ini term inlar tashkil e ta d i. Fan va te x n ik a ta ra q q iy o ti yangi term inlarni v ujudga keltiradi, ayni zam onda, term in lar fan va tex n ik a taraqqiyotiga zam in yaratadi, Zotan, term inologik jih a td a n ilmiy ishlanm agan fan yoki ishlab c h iq a rish sohasi k u tilg an id ek rivojlana olm aydi. Ja m iy a td a g i h a r q a n d a y o'zgarish, birinchi navbatda, tild a o 'z aksini to p ad i. Jam iyat taraqqiy o tid agi m a’lum b ir d av rlard a u y o k i b u soha term inologiyasining m uayyan b ir to r doira k o 'la m id a n chiqib, u m um xalq nutqid a ham k e n g foydalanish h o latlari kuzatiladi. X ususan, O z b e k isto n m u staq illig i yillarida ijtim oiy-iqtisodiy term inologiyaga oid k o 'p la b term in lam in g o 'z b e k a d a b iy tilining chegaralanm agan qatlam iga sing ib borib, om m avly n u tq d a ken g k o 'lam d a qo'llanilishini k u z a tish m um kin. Download 2.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling