Tilshunoslikka kirish fanining predmeti
Download 0.8 Mb. Pdf ko'rish
|
majmua namangan
Ular quyidagilar:
- Tovishga taqlid qilish (Laybnist, Herder, Humboldt) - Undovlar nazariyasi:(Shtayntal, Ch.Darvin, A. Potebnya, Kudryavskiy, I.Russo) - Mehnat chaqiriqlari nazariyasi. (L. Nuare, K. Bofer) - Ijtimoiy kelishuv nazariyasi. Kishilik jamiati rivojida quyidagi etnik birliklar vujudga keldi: Urug’; Qabila; Elat; Halq; Millat. Har bir urug uchun o’z a’zolariga yordam berish, him o- ya qilish, zararni hamjihatlik bilan qoplash, umumiy qabriston, yerga umumiy egalik qilish, umumiy diniy etiqod urug’ning aso- siy belgilari bo’lgan. Ular uchun til asosiy belgi hisoblangan. Urug’ a’zolarining bir-biri bilan oila qurishi taqiqlangan. Na- tijada bir urug’ boshqa urug’ bilan oila qurish niyatida qarin- doshlik aloqalarini o’rnatgan. Urug’larning birlashishi qabilaning vujudga kelishiga sabab bo’lgan. Qabilalar aloqa vositasi sifatida foydal anadigan til dialekt, sheva bo’lgan . Davlatning kelib chiqishi, jamiatning rivojlanishi turli qabila ki- shilarning bir-biriga yaqinlashtirishga olib kelgan. Ular aloqa qilishi mumkin bo’lgan umumiy til zarurati paydo bo’lgan. Bunday til bo’lib sharq ma m- lakatlarida - arab tili, g’arbda qadimgi yahudiy va lotin tili xizmat qilgan. Slavyan halqlari uchun qadimgi slavyan tili umumiy til vazifasini bajargan. Millatlarning paydo bo’lishi va rivojlanishi milliy tillarning rivojlanishiga olib kelgan. Millat va milliy tillarning paydo bo’lishi turli halqlarda turli davrda, turli tempda o’tdi va turli natijalar bilan yakunlandi. Tarihda uyg’onish deb nom olgan davrning vakillari milliy tillarning rivojlanidhi uchun katta hissa qo’shganlar. Ular o’z asarlarini milliy tillarda yozganlar. Umumiy til hisoblangan lotin tilini faqat ilim bilan shug’ullangan ki- shilargina bilganlar. Oddiy kishilar esa milliy tillarida muomala qi lganlar. 27 O’rta Osiyoning ilimli kishilari arab yoki fors tilidan foydalanar edilar. Oddiy halq turk tillida aloqa qilar va ularning tillari chala ilimli kishilar tamonidan kamsitilar edi. Bobomiz Mir Alisher Navoiy turk tilinig boshqa tillardan qolishmasligini, balki ko’p jihatdan ustun ekanligini nazariy jihatdan asoslabgina qolmasdan, balki turkiyda butun jahonga mashhur bo’lgan, o’lmas asarlar yaratdi. Halqlar taraqiy qilib jamiyatning muayan tarihiy sharoitida millatga aylanadi. Millatning asosiy belgilari quyidagilar: - umumiy hudud; - umumiy til; - umumiy iqtisodiy shart sharoit; - umumiy ma’naviyat. Yuqoridagi belgilarni o’zida mujassamlashtirgan kishilar jamoasi millat deb ataladi. Ushbu millat aloqa vositasi sifatida foydalanadigan til shu millatning milliy tili sanaladi. Milliy til va halq tili tushunchalari bir-biridan farq qiladi. Milliy til o’zining adabiy yozuv shakliga egadir. Har bir millatning madaniy me ’rosi ana shu tilda o’z aksini topadi. Milliy tilning rivojlanish tarihi jamiyat tarixi bilan uzviy bog’liq. Milliy tillar uch yo’l bilan paydo bo’lishi va rivojlanishi mumkin. - milliy shevaga milliy til maqomi berilishi mumkin; - tillarning chatishuvi orqali; - ma’lum tilga oid shevalarga asoslanish va ularni mujassamlashtirish, hamda ma’lum qolipga solish orqali. Tilning paydo bo’lishi haqida hozircha tilshunoslik fani quyidagi hulosalarga kelgan: - Tilning paydo bo’lishini insoniyatning paydo bo’lishidan ajratgan holda tadqiq qilish mumkin emas; - Tilning paydo bo’lisini ilmiy jihatdan asoslash mumkin emas. Bu ma- salani faqat ilmiy faraz yo’li bilan hal qilish mumkin; - Tilning paydo bo’lish masalasini tilshunoslik boshqa fanlar bilan ha m- korlikdagina hal qilishi mumkin; - Agar til insoniyat bilan bog’liq bo’lsa, tilsiz insoniyat bo’lmagan; - Til kishilikning asosiy belgisidir; 28 - Agar til “eng muhim aloqa vositasi” bo’lsa, unda til aloqa qilish zarurati tug’ilgan paytda vujudga kelgan; - Til fikrni ifodalash uchun xizmat qiladi; - Til tovushlar tili sifatida paydo bo’lgan; - Til tilga xos bo’lgan barcha vazifalarni: axborot berish va olish, narsa hodisalarni atash, tushunchalarni ifodalash, hoxish - istakni bildirish va boshqalar uchun xizmat qilishi lozim. Download 0.8 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling